Kinh tế 9 tháng: Tạo đà cho tăng trưởng kinh tế

Chính phủ chủ động, linh hoạt, điều hành hiệu quả, giữ vững ổn định vĩ mô, tăng trưởng kinh tế đạt mức cao trong bối cảnh kinh tế thế giới suy giảm là điểm sáng quan trọng trong bức tranh kinh tế 9 tháng năm 2022. Mặc dù, nền kinh tế vẫn còn nhiều rủi ro, thách thức nhưng với nỗ lực chung của toàn xã hội, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, những kết quả nổi bật trong 9 tháng sẽ tạo thế và lực, tạo đà và niềm tin cho tăng trưởng kinh tế năm 2022 và quá trình phát triển năm 2023.

*Phục hồi mạnh mẽ

Trong 9 tháng năm 2022, hoạt động kinh tế Việt Nam diễn ra trong bối cảnh kinh tế thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức, kinh tế bị thu hẹp, đầu tư, thương mại toàn cầu giảm sút. Các nền kinh tế hàng đầu đang đối mặt với nhiều khó khăn, tổng cầu suy giảm tác động lan toả đến hoạt động thương mại quốc tế của nước ta. Các rủi ro, bất ổn đan xen phức tạp buộc nhiều nền kinh tế phải đánh đổi giải pháp điều hành kinh tế vĩ mô…

Tuy nhiên, 9 tháng năm 2022, tăng trưởng kinh tế Việt Nam đạt mức 8,83%, lạm phát bình quân được kiểm soát ở mức 2,73%, đảm bảo ổn định vĩ mô và các cân đối lớn của nền kinh tế. Đây là thành công được các tổ chức tài chính quốc tế đánh giá cao với nhiều điểm sáng.

Đóng góp tăng trưởng chung 8,83%, khu vực nông nghiệp và thuỷ sản tăng 2,99%, đảm bảo cung cấp đầy đủ nhu cầu lương thực thực phẩm của nền kinh tế với giá ổn định; khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 9,44%; đặc biệt khu vực dịch vụ tăng 10,57%, là khu vực quan trọng quyết định mức tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, trong 9 tháng, việc điều hành linh hoạt, kịp thời giá các mặt hàng chiến lược là nền tảng trong kiểm soát lạm phát 9 tháng ở mức thấp trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với khủng hoảng năng lượng, lương thực và giá thực phẩm tăng cao.

Tổng cầu trong nước của thị trường với gần 100 triệu dân đã hồi phục phản ánh qua tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 9 tháng năm 2022 ước đạt 4.170,2 nghìn tỷ đồng, tăng 21% so với cùng kỳ năm trước, nếu loại trừ yếu tố giá tăng 16,8%.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong 9 tháng cũng là điểm sáng của nền kinh tế trong bối cảnh đầu tư và thương mại quốc tế giảm sút. Theo đó, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện tại Việt Nam 9 tháng năm 2022 ước tính đạt 15,43 tỷ USD, là số vốn thực hiện cao nhất của 9 tháng trong 5 năm qua, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm trước; trong đó, công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 12,05 tỷ USD, chiếm 78,1% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện.

Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa 9 tháng ước đạt 276 tỷ USD, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước; trong đó nhập khẩu tư liệu sản xuất chiếm 93,9% tổng kim ngạch nhập khẩu; có 42 mặt hàng nhập khẩu đạt trị giá trên 1 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 92,3% tổng kim ngạch nhập khẩu; có 4 mặt hàng nhập khẩu trên 10 tỷ USD, chiếm 45,5%. Cán cân thương mại xuất siêu 6,52 tỷ USD.

Cùng với đó, cộng đồng doanh nghiệp năng động, linh hoạt, vượt qua khó khăn về thiếu nguyên, nhiên vật liệu, thiếu lao động, khó khăn về tài chính. Chính phủ luôn chủ động, linh hoạt, tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động sản xuất kinh doanh, khắc phục các điểm nghẽn và bất cập của nền kinh tế; điều hành hiệu quả, giữ vững ổn định vĩ mô, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh thế giới bất định…

Nhiều tổ chức quốc tế, các chuyên gia trong và ngoài nước đánh giá tích cực, lạc quan về Việt Nam. Hãng S&P nâng xếp hạng tín nhiệm quốc gia dài hạn của Việt Nam lên BB+ với triển vọng “ổn định”. Hãng Fitch Ratings xếp hạng BB với  triển vọng “tích cực”. Hãng Moody’s xếp hạng Ba2 với triển vọng “ổn định”. Hãng Nikkei đánh giá Chỉ số phục hồi COVID-19 của Việt Nam tiếp tục được nâng hạng, xếp thứ 2 thế giới.

Việt Nam được dự báo thuộc nhóm nước có tốc độ tăng trưởng cao nhất khu vực Đông Nam Á trong năm 2022 và 2023.

* Đối mặt áp lực

Chuyên gia kinh tế, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, ông Nguyễn Bích Lâm cho rằng, trước hệ luỵ của dịch COVID-19, khủng hoảng Nga-Ukraine, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và ngân hàng trung ương các nước liên tục tăng lãi suất với mức cao làm cho đồng USD tăng giá rất mạnh so với các đồng tiền khác trên thế giới, tác động tiêu cực đến tỷ giá, lãi suất, giá trị đồng tiền Việt Nam.

Đặc biệt, tác động tiêu cực tới hoạt động thương mại quốc tế của Việt Nam với 70% kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hoá được thực hiện bằng đồng USD, các thị trường xuất khẩu lớn của nước ta có xu hướng bị thu hẹp, ảnh hưởng đến hoạt động xuất, nhập khẩu và sản xuất kinh doanh trong nước. Hiện nay, trên một số lĩnh vực, đơn hàng xuất khẩu giảm so với trước.

Bên cạnh đó, kinh tế nước ta phụ thuộc khá lớn vào nguyên, nhiên vật liệu nhập khẩu. Khi đồng USD tăng giá trong bối cảnh đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu tác động không nhỏ tới ổn định sản xuất và gia tăng tác động của lạm phát chi phí đẩy do nhập khẩu lạm phát đối với nền kinh tế.

Theo kết quả điều tra xu hướng kinh doanh quý III/2022 của Tổng cục Thống kê, các doanh nghiệp ngành chế biến, chế tạo phản ánh số lượng đơn hàng mới; đơn hàng xuất khẩu mới; sử dụng lao động trong quý đều giảm so với quý II/2022.

Tuy khu vực doanh nghiệp đông về số lượng, nhưng quy mô và tiềm lực không mạnh, sức chống chịu và khả năng cạnh tranh còn hạn chế.

Điều tra xu hướng kinh doanh quý III/2022 cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn về tài chính chiếm 30,8%; thiếu nguyên nhiên vật liệu chiếm 26,1%; lãi suất vay vốn cao chiếm 23,5%; không tuyển được lao động theo yêu cầu chiếm 25,1%.

Mặc dù, kim ngạch xuất khẩu đạt con số ấn tượng, tuy vậy kim ngạch xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước chỉ đạt 73,22 tỷ USD, chiếm 25,9% tổng kim ngạch xuất khẩu. Điều này phản ánh vị thế thương mại quốc tế của Việt Nam do khu vực đầu tư nước ngoài (FDI) tạo nên. Kinh tế phụ trợ và liên kết giữa khu vực kinh tế trong nước với khu vực FDI còn yếu và lỏng lẻo.

Vốn đầu tư công có tầm quan trọng trong xây dựng cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực của nền kinh tế, có tác động lan toả thu hút vốn đầu tư của khu vực ngoài nhà nước và khu vực FDI. Tuy nhiên, trong 9 tháng năm 2022, giải ngân vốn đầu tư công còn chậm.

Bên cạnh bất cập về môi trường pháp lý và thể chế, có nhiều nguyên nhân chủ quan làm chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công như: giải phóng mặt bằng chậm; năng lực của chủ đầu tư, năng lực lập dự án, chủ đầu tư chưa chuẩn bị tốt để thực hiện đầu tư và năng lực nhà thầu còn hạn chế; công tác chỉ đạo, điều hành chưa quyết liệt.

Chuyên gia kinh tế, Nguyễn Bích Lâm cho rằng, bên cạnh những khó khăn, tồn tại của nền kinh tế, do đứt gãy chuỗi cung ứng, hệ luỵ của các lệnh trừng phạt của Mỹ và phương Tây đối với Nga gây nên khủng hoảng năng lượng, giá nhiều mặt hàng thiết yếu cho sản xuất tăng cao sẽ còn ảnh hưởng trực tiếp và khá mạnh đến kinh tế Việt Nam.

* Tháo gỡ các rào cản, khó khăn cho doanh nghiệp

Kinh tế thế giới đang diễn ra trong sự biến động khó lường; không chắc chắn; phức tạp và mơ hồ. Kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, dễ bị tổn thương từ các tác động tiêu cực của kinh tế thế giới, đặc biệt tác động từ các nền kinh tế là đối tác thương mại chủ yếu của Việt Nam.

Để thúc đẩy tăng trưởng, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, Chính phủ cần khẳng định và thực thi quan điểm hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp phát triển; coi việc tháo gỡ các rào cản, khó khăn cho doanh nghiệp là nhiệm vụ chính trị quan trọng của các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương.

Từ đó, các doanh nghiệp có đủ điều kiện trong chủ động thích ứng, phục hồi nhanh và phát triển bền vững; đồng thời, khẩn trương xây dựng chính sách và chuẩn bị các nguồn lực cần thiết triển khai các giải pháp dài hạn; hỗ trợ doanh nghiệp chủ động thích ứng với các biến động trong tương lai. Cùng đó, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, đón đầu các xu hướng kinh doanh và thị trường mới để có thể vươn lên, bắt kịp xu hướng phát triển của thế giới.

Bên cạnh đó, Chính phủ đẩy mạnh thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt khai thông gói hỗ trợ lãi suất tín dụng 2%. Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại phân bổ tín dụng được bổ sung vào những lĩnh vực phù hợp để doanh nghiệp có đủ vốn cho sản xuất và lưu thông hàng hoá của nền kinh tế.

Cùng với đó, Chính phủ có giải pháp đột phá về tín dụng cho doanh nghiệp. Bởi, vốn, tài chính là tiền đề, đóng vai trò quyết định cho doanh nghiệp hoạt động và phát triển. Việc bảo đảm nguồn vốn, tài chính cho doanh nghiệp từ nay đến cuối năm và các năm sau rất quan trọng.

Mặt khác, Chính phủ cũng chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khắc phục đứt gãy nguồn cung, đa dạng hóa đối tác, nhà cung cấp nguyên, nhiên, phụ liệu, linh kiện đầu vào đáp ứng đầy đủ nhu cầu sản xuất kinh doanh; đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, mở rộng thị trường trong nước.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, cần thúc đẩy thực hiện giải ngân nhanh, hiệu quả vốn đầu tư công sẽ nâng cao năng lực, khả năng cạnh tranh, tạo động lực quan trọng cho tăng trưởng nhanh và bền vững trong thời gian tới của nền kinh tế. Đặc biệt, Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương thực hiện nghiêm việc kiểm soát giá, chất lượng nguyên vật liệu xây dựng phục vụ các dự án đầu tư công.

Còn theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Bích Lâm, Chính phủ cần điều chỉnh lại các định mức chưa hợp lý so với thiết kế, thi công hiện tại; hướng dẫn, kiểm tra công tố giá cả máy, giá nhân công của các địa phương phù hợp sát với mặt bằng giá thị trường và bổ sung ngay các định mức chuyên ngành vào hệ thống định mức xây dựng làm cơ sở áp dụng…

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề xuất, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ Tài chính cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hài hoà chính sách tài khoá và tiền tệ. Chủ động và linh hoạt điều tiết thị trường tiền tệ, lãi suất và tỷ giá trong bối cảnh Ngân hàng Trung ương các nền kinh tế phát triển nâng lãi suất để kiểm soát lạm phát. Đảm bảo tính thanh khoản, hỗ trợ cho doanh nghiệp ổn định sản xuất và hỗ trợ xuất nhập khẩu của nền kinh tế.

Tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 9/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các bộ, cơ quan Trung ướng, địa phương cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, triển khai chương trình đầu tư công trung hạn, chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội, 3 chương trình mục tiêu quốc gia.

“Cùng với đó, thúc đẩy cơ cấu lại, phát triển mạnh các ngành công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ; đồng thời, theo dõi sát diễn biến thị trường, bảo đảm cân đối cung cầu, ổn định giá cả, không để thiếu hàng, đầu cơ, tăng giá bất hợp lý; tăng cường chống buôn lậu, gian lận thương mại…”, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh.

Với tinh thần quyết tâm vượt khó, nỗ lực chung của toàn xã hội, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị; Chính phủ và các bộ ngành, địa phương luôn chủ động, linh hoạt, cùng đồng hành tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp; Cộng đồng doanh nghiệp luôn nêu cao tinh thần tự lực, tự cường, vượt khó, nỗ lực thích ứng với hoàn cảnh khó khăn, chia sẻ đồng hành cùng đất nước, để duy trì sản xuất kinh doanh cùng kết quả khả quan trong quý III sẽ tạo thế và lực, tạo đà và niềm tin cho quá trình phát triển năm 2023 và hoàn thành các mục tiêu kế hoạch của giai đoạn 2021-2025./.