Nguồn cung khí đốt cho EU ra sao sau căng thẳng với Qatar?

Qatar là nhà cung cấp khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) lớn thứ hai cho Liên minh châu Âu (EU). Với tỷ trọng xuất khẩu khí đốt sang EU lên tới 16%, Qatar cho rằng đây có thể là một "lá bài" để mặc cả với "lục địa Già". Tuy nhiên theo Nhật báo Le Monde, EU có thể phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt của Qatar, nhưng khối này không đến mức phải quá lo ngại nếu "nguồn van" này bị đóng.

Ngày 18/12, chỉ vài giờ trước khi bắt đầu trận chung kết Giải vô địch bóng đá thế giới tại Qatar (World Cup 2022), Qatar đã thể hiện công khai thái độ của mình khi gửi một thông điệp đến Brussels để phản ứng lại những biện pháp đầu tiên mà châu Âu áp dụng sau những tiết lộ về tham nhũng liên quan đến nước này và cựu Phó Chủ tịch Quốc hội Hy Lạp, bà Eva Kaili.

Một nhà ngoại giao Qatar cảnh báo rằng thái độ của châu Âu có thể có "tác động tiêu cực" đối với các cuộc thảo luận đang diễn ra về "an ninh năng lượng toàn cầu". Nhiều ý kiến lo ngại rằng rất có thể Qatar, quốc gia có thỏa thuận cung cấp khí đốt với Đức, Italy, Pháp và nhiều nước thuộc EU, sẽ "đóng van" ngừng cung cấp khí đốt cho EU.

Vậy châu Âu phụ thuộc vào nguồn cung khí đốt của Qatar đến mức nào? Và liệu lời đe dọa này có khiến EU lo lắng? 

Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột ở Ukraine vào ngày 24/2, Qatar trở thành một trong những nhà sản xuất khí đốt chính trên thế giới cùng với Mỹ và Australia. Ba quốc gia này chiếm gần 60% xuất khẩu khí đốt thế giới.

Cũng kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, EU đã tìm kiếm khắp nơi để đa dạng hóa nguồn cung khí đốt và Qatar chính là nhà cung cấp lớn thứ hai, sau Mỹ.

Qatar có thỏa thuận cung cấp khí đốt với Đức, Italy, Pháp cùng nhiều nước thuộc EU khác, và đang ngày càng được nhiều quốc gia khác chú ý. Bằng chứng là sự xuất hiện dày đặc của các chuyến thăm chính thức đến Doha gần đây của nhiều nguyên thủ quốc gia và các nhà lãnh đạo từ Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đến Thủ tướng Đức Olaf Scholz, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel, đi kèm với việc ký kết một số hợp đồng quan trọng, trong bối cảnh LNG hiện chiếm gần 40% lượng khí nhập khẩu của châu Âu, so với mức chỉ 22% vào năm ngoái.

Theo truyền thống, các thỏa thuận dài hạn ít khi được hoan nghênh, nhưng một số quốc gia châu Âu, chẳng hạn như Italy, Pháp hay Đức, đã phải chấp nhận điều đó để ứng phó với nguy cơ thiếu nguồn cung khí đốt. Vào cuối tháng 11/2022, Thủ tướng Đức đã ký hợp đồng cung ứng với công ty đại chúng Qatar Energy và công ty Mỹ ConocoPhillips thời hạn 15 năm.

Theo thỏa thuận này, mỗi năm, Qatar sẽ cung cấp 2,5 tỷ m3 khí đốt cho thị trường Đức trong giai đoạn 2021-2026, nhờ vào việc xây dựng các kho chứa nổi và các cơ sở mới để tái chế khí. Bộ trưởng Bộ Kinh tế và Khí hậu Robert Habeck đã hoan nghênh thỏa thuận này. Thậm chí ông còn cho rằng: "Thời hạn 15 năm là tốt và các điều kiện thực hiện cũng rất tốt. Tôi cũng sẽ không phản đối các hợp đồng từ 20 năm trở lên và hơn thế nữa".

Các công ty đa quốc gia cũng bị thu hút bởi "thiên đường" khí đốt Qatar. Vào cuối tháng 10/2022, Qatar Energy xác nhận rằng họ đang thảo luận với Liban để mua 30% cổ phần trong một lô thăm dò khí đốt ngoài khơi, đồng thời đàm phán về chủ đề này với các công ty lớn của Pháp là TotalEnergies và Eni của Italy.

Vài tháng trước đó, Qatar Energy đã mời hai tập đoàn châu Âu hợp tác để phát triển mỏ khí đốt tự nhiên lớn nhất thế giới. Mỏ khí đốt được gọi là North Field South. Đây sẽ là trọng tâm trong chiến lược phát triển năng lượng của Qatar, với tham vọng tăng sản lượng LNG lên hơn 60%, đạt 126 triệu tấn mỗi năm vào năm 2027.

Về cơ bản, nguồn cung từ Qatar chắc chắn là cần thiết, đặc biệt là vào thời điểm mà EU đang cần củng cố an ninh năng lượng, nhưng nguồn cung này không phải là duy nhất.

Vincent Demoury, đại diện của nhóm các nhà nhập khẩu LNG quốc tế, nhấn mạnh : "Một trong những mục tiêu chính của EU là đa dạng hóa các nguồn cung LNG để không bị phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung cấp". Do đó, không chỉ Qatar mà EU còn có nhiều nguồn cung khác.

Vào năm 2022, Mỹ đã giành được rất nhiều thị phần từ các đối thủ cạnh tranh. Trong giai đoạn tháng 1-10/2022, tỷ trọng xuất khẩu khí đốt của Mỹ sang EU tăng vọt lên 43%, so với mức 29% trong cả năm 2021.

Ngược lại, trong cùng thời gian này, tỷ trọng của Qatar giảm nhẹ (chỉ còn 16% vào năm 2022 so với 21% của năm 2021), cũng như của Nga (13% so với 17%). Dania Thafer, Giám đốc điều hành Diễn đàn Quốc tế Vùng Vịnh, một Viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho biết: "Với tỷ lệ này, Mỹ sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng đối với nguồn cung khí đốt cho EU trong trung hạn và rất có thể là trong dài hạn".

Chuyên gia người Mỹ cho biết thêm rằng trong tương lai, Qatar cũng không thể cung cấp nhiều khí đốt hơn cho EU. Hiện tiểu vương quốc này đang bị ràng buộc bởi các thỏa thuận với nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Cụ thể, Doha cung cấp 1/4 sản lượng khí đốt của mình cho nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và mới đây đã ký kết một thỏa thuận với Trung Quốc vào ngày 21/11 để "cung cấp" cho nước này 4 triệu tấn khí đốt mỗi năm trong khoảng thời gian 27 năm. Đây là thỏa thuận dài nhất trong lịch sử mà thị trường khí đốt từng ghi nhận./.