Không để hầm chung cư là “vùng chết” trong lòng đô thị mùa mưa bão

Cơn mưa sáng 7/10 một lần nữa cho thấy, Hà Nội vẫn đang chịu áp lực lớn về hệ thống thoát nước và năng lực ứng phó với mưa lũ, ngập úng. Không chỉ nhà dân đơn lẻ mà nhiều khu đô thị lớn hay các chung cư  – đặc biệt tầng hầm tiếp tục là “điểm yếu” trong mỗi đợt mưa bão, trở thành “vùng chết” trong lòng đô thị. Giải pháp chống ngập hầm chung cư không thể chỉ là giải pháp cục bộ, mà cần tiếp cận đồng bộ từ thiết kế kiến trúc, hệ thống kỹ thuật, quản lý vận hành đến công nghệ số và chiến lược đô thị tổng thể.

Trong vòng 1 tuần, Hà Nội tiếp tục hứng chịu các đợt mưa to kéo dài do ảnh hưởng hoàn lưu bão, khiến nhiều tuyến phố trung tâm và các khu đô thị ngoại vi bị ngập nặng. Sáng 7/10, mưa lớn gây ra nhiều điểm ngập úng trong nội thành, thậm chí cảnh báo có thể lên tới hơn 100 điểm ngập khi lượng mưa tiếp tục duy trì từ 40 – 70 mm, cục bộ có nơi trên 100 mm.  

Nhiều tuyến đường thấp, trũng “truyền thống” như Lê Đức Thọ (quảng trường Mỹ Đình), Phú Xá, Dương Đình Nghệ – Nam Trung Yên, Võ Chí Công, Hoàng Quốc Việt, Phan Văn Trường, Hoa Bằng, Trần Cung, Trần Bình, Minh Khai, Vĩnh Tuy, Tố Hữu, Nguyễn Trãi… bị ngập nặng. Nhiều điểm mực nước đã ngập ngang nửa bánh xe và vẫn có dầu hiệu gia tăng gây tê liệt giao thông cục bộ và ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân.

Trong bối cảnh các hồ, sông nội đô đang ở mực nước cao, lực lượng thoát nước đã huy động trạm bơm đầu mối, bố trí máy bơm lưu động để ứng phó... Trước tình trạng này, rủi ro ngập hầm tại các chung cư, nhà ở riêng lẻ vốn đã nhiều lần chịu thiệt hại trong các đợt mưa lớn trước đó lại khiến người dân đứng ngồi không yên.

Thực tế từ cơn mưa lớn lịch sử ngày 30/9 vừa qua đã khiến nhiều chung cư chịu cảnh tầng hầm xe bị ngập trong biển nước, hệ thống kỹ thuật bị đe dọa, cuộc sống người dân bị đảo lộn và cô lập ngay giữa Thủ đô. Các chuyên gia, nhà quản lý đô thị được kêu gọi cùng chung tay tìm giải pháp chống ngập nước tại hầm chung cư – điểm yếu dễ bị tổn thương khi đô thị chịu mưa lũ.

Ông Huy Hoàng – cư dân sinh sống tại một khu chung cư trên đường Lê Trọng Tấn, An Khánh, Hà Nội chia sẻ, cứ mỗi lần mưa lớn, khu vực này trở thành “rốn” nước. Không chỉ các tuyến đường kết nối ngập mà cả hầm xe cũng có nguy cơ trở thành bể bơi khiến các gia đình lo lắng.

“Chúng tôi mong muốn chủ đầu tư, ban quản lý tòa nhà, chính quyền và cư dân cần hợp lực, đầu tư bền vững và hành động chủ động để mỗi mùa mưa bão không trở thành mùa thiệt hại. Khi hạ tầng đô thị được củng cố và quản lý thông minh, thì dù mưa lớn tràn về, hầm chung cư cũng không còn là “vùng chết” trong lòng đô thị nữa” – ông Hoàng bày tỏ.

KTS Phạm Anh Quân nhận xét, hầm chung cư chính là hệ thống “nhút nhát” trước mưa lũ. Bởi tầng hầm gửi xe và đặt các thiết bị kỹ thuật là khu vực dễ bị tổn thương nhất trong các tòa chung cư khi có mưa lớn hoặc lụt. Vị trí thấp hơn so với mặt đất khiến hầm dễ bị xâm nhập từ dòng nước tràn, hệ thống thoát nước công cộng bị quá tải hoặc bị tắc nghẽn.

Lý giải về việc hầm chung cư liên tục bị tổn thương khi mưa lớn, KTS Cao Hoàng Anh - Giám đốc Công ty Kiến trúc Xây dựng và Đầu tư ACA cho rằng, có nhiều lý do khiến các hầm gửi xe dễ bị ngập như: thiết kế chưa lường trước được mức độ ảnh hưởng của trình trạng ngập lụt, cửa hầm không cao hơn mặt đường, thiếu rãnh thu nước trước cửa hầm...

Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là thoát nước yếu hoặc không đồng bộ. Hệ thống thoát nước chung chưa kết nối tốt với hệ thống đô thị, kênh rạch quanh bị tắc do rác, lá cây... Cùng đó là thiếu biện pháp ngăn ngập chủ động: không có van một chiều, cửa chống ngập, hệ thống cửa tự động đóng khi nước dâng.

Theo đó, ông Cao Hoàng Anh kiến nghị, khi thiết kế tầng hầm, cần chú trọng các giải pháp chống ngập từ gốc như nâng cao mặt cửa hầm, bố trí rãnh thoát, kết nối hệ thống thoát nước chung, sử dụng van một chiều và cửa chống ngập tự động. Bên cạnh đó, cần thiết kế hố thu nước dung tích phù hợp, máy bơm công suất lớn, cảm biến mực nước, hệ thống cảnh báo và quy trình bảo trì định kỳ trước mùa mưa.

Các chuyên gia cũng chỉ rõ, những thiệt hại điển hình khi hầm bị ngập như: hư hỏng tài sản là xe máy, ô tô, đồ dùng cá nhân bị ngấm nước sâu, gây mất giá và chi phí sửa chữa cao; nguy cơ chập điện từ hệ thống điện tầng hầm, tủ điện, máy phát, thiết bị kỹ thuật dễ bị chập, gây mất an toàn cho cư dân.

Cùng đó là nguy cơ hư hại hệ thống kỹ thuật tòa nhà: các máy bơm dự phòng, máy phát điện, hệ thống cấp thoát nước có thể bị phá hủy khi tiếp xúc với nước bẩn. Chưa kể đến nữa là gián đoạn giao thông nội bộ khi cư dân không thể lấy xe ra vào, ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt.

Trên thực tế, trong các đợt mưa lớn, nhiều cư dân đã phải dựng rào chắn, đắp bao tải cát, thậm chí ngăn cửa hầm bằng vách thép hoặc bạt chống thấm. Điển hình như ở chung cư Geleximco, Nam An Khánh – nơi được mệnh danh là “vùng trũng” của đô thị phía Tây thì các cư dân xem nỗi lo ngập hầm như “mỗi trận mưa là một trận chiến”.

Không chỉ chung cư mà các biệt thự, nhà liền kề tại khu vực này cũng chung cảnh ngộ. Bất động sản hàng chục tỷ đồng cũng chìm giữa mênh mông nước khiến “người giàu cũng khóc”. Bởi khi hạ tàng xung quanh đã ngập thì nước không chừa chỗ nào, nhất là khu vực tầng hầm dù đó là chung cư co cấp, chung cư mini, biệt thự hay nhà ở riêng lẻ...

Để đối phó với tình trạng này, nhiều Ban quản lý chung cư đã phải huy động lực lượng bảo vệ và cư dân cùng chung tay đặt các vật chặn cửa hầm như bao cát ngăn nước mưa tràn xuống tầng hầm khiến và huy động máy bơm công suất lớn bơm nước ngược trở ra.

Tuy nhiên, khi nước dâng cao không kịp ứng phó, nguy cơ ảnh hưởng đến trạm biến áp, hệ thống điện trong tòa nhà vẫn hiện hữu. Nếu nước ngập vào hầm, gây hư hỏng trạm biến áp thì cả tòa nhà mất điện, thang máy, chiếu sáng đều dừng hoạt động - ông Hoàng Thế Vinh – Trưởng Ban quản lý chung cư VP6 chia sẻ thực tế được áp dụng tại tòa nhà.

Để giảm thiểu rủi ro và thiệt hại khi mưa lớn, các chuyên gia và các quản lý đô thị đề xuất phải có nhóm giải pháp kỹ thuật và quản lý. Trước tiên là triển khai hệ thống bơm tự động, công suất lớn với cảm biến mực nước giúp hút nhanh nước tràn vào, có tính đến khả năng dự phòng bằng máy bơm lưu động cũng rất cần thiết khi thiết bị chính gặp sự cố.

Bảo trì định kỳ hệ thống kỹ thuật phải thực hiện thường xuyên, nhất là trước mùa mưa bão, cụ thể như kiểm tra, vệ sinh, thử vận hành máy bơm, van, ống dẫn nước định kỳ. Bảo dưỡng sớm giúp phát hiện sự cố, đảm bảo tính tin cậy khi cần dùng.

Cửa hầm nên được thiết kế cao hơn so với mặt đường, kết hợp rãnh thu nước phía trước cửa để ngăn dòng nước tràn thẳng vào hầm. Hệ thống thoát nước của tầng hầm cần kết nối hợp lý với hệ thống đô thị để tránh ứ đọng.

Cửa chống ngập và tường chắn nước tự động cũng là giải pháp cần tính toán đến. Bỏi cửa chống ngập tự động có thể đóng kín khi mực nước dâng, ngăn dòng xâm nhập. Tường chắn, tấm ngăn nước cũng giúp gia cố an toàn chủ động. Tuy nhiên, trong tình huống khẩn cấp, bao tải cát vẫn là giải pháp nhanh gọn để ứng phó tạm thời – các chuyên gia phân tích.

Đáng chú ý, giải pháp ứng dụng công nghệ số trong quản lý tòa nhà cũng được đề xuất. Đơn cử như phần mềm quản lý tòa nhà như Building Care với hơn 20 module quản lý kỹ thuật, tài chính, tương tác cư dân có thể hỗ trợ giám sát tình trạng hầm, cảnh báo sớm mực nước, kích hoạt hệ thống chống ngập khi cần. Việc số hóa giúp phản ứng nhanh, minh bạch và hiệu quả hơn trong vận hành tòa nhà.

Dưới góc nhìn chuyên gia, GS.TS Nguyễn Việt Anh – Trường Đại học Xây dựng Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam nhấn mạnh, để chống ngập đô thị bền vững, cần áp dụng mô hình tổng thể gồm Tách – Thấm – Trữ – Thoát – Trung chuyển (giải pháp công trình) kết hợp với giải pháp phi công trình Thông tin – Thích ứng – Tiền (kỹ thuật số, cảnh báo, đầu tư).

Chuyên gia này phân tích, các đô thị phát triển mạnh nên ưu tiên tăng khả năng thấm nước (vườn mưa, bề mặt thấm), mở rộng tầng chứa nước mưa (bể ngầm, hồ điều hòa), nâng cấp hệ thống thoát nước, tổ chức trung chuyển khi cần. Song song đó, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, sử dụng dữ liệu quan trắc và mô hình mưa – ngập để điều hành linh hoạt.

Việc ứng dụng giải pháp công trình – phi công trình kết hợp với chuyển đổi số trong quản lý sẽ tạo ra một “hệ sinh thái đô thị thích ứng”, giúp giảm thiểu thiệt hại, nâng cao chất lượng sống cư dân. Trong đó, chỉ khi có giải pháp đồng bộ mới giúp hầm chung cư thoát khỏi cảnh “vùng chết” trong lòng đô thị.