Hướng đến mục tiêu "top 10” châu Á về truyền tải điện

Trong bối cảnh công cuộc chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn quốc, ngành điện nói chung và truyền tải điện nói riêng cũng không nằm ngoài xu thế đó. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào quản lý vận hành lưới điện đang trở thành một hướng đi tất yếu, giúp Tổng công ty Truyền tải điện Quốc gia (EVNNPT) nâng cao hiệu quả sản xuất, tiết kiệm nhân lực, kiểm soát tốt hơn tình trạng thiết bị và đảm bảo cung cấp điện liên tục, ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội.

Công ty Truyền tải điện 3 hiện đang quản lý lưới truyền tải điện trên địa bàn 9 tỉnh Nam miền Trung và Tây Nguyên gồm Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định, Gia Lai, Đắk Lắk, Ninh Thuận, Đắk Nông, Lâm Đồng và Bình Thuận với tổng chiều dài 2.338 km đường dây 500kV, 3.670 km đường dây 220kV, 6 trạm biến áp (TBA) 500kV và 21 TBA 220kV, với tổng dung lượng máy biến áp 17.248 MVA.

Đây là một trong những khu vực huyết mạch của hệ thống truyền tải điện Bắc - Nam và cũng là điểm giải tỏa các nguồn điện lớn từ các nhà máy khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Do đó, việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động quản lý vận hành đã mang lại nhiều kết quả tích cực cho công ty trong những năm qua.

Từ năm 2020, Công ty Truyền tải điện 3 đã tích cực triển khai chuyển đổi số theo định hướng của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và EVNNPT. PTC3 là một trong những đơn vị tiên phong xây dựng mô hình trung tâm giám sát từ xa, được xem là hình mẫu để các công ty truyền tải khác học hỏi và nhân rộng. Hệ thống này cho phép giám sát toàn bộ thiết bị, đường dây, trạm biến áp; tự động truy xuất thông số, phát hiện sự cố, đồng thời gửi báo cáo đến lãnh đạo và các bộ phận chuyên trách.

Ngoài ra, hệ thống cũng tích hợp phần mềm phân tích và báo cáo tự động, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và điều hành. Mọi thông số về điện áp, tần số, công suất và dữ liệu liên quan đến sự cố đều được xử lý tại trung tâm điều khiển, phục vụ phân tích chuyên sâu và ra quyết định kịp thời.

Kỹ sư Đinh Văn Cường – Phó Giám đốc Công ty Truyền tải điện 3 (PTC3) cho biết, đặc thù lưới điện khu vực Nam miền Trung và Tây Nguyên, đặc biệt là Tây Nguyên, phải đi qua nhiều địa hình rừng núi hiểm trở, cây trồng cao và thường xuyên đối mặt với những tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan. Do đó, việc ứng dụng công nghệ vào công tác quản lý, vận hành lưới điện là điều cấp thiết ở khu vực này.

Cụ thể theo ông Cường, PTC3 đã mạnh dạn triển khai nhiều giải pháp công nghệ tiên tiến như: Sử dụng thiết bị bay UAV gắn camera nhiệt để kiểm tra hành lang tuyến, phát hiện điểm phát nhiệt bất thường trên các điểm tiếp xúc của thiết bị đường dây và trạm biến áp; triển khai hệ thống Lidar để rà quét đường dây tại các khu vực đồi núi, có nguy cơ sạt lở nhằm kịp thời phát hiện và loại trừ những rủi ro tiềm ẩn tới các đường dây và TBA trong khu vực đơn vị quản lý.

Nhờ tích cực áp dụng chuyển đổi số và công nghệ mới, đơn vị không chỉ giảm đáng kể sức lao động thủ công mà còn nâng cao trình độ khoa học công nghệ cho toàn bộ đội ngũ cán bộ, công nhân viên. Tính đến nay, 21 đội truyền tải điện trực thuộc đều đã làm chủ kỹ thuật kiểm tra hành lang tuyến và điểm tiếp xúc bằng UAV. Tại các TBA, PTC3 cũng áp dụng các thiết bị kiểm tra trực tuyến, soi phát nhiệt, giám sát hệ thống thiết bị từ xa nhằm phát hiện sớm nguy cơ sự cố và đưa ra phương án xử lý kịp thời.

Hiện tại, PTC3 quản lý 26 trạm biến áp; trong đó có 22 trạm biến áp 220kV đã chuyển sang hình thức trực ca linh hoạt, không cần người trực 24/24h (mô hình trạm biến áp không người trực). Công ty đã xây dựng và đưa vào vận hành Trung tâm giám sát vận hành B03, nơi tập trung toàn bộ tín hiệu từ các trạm để giám sát, điều khiển tập trung. Thay vì phải duy trì nhân lực trực tại mỗi trạm, những người này được bố trí lại cho các công việc như bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ – góp phần nâng cao hiệu quả và trình độ chuyên môn cho đội ngũ kỹ thuật. Với cơ chế này, công ty kỳ vọng sẽ nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý vận hành, đáp ứng yêu cầu về kỹ thuật cao trong bối cảnh hiện đại hóa hệ thống truyền tải điện.

Ông Nguyễn Phùng Dũng – Giám đốc Truyền tải điện Ninh Thuận (PTC3) cho biết, trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển, đơn vị đã chủ động triển khai hàng loạt giải pháp khoa học kỹ thuật nhằm tối ưu hóa công tác quản lý, vận hành lưới điện. Toàn bộ hệ thống trạm biến áp hiện nay đã được điều khiển tích hợp, góp phần nâng cao hiệu quả vận hành và giảm sự phụ thuộc vào thao tác thủ công.

Bên cạnh việc sử dụng hệ thống máy tính để theo dõi và điều khiển thiết bị tại trạm, đơn vị cũng phát triển các ứng dụng trên điện thoại thông minh để theo dõi tín hiệu vận hành từ xa, giúp kỹ sư, công nhân kịp thời xử lý sự cố ở mọi lúc, mọi nơi.

Đặc biệt, đối với đường dây truyền tải, Truyền tải điện Ninh Thuận đã triệt để ứng dụng công nghệ bay UAV (thiết bị bay không người lái) để kiểm tra lưới, soi phát nhiệt – một giải pháp hữu hiệu trong phát hiện điểm nóng, cảnh báo sớm các nguy cơ đối với những tuyến đường dây đang vận hành quá tải. Qua đó, đơn vị có thể chủ động xử lý khiếm khuyết trên lưới, đảm bảo lưới điện vận hành thông suốt, an toàn và phục vụ hiệu quả việc truyền tải công suất từ các nhà máy năng lượng tái tạo.

Ông Dũng cho rằng, trong xu thế chuyển đổi số, ngành điện đang chú trọng đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ vào mọi mặt hoạt động. Các trạm biến áp hiện đại đã được trang bị hệ thống giao diện truy xuất thông tin từ xa, cho phép người quản lý giám sát toàn bộ thông số kỹ thuật ở bất kỳ đâu khi có kết nối nội bộ, vừa đảm bảo an toàn thông tin, vừa nâng cao tính linh hoạt trong quản lý vận hành.

Bên cạnh đó, nhằm hiện thực hóa việc ứng dụng công nghệ vào thực tiễn, Truyền tải điện Ninh Thuận cũng đã triển khai nhiều sáng kiến hiệu quả, như hệ thống giám sát nhiệt độ, độ ẩm và điều khiển quạt thông gió cho tủ thiết bị bằng smartphone; sáng chế xe điện đi dây chống sét kết hợp với quả cầu cảnh báo hàng không; hệ thống đèn nhấp nháy cảnh báo gắn trên dây nối đất lưu động… Những giải pháp này không chỉ nâng cao năng suất lao động mà còn đảm bảo an toàn cho người công nhân khi vận hành sửa chữa hệ thống truyền tải điện.

Cán bộ kỹ thuật Nguyễn Khánh Toàn, làm việc tại Trạm 220kV Ninh Phước (Truyền tải điện Ninh Thuận) chủ nhân sáng kiến đưa hệ thống giám sát nhiệt độ, độ ẩm và điều khiển quạt thông gió cho tủ thiết bị bằng smartphone cho phóng viên TTXVN biết, điều kiện thời tiết ở Ninh Thuận khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài, đặc biệt trong các tháng mùa khô khiến việc vận hành gặp nhiều khó khăn. Việc áp dụng các công nghệ giám sát từ xa đã giúp công nhân giảm thiểu thời gian làm việc ngoài trời, bảo đảm sức khỏe và nâng cao hiệu suất lao động.

Ông Phan Xuân Sĩ, Phó Giám đốc Truyền tải điện Ninh Thuận (thuộc Công ty Truyền tải điện 3) cho hay, với đặc thù thời tiết nắng nóng gay gắt tại Ninh Thuận, ban ngày nhiệt độ ngoài trời có thể lên tới mức “nóng như rang”, trong khi ban đêm nhiệt độ lại hạ xuống đáng kể. Trước đây, để tiết kiệm điện, việc tắt các thiết bị làm mát không cần thiết trong tủ điện như quạt đều phải thực hiện thủ công, công nhân phải đi từng tủ để thao tác, mất nhiều thời gian và công sức.

Từ thực tế đó, đơn vị đã triển khai giải pháp theo dõi nhiệt độ và điều khiển bật, tắt quạt làm mát trong các tủ điện thông qua ứng dụng trên điện thoại di động. Nhờ ứng dụng này, công nhân có thể chủ động kiểm soát nhiệt độ, linh hoạt trong vận hành, đồng thời giảm thiểu thời gian di chuyển và thao tác thủ công.

Đây tuy là một giải pháp nhỏ nhưng mang lại hiệu quả thiết thực, thể hiện tinh thần sáng tạo, năng động và chủ động của đội ngũ trực vận hành tại Truyền tải điện Ninh Thuận trong việc áp dụng công nghệ để tối ưu việc quản lý, vận hành thiết bị giữa điều kiện khí hậu khắc nghiệt của tỉnh, Phó Giám đốc Phan Xuân Sĩ nhận xét.

Thực tế cho thấy, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý vận hành lưới điện không chỉ là giải pháp trước mắt mà còn là bước tiến dài hạn của PTC3 nói riêng và EVNNPT nói chung. Từ UAV, Lidar, các phần mềm quản lý thiết bị đến mô hình trạm biến áp không người trực... tất cả đều hướng đến mục tiêu vận hành hiệu quả, an toàn và bền vững hệ thống truyền tải điện Quốc gia.

Tổng giám đốc EVNNPT Phạm Lê Phú cho biết: Trong nhiệm kỳ 2025 - 2030, quán triệt Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, EVNNPT sẽ tập trung phấn đấu chuyển đổi 100% trạm biến áp sang không người trực theo chỉ đạo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN); Thực hiện giám sát thời gian thực đối với tất cả thiết bị chính trên lưới điện; Xây dựng 100% các Đội đường dây công nghệ....

Với hướng đi này, mục tiêu chiến lược của EVNNPT là sẽ trở thành một trong các tổ chức truyền tải điện thuộc 10 nước hàng đầu châu Á và đến năm 2030 đạt trình độ tiên tiến trên thế giới trong lĩnh vực truyền tải điện.