Đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc và đồng USD của Mỹ. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Theo các nhà kinh tế, các cuộc chiến thương mại hiển nhiên gây hậu quả đối với tăng trưởng kinh tế thế giới và làm nhiều người thiệt hại. Trong đó người tiêu dùng phải chịu giá cả tăng cao, doanh nghiệp với sản xuất dây chuyền vỡ lở khắp nơi. Tuy nhiên, bài phân tích trên báo Le Monde mới đây cho thấy nhiều nước có thể hưởng lợi nhờ căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Thậm chí, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa qua đã phải đưa ra cảnh báo rằng cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung “có thể gây thiệt hại nặng nề về kinh tế”. Tuy nhiên, trong những tuần qua, tại một số nước thứ ba (ngoài Mỹ và Trung Quốc) đã xuất hiện nhiều kịch bản về khả năng thu lợi từ cuộc đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ.
Một số doanh nghiệp châu Âu, Bắc Mỹ và châu Á đang hy vọng sẽ được lợi từ điều mà các nhà phân tích gọi là “hiệu ứng chuyển hướng dòng thương mại”: Các sản phẩm của họ với giá cả sẽ trở nên hấp dẫn hơn, có thể thay thế những sản phẩm của các đối thủ cạnh tranh Mỹ và Trung Quốc.
Trong trò chơi “Người thua cuộc là người thắng cuộc”, hiển nhiên Mexico và Canada, hai đối tác truyền thống của Mỹ, sẽ được. Nhưng họ không phải là duy nhất, Liên minh châu Âu (EU) cũng có những cơ hội, bởi vì EU là nhà cung cấp hàng hóa lớn thứ hai cho cả Mỹ lẫn Trung Quốc.
Theo các chuyên gia kinh tế của ngân hàng Natixis (Pháp), khi Mỹ và Trung Quốc đánh thuế hải quan lẫn nhau, thì ngành công nghiệp xe hơi, máy móc, hàng không vũ trụ cũng như các mặt hàng tự động hóa văn phòng của châu Âu sẽ được hưởng lợi trong một thời gian nhất định.
Tất nhiên, một số doanh nghiệp châu Âu đang có mặt tại Mỹ và Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng vì giá thành tăng cao. Chuyên gia Gabriel Felbermayr từ Viện nghiên cứu kinh tế Đức (IFO) nêu ví dụ tập đoàn Siemens sẽ chịu thiệt hại vì họ phải sử dụng những linh kiện điện tử của Trung Quốc, nhưng đối với các doanh nghiệp châu Âu quy mô nhỏ, có dây chuyền sản xuất chỉ ở tầm khu vực thì cuộc chiến thương mại sẽ tạo cho họ những cơ hội mới.
Theo tính toán của ngân hàng Natixis, các nhà xuất khẩu châu Âu có thể thu lợi gấp hơn hai lần tại thị trường Mỹ so với thị trường Trung Quốc, bởi vì Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc nhiều hơn rất nhiều so với xuất khẩu sang Trung Quốc, nên khi hàng Trung Quốc bị đánh thuế bổ sung, giá sẽ cao hơn. Và như vậy, nhu cầu tìm kiếm các mặt hàng thay thế hàng Trung Quốc cũng lớn hơn rất nhiều.
Nhưng nếu Trung Quốc không thể “đấu” với Mỹ về số lượng thì họ có thể áp dụng các biện pháp được gọi là “chất lượng”. Nói cách khác, Trung Quốc có thể có những hành động gây khó khăn cho các doanh nghiệp Mỹ làm ăn tại Trung Quốc, và như vậy các đối thủ của Mỹ sẽ được hưởng lợi.
Bà Agatha Kratz, Giám đốc văn phòng nghiên cứu của Rhodium Group, dự đoán rằng Trung Quốc sẽ tạo điều kiện thuận lợi “một cách không chính thức” cho các doanh nghiệp châu Âu, ví dụ như gợi ý cho các công ty Trung Quốc lựa chọn đối tác liên doanh đến từ châu Âu.
Tại châu Á, các hiệu ứng từ cuộc đối đầu Mỹ - Trung cũng trái ngược nhau. Thoạt nhìn, tác động sẽ là tiêu cực bởi vì châu lục này đang hội nhập sâu về mặt kinh tế. Các mặt hàng “Made in China” có nhiều linh kiện được nhập khẩu từ các nước láng giềng.
Do vậy, sự sụt giảm hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ sẽ gây ảnh hưởng dây chuyền tới các nước cung cấp linh kiện ở Đông Nam Á. Trong số những đối tác của Trung Quốc, bị ảnh hưởng nhiều nhất phải kể đến Singapore, Malaysia và đặc biệt là Vùng lãnh thổ Đài Loan.
Tuy nhiên, về dài hạn, không loại trừ những nền kinh tế này có thể sẽ có những điều bất ngờ tốt lành, đặc biệt nếu các tập đoàn công nghiệp quyết định di dời cơ sở sản xuất của họ khỏi Trung Quốc để tránh thuế hải quan của Mỹ.
Theo kết quả một cuộc điều tra mới đây của Phòng thương mại Mỹ (AmCham) tại Trung Quốc, 1/3 số doanh nghiệp được hỏi đang dự định sẽ chuyển một phần dây chuyền sản xuất của họ ra khỏi Trung Quốc và điểm đến ưa thích sẽ là Đông Nam Á.
Khu vực Đông Nam Á không thiếu tiềm năng với tỷ lệ tăng trưởng đều, giá thành sản xuất thấp và một nền tảng công nghiệp đã được hình thành vững chắc. Năm 2012, khi Mỹ áp thuế hải quan đối với các tấm pin mặt trời của Trung Quốc, một loạt nhà sản xuất đã di dời cơ sở sang Malaysia.
Bộ trưởng Tài chính Malaysia Lim Guan Eng giữa tháng 9/2018 vừa qua cho biết: “Chúng tôi nhận được rất nhiều đơn đặt hàng, đến mức vấn đề chính của chúng tôi hiện nay là làm thế nào để tăng khả năng sản xuất, nhất là trong lĩnh vực điện tử và sắt thép”.