Nâng chất lượng sản phẩm để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu

Trong xu thế mở cửa thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp xuất khẩu đang ngày càng đối mặt với nhiều quy định, yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật tại các thị trường nước ngoài; đặc biệt là với các đối tác hợp tác ký kết theo Hiệp định thương mại tự do. Với chủ chương, chính sách hiện tại, Đảng và Nhà nước đang khuyến khích các doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo để tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư thông qua việc chuyển đổi, nâng cấp mô hình kinh doanh, nâng tầm quản lý, quản trị doanh nghiệp và chất lượng sản phẩm hàng hóa, dịch vụ.

Qua hơn 15 năm triển khai hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa, thực tế đang phát sinh nhiều bất cập như xác định sản phẩm hàng hóa có khả năng gây mất an toàn hay hoạt động kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa, vấn đề phân công, phân cấp quản lý hoặc việc thi hành các cam kết về chất lượng theo các điều ước quốc tế.... Từ đây cho thấy, cần xây dựng khung pháp lý về quản lý nhà nước đối với chất lượng sản phẩm, hàng hóa; cũng như, hoạt động đánh giá, trao giải thưởng chất lượng quốc gia, mã số mã vạch, truy xuất nguồn gốc..., đảm bảo góp phần tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng.

Ông Hà Minh Hiệp, Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ nhận định, trong giai đoạn Việt Nam đang có những chủ trương đột phá về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia để hướng tới mục tiêu đạt tốc độ tăng trưởng GDP trên 8% vào năm 2025 và tăng trưởng từ 2 con số trở lên từ năm 2026 trở đi, rất cần sự thống nhất, hợp pháp, hợp hiến của hệ thống văn bản pháp luật liên quan tới việc quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa.

Theo ông Hiệp, việc này sẽ giúp khắc phục tình trạng chồng chéo, bất cập giữa các luật và giữa các luật chuyên ngành với nhau, nhất là với Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật hay Luật Thương mại, Luật Thú y, Luật Dược... Hoạt động truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa cũng cần phải được luật hóa. Đồng thời, đánh giá lại sự phù hợp với các luật có liên quan, qua đó đo lượng hiệu quả của việc quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa, phí và lệ phí hay việc thanh tra, kiểm tra chất lượng sản phẩm, hàng hóa tại Pháp lệnh Quản lý thị trường..

Công ty cổ phần Dịch vụ Thương mại Tổng hợp WinCommerce – một công ty thành viên của Tập đoàn Masan - là 1 trong những đối tượng chịu ảnh hưởng bởi các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, doanh nghiệp có ý kiến, để nâng cao công tác quản lý về chất lượng sản phẩm hàng hóa, cần thiết phải sửa đổi luật và các quy định về chất lượng sản phẩm, hàng hóa; đặc biệt là theo hướng, bổ sung các quy định về ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chất lượng sản phẩm, hàng hóa như việc áp dụng mã số, mã vạch, ghi nhãn điện tử để giúp hiện đại hóa quy trình kiểm soát chất lượng, dễ truy xuất và đồng bộ, liên thông dữ liệu về kiểm soát chất lượng hàng hóa.

Doanh nghiệp cũng rất đồng tình với chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc ứng dụng công nghệ để quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa; trong đó ứng dụng mã số, mã vạch, ghi nhãn điện tử, giúp cho các bên tham gia trong chuỗi cung ứng có thể truy xuất nguồn gốc, triệu hồi sản phẩm, quản lý sản xuất, vận chuyển, bán hàng dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, các yêu cầu mới cũng đặt ra bài toán cho doanh nghiệp trong việc phát triển hạ tầng, hệ thống công nghệ thông tin phù hợp nhằm quản lý dữ liệu hoàn chỉnh, tích hợp dữ liệu từ các bộ phận khác nhau từ sản xuất, kiểm tra chất lượng, kho bãi và phân phối. Với các thách thức lớn trong việc triển khai công nghệ, chi phí đầu tư tăng sẽ tạo áp lực tài chính và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này cũng dẫn đến hệ quả tất yếu là làm tăng giá thành sản phẩm, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người tiêu dùng trong nước.

Ngoài ra, về việc chi tiết hóa truy xuất nguồn gốc, ví dụ bao gồm cả thông tin chi tiết cơ sở bảo quản, lưu trữ, vận chuyển, cũng sẽ tạo nên khó khăn khi ghi nhãn hàng hóa và ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Do đó, doanh nghiệp đề xuất  áp dụng theo lộ trình, phù hợp với tình hình thực tế của doanh nghiệp, cũng như có các hỗ trợ và hướng dẫn chi tiết cho doanh nghiệp để triển khai một cách thuận lợi nhất, giảm thiểu tối đa chi phí phát sinh.

Bà Đào Thị Thu Huyền, Phó Giám đốc Bộ phận Đối ngoại, Công ty TNHH Canon Việt Nam chia sẻ về những khó khăn của doanh nghiệp khi áp dụng các quy định đối với hàng hóa sản xuất và lưu thông trong nước.

Cụ thể như việc bắt buộc công bố mức chất lượng sản phẩm do mình sản xuất, không bắt buộc áp dụng các biện pháp kiểm soát nội bộ để bảo đảm chất lượng sản phẩm, bắt buộc tổ chức đánh giá sự phù hợp để thử nghiệm, kiểm định, giám định, chứng nhận chất lượng sản phẩm, hàng hóa, bắt buộc sử dụng dấu hợp chuẩn, dấu hợp quy và các dấu hiệu khác cho sản phẩm theo quy định của pháp luật, bắt buộc thể hiện các thông tin về chất lượng trên hàng hóa, bao bì, trong tài liệu kèm theo hàng hóa theo quy định của pháp luật về nhãn hàng hóa, bắt buộc đăng ký mã số mã vạch và áp dụng mã truy xuất nguồn gốc cùng với nhãn điện tử... cho thấy đang khắt khe hơn cả các nước tiên tiến nhất trên thế giới.

Theo đó, vừa tăng thêm các thủ tục đăng ký để đáp ứng quy định, vừa phải đảm bảo bổ sung thêm nguồn nhân lực để triển khai; cũng như tăng thêm thời gian thực hiện. Tóm lại, sẽ khiến đội chi phí, tăng giá thành sản phẩm. Điều này là bất hợp lý trong bối cảnh sức mua của người tiêu dùng đang có xu hướng giảm do khủng hoảng kinh tế.

Như vậy, sẽ khiến giảm doanh thu của doanh nghiệp, giảm thu ngân sách Nhà nước.... Khi nhu cầu thị trường giảm, các doanh nghiệp cũng sẽ giảm đầu tư và giảm năng lực sản xuất... sẽ tác động không nhỏ với tăng trưởng kinh tế đất nước. Vì thế, sẽ kéo theo nhiều hệ lụy, tạo tác động bất ổn khác cho xã hội...

Đại diện phía Canon kiến nghị, Chính phủ cần sớm xem xét và thông qua những điều chỉnh về quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa theo hướng giảm bớt các thủ tục hành chính đang có và không tăng thêm những quy định mới, tương tự như các nước tiên tiến là Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu, Mỹ.... Tuy nhiên, cần tích cực các hoạt động kiểm tra, kiểm soát hàng hóa lưu thông trên thị trường.