Khi Mỹ không còn là "bến đỗ vàng” cho dòng vốn từ châu Á

Trong nhiều thập kỷ, các cường quốc xuất khẩu châu Á đã sử dụng một công thức quen thuộc: bán hàng hóa sang Mỹ và dùng số tiền thu được để đầu tư trở lại vào tài sản Mỹ.

Tuy nhiên, mô hình này đang đứng trước thử thách lớn nhất kể từ khủng hoảng tài chính 2008, khi những chính sách thương mại và kinh tế của Tổng thống Donald Trump có nguy cơ làm đảo lộn dòng vốn 7.500 tỷ USD từ châu Á. Giới quản lý quỹ hàng đầu cảnh báo, quá trình thoái vốn này chỉ mới bắt đầu.

Những dấu hiệu ban đầu đã cho thấy sự xáo trộn. Việc đồng USD mất giá sau khi ông Trump áp thuế quan đã khiến các công ty bảo hiểm Đài Loan (Trung Quốc) thua lỗ 620 triệu USD chỉ trong tháng Tư. Tiếp đó, đồng TWD lại tăng giá mạnh vào đầu tháng Năm, đe dọa gây thêm 18 tỷ USD thua lỗ cho các khoản đầu tư không phòng hộ rủi ro của họ tại Mỹ.

Ngay cả trước khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, dòng vốn từ châu Á vào Mỹ đã có dấu hiệu chững lại. Hiện tại, xu hướng này dường như đang tăng tốc. Công ty bảo hiểm nhân thọ lớn nhất Nhật Bản đang tìm kiếm kênh đầu tư thay thế trái phiếu chính phủ Mỹ. Nhiều văn phòng gia đình cũng cắt giảm hoặc đóng băng các khoản đầu tư. Trung Quốc cũng đã giảm lượng nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ trong tháng Ba.

Sự đảo chiều chiến lược

Giới đầu tư châu Á có nhiều lý do để tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho tài sản Mỹ. Thâm hụt ngân sách Mỹ gia tăng, bất ổn chính trị và lo ngại về cơ sở hạ tầng xuống cấp là những yếu tố hàng đầu. Việc Mỹ sử dụng đồng USD như một công cụ trừng phạt cũng làm dấy lên lo ngại về an toàn của các tài sản do nhà đầu tư châu Á nắm giữ. Ngoài ra, nỗ lực cắt giảm thuế của ông Trump làm gia tăng lo ngại về kỷ luật tài khóa, đặc biệt sau khi hãng xếp hạng tín nhiệm Moody's hạ một bậc xếp hạng của Mỹ, từ mức cao nhất là AAA xuống Aa1 vào ngày 16/5.

Ông Stephen Jen, Giám đốc điều hành (CEO) của công ty quản lý đầu tư Eurizon SLJ Capital, ước tính dòng vốn chuyển hướng khỏi Mỹ có thể lên tới 2.500 tỷ USD hoặc cao hơn, gây biến động lớn trên thị trường toàn cầu. Trong kịch bản này, đồng tiền của các thị trường mới nổi có thể tăng giá so với đồng USD, trong khi cổ phiếu châu Âu và Nhật Bản hưởng lợi từ dòng vốn mới. 

Đối với châu Á, sự thay đổi này đánh dấu một bước ngoặt so với chiến lược hình thành sau khủng hoảng tài chính 1997. Khi đó, các quốc gia châu Á đã tập trung vào việc tích lũy đồng USD từ hoạt động xuất khẩu sang Mỹ và tái đầu tư thặng dư trở lại Mỹ. Theo phân tích dữ liệu dòng vốn của Bộ Tài chính Mỹ, 11 nền kinh tế châu Á lớn nhất đã mua 4.700 tỷ USD cổ phiếu và trái phiếu Mỹ kể từ năm 1997, nâng tổng vốn đầu tư của nhóm này lên 7.500 tỷ USD tới nay.

Dòng vốn hàng năm vào Mỹ đạt đỉnh vào năm 2004 ở mức 354 tỷ USD, khi sự trỗi dậy của Trung Quốc bắt đầu định hình lại thương mại và đầu tư trong khu vực. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng tài chính 2008 là một "hồi chuông cảnh tỉnh lớn", phơi bày sự mong manh và rủi ro trên thị trường Mỹ. Theo ông David Gibson-Moore, Chủ tịch và CEO của công ty tư vấn tài sản Gulf Analytica, các quỹ đầu tư quốc gia, quản lý tài sản gia đình và nhà đầu tư tổ chức châu Á đã dần tái cân bằng danh mục đầu tư trong thập kỷ qua để giảm phụ thuộc vào tài sản Mỹ. Đến năm 2024, dòng vốn từ châu Á vào Mỹ chỉ còn 68 tỷ USD.

Những sóng gió trên thị trường tiền tệ

Sự phụ thuộc vào đồng USD mạnh đã bộc lộ rủi ro khi Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) thay đổi chính sách tiền tệ siêu nới lỏng. Việc đồng yen tăng giá mạnh so với USD vào năm ngoái - có thời điểm tăng tới 14% chỉ trong vòng một tháng - đã gây chao đảo cho các giao dịch hưởng chênh lệch lãi suất toàn cầu. Ước tính, những biến động này đã ảnh hưởng tới các giao dịch trị giá 1.100 tỷ USD và làm rung chuyển nhiều loại tài sản khác.

Ông Udith Sikand, nhà phân tích cấp cao về thị trường mới nổi tại công ty nghiên cứu thị trường Gavekal Research cho rằng sự kiện này đã khiến các nhà đầu tư phải đánh giá lại chiến lược dài hạn. Loại giao dịch này chỉ thực sự hiệu quả khi tỷ giá hối đoái diễn biến theo kỳ vọng, trong đó đồng nội tệ mất giá và đồng USD tiếp tục tăng.

Sau đó, ông Trump bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai. Những tuyên bố của ông về việc đưa sản xuất trở lại Mỹ, đồng thời chỉ trích các quốc gia làm yếu đồng tiền của họ để giành lợi thế cạnh tranh càng làm gia tăng bất ổn.

Việc ông công bố các mức thuế cao bất ngờ, đặc biệt là đối với các nhà xuất khẩu châu Á, đã thúc đẩy Nhật Bản và Hàn Quốc nhanh chóng ngồi vào bàn đàm phán. Giới giao dịch bắt đầu tự hỏi liệu tỷ giá hối đoái có phải là một phần của các cuộc đàm phán thương mại hay không, vì Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc, Singapore... nằm trong danh sách theo dõi tiền tệ của Bộ Tài chính Mỹ.

Đầu tháng Năm, đồn đoán về việc Đài Loan có thể bị yêu cầu tăng giá đồng tiền trong các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ đã khiến đồng TWD tăng vọt, gây sốc cho thị trường. Tương tự, đồng won Hàn Quốc cũng biến động mạnh sau thông tin về các cuộc thảo luận chính sách tỷ giá với Mỹ.

Ông Rajeev De Mello, nhà quản lý danh mục đầu tư tại công ty quản lý tài sản GAMA Asset Management SA nhận định thị trường đang ở một bước ngoặt và sự biến động của đồng TWD là một "hồi chuông cảnh tỉnh". Câu hỏi bây giờ là: ai sẽ là người tiếp theo?

Nguy cơ cho trái phiếu Kho bạc Mỹ

Trung Quốc đã liên tục cắt giảm đầu tư vào Mỹ trong bối cảnh quan hệ song phương xấu đi. Số liệu từ Bộ Tài chính Mỹ cho thấy quốc gia châu Á này đã bán ròng 172 tỷ USD cổ phiếu và trái phiếu Mỹ vào năm ngoái, tăng so với mức 64 tỷ USD hồi năm 2023.

Trung Quốc và Nhật Bản, hai chủ nợ lớn nhất của Mỹ, đang nắm giữ tổng cộng 1.700 tỷ USD trái phiếu Kho bạc của nước này. Trong đợt bán tháo trái phiếu hồi tháng 4/2025 do nỗi lo thuế quan, có nhiều đồn đoán về việc liệu một trong hai quốc gia này có bán hay sẽ sử dụng lượng trái phiếu nắm giữ của họ làm đòn bẩy trong đàm phán với Mỹ hay không. Ngay cả khi hai nước này không làm vậy, khả năng các quốc gia châu Á khác sẽ mua ít nợ hơn trong tương lai cũng đáng báo động vì các đề xuất cắt giảm thuế của Mỹ dự kiến sẽ làm gia tăng thâm hụt ngân sách.

Nhiều tổ chức lớn ở châu Á đang chủ động tìm kiếm các kênh đầu tư thay thế. Nippon Life Insurance, công ty bảo hiểm nhân thọ lớn nhất Nhật Bản đang hướng đến châu Âu, Australia và Canada. UniSuper, một trong những quỹ hưu trí lớn nhất của Australia cũng tuyên bố đầu tư vào Mỹ đã đạt đỉnh và đang có kế hoạch cắt giảm. Các khách hàng giàu có của ngân hàng UBS cũng đang chuyển dịch từ tài sản USD sang vàng, tiền điện tử và thị trường Trung Quốc.

Tuy nhiên, không phải tất cả đều đồng ý rằng các chính sách của ông Trump sẽ dẫn đến một sự thay đổi cơ cấu trong sự phụ thuộc của châu Á vào đồng USD. Bà Alicia Garcia Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại ngân hàng Natixis SA của Pháp, cho rằng đây có thể chỉ là một sự thay đổi mang tính chu kỳ, bởi không có kênh đầu tư nào mang lại lợi nhuận hấp dẫn như đồng USD.

Dù vậy, các nhà quản lý quỹ toàn cầu và khu vực đều đang hoạch định những thay đổi chiến lược. Bà Virginie Maisonneuve, Giám đốc đầu tư toàn cầu mảng cổ phiếu tại công ty quản lý đầu tư Allianz Global Investors kỳ vọng châu Âu và Ấn Độ sẽ nằm trong số các thị trường được hưởng lợi từ sự chuyển dịch vốn này. Ông Tai Hui, chiến lược gia thị trường trưởng khu vực châu Á - Thái Bình Dương của JPMorgan Asset Management, chỉ ra sức hấp dẫn của cổ phiếu Nhật Bản. Ông Salman Ahmed, người đứng đầu toàn cầu về phân bổ tài sản vĩ mô và chiến lược tại công ty cung cấp dịch vụ quản lý Fidelity International, nhận thấy cơ hội ở đồng euro và yen.

Hướng tới một trật tự mới

Một kịch bản lý tưởng trong tương lai là sự thoái lui có trật tự khỏi sự thống trị của đồng USD và dòng vốn quay trở lại châu Á. Theo ông Sikand của Gavekal, điều này có thể tạo ra một "kịch bản ba lợi ích": khi dòng tiền nước ngoài đổ vào, lãi suất thực giảm và giá tài sản tăng. Thặng dư tài khoản vãng lai hơn 900 tỷ USD của 11 nền kinh tế lớn nhất châu Á vào năm ngoái là nguồn vốn tiềm năng cho sự chuyển dịch này.

Tuy nhiên, điều này đòi hỏi châu Á phải chuyển hướng mạnh mẽ hơn sang tiêu dùng nội địa, thay vì phụ thuộc quá nhiều vào xuất khẩu như hiện nay. Ông Steve Alain Lawrence, Giám đốc đầu tư của công ty quản lý đầu tư Balfour Capital Group nhận định thuế quan và sự biến động chính sách thời ông Trump đã định hình lại các khuôn khổ đầu tư vào tài sản rủi ro. Theo vị chuyên gia, Tổng thống Mỹ đang đẩy nhanh các động thái phi đô la hóa và tách rời đã có từ trước.