Năm 2020 khởi sắc đối với các công ty công nghệ châu Phi​

M-PESA ra đời năm 2007 và được dùng trên điện thoại di động. Ảnh: Economist

Mặc dù Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu năm 2020 sẽ giảm 4,4%, các công ty công nghệ châu Phi đang có được sự tăng trưởng và động lực thị trường đặc biệt, đồng thời đạt thành công bất ngờ trong bối cảnh đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 khiến nhiều lĩnh vực suy giảm mạnh hoặc ghi nhận rất ít tăng trưởng. 

Lĩnh vực công nghệ tài chính đã và đang mang lại những cơ hội hấp dẫn nhờ khả năng định hình cấu trúc của các ngành tài chính của châu Phi. Các nhà đầu tư và phân tích cho rằng các ứng dụng do châu Phi phát triển đang chứng tỏ khả năng đáp ứng nhu cầu riêng của người dân và khả thi hơn so với các ứng dụng được phát triển ở Thung lũng Silicon, Mỹ.

Năm 2019, các nhà đầu tư quan tâm lớn đối với tiềm năng chưa được khai thác của lĩnh vực khởi nghiệp công nghệ châu Phi. Thống kê của Tạp chí Forbes cho thấy năm 2019, khoảng 311 công ty khởi nghiệp công nghệ châu Phi đã nhận được đầu tư từ 261 nhà đầu tư, tăng 61% so về số lượng nhà đầu tư so với năm 2018.
Công nghệ tài chính không những có khả năng "phá vỡ" các dịch vụ tài chính truyền thống ở châu Phi, mà còn xây dựng và vực dậy thị trường kém phát triển với 66% dân số trưởng thành vẫn chưa có thói quen giao dịch thông qua các dịch vụ ngân hàng.

Chẳng hạn, dịch vụ chuyển tiền qua điện thoại di động M-Pesa ra mắt ở Kenya năm 2007 và dần mở rộng ra 10 quốc gia châu Phi, nhưng tại thời điểm ra mắt chỉ 27% dân số quốc gia Đông Phi này tiếp cận dịch vụ tài chính của ngân hàng, so với tỷ lệ 83% hiện nay.
Báo cáo của Nền kinh tế di động Tây Phi cho thấy năm 2018, hoạt động của các đại lý chuyển tiền qua điện thoại di động ở khu vực này tăng 13 lần so với tổng số chi nhánh ngân hàng và các trạm ATM.
Khi không gian công nghệ tài chính dần đạt mức bão hòa, các nhà đầu tư công nghệ quan tâm đến khám phá các cơ hội khác từ châu Phi. Nhà đồng sáng lập Disrupt Africa, Gabriella Mulligan, đánh giá sự quan tâm đến không gian y tế điện tử ở châu Phi đã tăng nhanh trong 18 tháng qua, trong bối cảnh đại dịch COVID-19 làm nổi bật vai trò của lĩnh vực công nghệ y tế.
Công nghệ nông nghiệp cũng là một lĩnh vực đầy hứa hẹn với nhiều tiềm năng có thể tạo đột phá ở châu Phi. Nông nghiệp đóng vai trò quan trọng đối với hầu hết các nền kinh tế châu Phi và chiếm ít nhất 15% GDP của khu vực nhưng vẫn ở mức thấp so với tỷ trọng sản xuất nông nghiệp toàn cầu, dù lục địa này nắm giữ hơn 60% diện tích đất canh tác trên thế giới.
Hạn hán, tưới tiêu, phân bón, phòng chống dịch bệnh và tiếp cận thị trường là những lĩnh vực ưu tiên trong ngành nông nghiệp. Các công ty công nghệ châu Phi đang giải quyết những vấn đề này thông qua phát triển các giải pháp công nghệ đổi mới sáng tạo để đáp ứng nhu cầu theo từng địa phương hoặc quốc gia cụ thể.

Chẳng hạn, công ty công nghệ nông nghiệp UjuziKilimo (thành lập năm 2015 tại Nairobi, Kenya) thường xuyên tương tác qua hệ thống nhắn tin SMS gửi cho nông dân hướng dẫn về các kế hoạch hành động nông nghiệp và các phương pháp, kinh nghiệm hay nhất.

Được Forbes châu Phi gọi là “Uber dành cho nông dân”, cơ sở dữ liệu của UjuziKilimo cung cấp thông tin cập nhật về thời tiết và các bí quyết canh tác chính xác dựa trên thông tin thu thập được từ các cảm biến đặt trong các khu vực đất sản xuất để đo đạc chất lượng đất và giá trị pH.
Công ty IProcure ở Nairobi, Kenya đã huy động được khoảng 1 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm, cung cấp nền tảng thông tin thị trường đa diện để quản lý chuỗi cung ứng, theo dõi từ xa giá cả hàng hóa và hỗ trợ thanh toán di động tích hợp sẵn.

Hỗ trợ lưu kho và mua sắm trực tuyến của iProcure giúp các nhà bán lẻ xây dựng các mô hình mua hàng theo vị trí địa lý trong thời gian thực, từ đó cung cấp các chương trình khách hàng thân thiết có chọn lựa và chiết khấu cho nông dân.
Tại Nam Phi, công ty nông nghiệp Aerobotics (thành lập năm 2014) đã đáp ứng nhu cầu phòng chống các loại bệnh nông nghiệp hiệu quả thông qua phát triển dịch vụ sử dụng hình ảnh trên không từ máy bay không người lái và vệ tinh kết hợp với các thuật toán học máy.

Công ty có trụ sở tại Cape Town này thuộc sở hữu của 11 nhà đầu tư tư nhân và đang huy động vốn mạo hiểm ở giai đoạn thứ cấp, với giá trị thương vụ mới nhất lên tới 5,36 triệu USD. Aerobotics cũng đang tìm cách mở rộng cung cấp sang Mỹ.
Khi vốn cổ phần tư nhân và vốn đầu tư mạo hiểm tiếp tục cạnh tranh "miếng bánh" công nghệ châu Phi, bước phát triển giai đoạn đầu có thể mang đến nhiều cơ hội đầu tư, dù tiềm ẩn rủi ro cao hơn.

Các nhà đầu tư cần nhận thức được những biến thiên ở giai đoạn khởi phát, trong đó cần từ 5 năm đến 7 năm để có mức ổn định và có thể mất nhiều năm để khoản đầu tư khởi nghiệp tạo ra bất kỳ lợi nhuận nào.
Ưu điểm nổi bật là thị trường công nghệ châu Phi có thể dễ dàng tiếp cận, phần lớn là do các chương trình tăng tốc tập trung vào châu Phi được tài trợ ở cấp độ toàn cầu và các cuộc thi khởi nghiệp công nghệ thu hút các công ty công nghệ địa phương (với giải thưởng là vốn khởi nghiệp) phát triển các giải pháp sáng tạo cho những thách thức của châu lục.

Các chương trình này không chỉ hỗ trợ nâng cao hồ sơ của các nhà đổi mới công nghệ châu Phi mà còn có thể cung cấp cho các nhà đầu tư tương lai cái nhìn tổng quan tốt hơn về bối cảnh công nghệ châu Phi.
Dù đang phải đối mặt với triển vọng ảm đạm không lường trước của các phương tiện đầu tư mang tính thử nghiệm và mạo hiểm, các nhà đầu tư có cơ hội tốt để khẳng định năng lực nhằm tìm ra các cơ hội đầu tư mà công nghệ châu Phi có thể mang lại.

Thông qua việc đánh giá cẩn trọng và áp dụng nghiêm ngặt các kiến thức chuyên môn về lĩnh vực và quốc gia, các nhà đầu tư có thể tận dụng tối đa nguồn lực đầu tư vàng của công nghệ châu Phi trong những năm tới./.