Nông dân đổi đời nhờ mô hình canh tác hiện đại

Theo đó, việc triển khai các mô hình canh tác hiện đại không chỉ giúp nông dân tiết giảm chi phí sản xuất mà còn nâng cao năng suất, chất lượng nông sản và hiệu quả kinh tế. Hướng đi này đã từng bước giúp Vĩnh Long xây dựng nền nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững.

Mang trong mình niềm đam mê với con tôm, của vùng biển mặn, ông Đặng Văn Bảy ở xã Thạnh Phong, tỉnh Vĩnh Long không ngừng nỗ lực đổi mới, mạnh dạn tiếp cận và ứng dụng khoa học – kỹ thuật  vào sản xuất. Năm 2016, ông bắt đầu tìm ra “công thức thành công” cho mô hình nuôi tôm khi mạnh dạn chuyển đổi ứng dụng công nghệ cao – công nghệ nuôi tôm nhiều giai đoạn, mang lại lợi nhuận hàng năm hàng chục tỷ đồng.

Ông Bảy kể, trước đây kinh tế gia đình chủ yếu dựa vào nghề nuôi tôm thẻ chân trắng theo phương pháp bán thâm canh trong ao đất, sau đó chuyển sang ao lót bạt bờ và nuôi thâm canh (công nghiệp). Thế nhưng, biến động thị trường cùng dịch bệnh thủy sản khiến những vụ nuôi liên tiếp thua lỗ, đời sống gia đình rơi vào cảnh bấp bênh. Nhận thấy cách làm cũ không còn phù hợp, ông quyết định tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình tiên tiến ở nhiều địa phương, từ đó từng bước tiếp cận kỹ thuật nuôi tôm nhiều giai đoạn theo hướng công nghệ cao.

Đến nay, hành trình chuyển đổi ấy đã mang lại những trái ngọt. Nhờ áp dụng quy trình nuôi khép kín, kiểm soát chặt chẽ từ khâu con giống, môi trường nước đến thức ăn và quản lý dịch bệnh, ông Bảy không chỉ nâng cao năng suất mà còn gia tăng đáng kể chất lượng tôm thương phẩm. Theo ông, lợi nhuận từ nuôi tôm công nghệ cao tăng gấp 5–6 lần so với phương pháp truyền thống.

Tuy nhiên, con đường chinh phục công nghệ cao không hề bằng phẳng. Ông Bảy chia sẻ, khó khăn lớn nhất là vốn đầu tư rất lớn, chưa kể diện tích nuôi phải rộng, tất cả các khâu đều phải tuân thủ nghiêm ngặt theo quy trình kỹ thuật. Không thể làm theo kiểu cũ – cấp nước vào là nuôi được. Mọi thứ, từ con giống, thức ăn, xử lý nước… đều phải đạt chuẩn.”

Xác định hướng đi lâu dài, ông Bảy đầu tư nuôi tôm theo mô hình đạt chứng nhận ASC, BAP – những tiêu chuẩn toàn cầu trong ngành thủy sản, nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu. Từ vài hecta ao nuôi ban đầu, đến nay ông sở hữu 6 khu nuôi tôm công nghệ cao, với tổng diện tích hơn 40 ha. Tất cả đều sử dụng công nghệ hiện đại như nhà lưới, máy cho ăn tự động, máy tạo ôxy, máy sục khí Clo xử lý nước…

Giữa vùng đất lúa của xã Tân Xuân, cánh đồng Giữa với diện tích 40 ha của 62 hộ dân ở ấp Phú Thạnh đang trở thành một mô hình sản xuất nông nghiệp tiên tiến, nơi mà khoa học và công nghệ hiện đại được ứng dụng một cách hiệu quả vào từng thửa ruộng, từng vụ mùa.

Nông dân Trần Văn Công ở ấp Phú Thạnh, xã Tân Xuân cho biết, năm 2023, địa phương triển khai hàng loạt giải pháp công nghệ cao như hệ thống giám sát côn trùng thông minh, hệ thống cảnh báo nhiễm mặn, bơm tưới tự động, cùng với “công nghệ dây bay” đã góp phần thay đổi cách làm nông truyền thống, nâng cao năng suất và giá trị hạt lúa tại địa phương.

Theo đó, “công nghệ dây bay” hình thức cơ giới hóa tiên tiến trong phun thuốc, rải phân  được áp dụng đồng bộ. Thay vì dùng sức người, các ống dây PE đục lỗ được kết nối với thiết bị tạo gió tạo thành một hệ thống phân phối vật tư đều, nhanh và chính xác. Giải pháp này không chỉ giảm chi phí nhân công mà còn tối ưu lượng thuốc, phân sử dụng, giảm tác động đến môi trường sinh thái.

Ngoài ra, hệ thống giám sát côn trùng thông minh được ví như trạm quan sát vi mô giữa đồng ruộng đã trở thành “cánh tay đắc lực” hỗ trợ nông dân chăm sóc lúa. Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), hệ thống này có khả năng tự động nhận diện khoảng 120 loài côn trùng, phân tích mật độ sâu rầy, thiên địch, đồng thời đưa ra cảnh báo sớm về dịch hại thông qua phần mềm quản lý trung tâm. Toàn bộ dữ liệu được thể hiện trực quan bằng biểu đồ, giúp nông dân nắm bắt nhanh tình hình và có giải pháp can thiệp kịp thời.

Công nghệ này hoạt động bằng cách sử dụng hệ thống đèn LED đa phổ, tùy chỉnh ánh sáng theo thời gian và tập tính sinh học của từng loại côn trùng, dẫn dụ chúng vào trạm giám sát. Camera chuyên dụng ghi nhận hình ảnh, gửi về trung tâm dữ liệu để xử lý, phân tích và phản hồi tức thời. Hệ thống vận hành hoàn toàn bằng năng lượng mặt trời, đảm bảo tính bền vững và liên tục trong điều kiện đồng ruộng.

Ông Công cho biết, từ khi có hệ thống phát hiện sâu rầy, bà con nông dân đã có thể xác định chính xác từng loại sâu hại để phun thuốc đúng loại, đúng thời điểm. Nhờ đó, chi phí sản xuất được giảm đáng kể, đồng thời năng suất lúa cũng được nâng cao dù vẫn canh tác trên cùng một diện tích. Nhờ vậy, năng suất lúa tại cánh đồng Giữa tăng lên rõ rệt, đạt 5,5 tấn/ha vào vụ Đông Xuân (sớm) và 4,5 tấn/ha trong vụ Hè Thu, chất lượng lúa được cải thiện, thương lái thu mua với giá cao hơn.

Sau hợp nhất, nền nông nghiệp của tỉnh Vĩnh Long đa dạng, phong phú, với thế mạnh đặc trưng về lúa gạo; nuôi trồng, khai thác và chế biến thủy - hải sản; cùng các loại cây ăn trái chủ lực như cam sành, bưởi da xanh, xoài, nhãn, chôm chôm, dừa, sầu riêng; cây giống - hoa kiểng… Sáu tháng đầu năm 2025, giá trị sản xuất toàn ngành này đạt gần 45.000 tỷ đồng, chiếm 31% GRDP của toàn tỉnh.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long Trần Trường Giang, trong những năm gần đây, tác động của biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, khiến điều kiện sản xuất nông nghiệp trở nên khó khăn hơn, đồng thời làm đội chi phí sản xuất lên cao. Bên cạnh đó, yêu cầu về kỹ thuật và tiêu chuẩn chất lượng đối với sản phẩm nông nghiệp đầu ra ngày càng nghiêm ngặt, đặc biệt là đối với thị trường xuất khẩu. Trước bối cảnh đó, việc chuyển đổi mô hình sản xuất, áp dụng khoa học – công nghệ hiện đại không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu từ chính những đòi hỏi thực tiễn đặt ra, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và tăng khả năng cạnh tranh cho nông sản địa phương.

Một trong những trở ngại lớn hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu còn cao, khiến nhiều nông dân thiếu nguồn vốn để triển khai. Bên cạnh đó, năng lực tiếp cận kỹ thuật, công nghệ hiện đại của nông dân; đầu ra cho sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vẫn chưa thật sự ổn định,... cũng là bài toán mà các ngành chức năng tỉnh Vĩnh Long đang tiếp tục nghiên cứu, tháo gỡ, nhằm tạo động lực thúc đẩy phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo hướng hiệu quả, bền vững trong thời gian tới.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long cho biết, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và nông nghiệp hữu cơ đang được xác định là nền tảng quan trọng của ngành nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay. Để thực hiện mục tiêu phát triển nông nghiệp sinh thái, hiện đại và bền vững, tỉnh có nhiều cơ chế hỗ trợ, tạo điều kiện cho cá nhân và tổ chức đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao. Qua đó tạo “bệ đỡ” giúp nông nghiệp Vĩnh Long chuyển mình theo hướng hiện đại, từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình liên kết – ứng dụng khoa học kỹ thuật đồng bộ.

Theo lãnh đạo ngành nông nghiệp tỉnh Vĩnh Long, để phát huy hiệu quả tiềm năng nông nghiệp sẵn có, đồng thời hướng đến xây dựng một nền nông nghiệp có giá trị gia tăng cao và phát triển bền vững, Vĩnh Long sẽ đẩy mạnh việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm, kết nối thông tin với các hệ thống dữ liệu sản phẩm OCOP và các sàn thương mại điện tử, nhằm nâng cao tính minh bạch và giá trị cạnh tranh cho nông sản.

Tỉnh khuyến khích phát triển chuỗi liên kết giá trị giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, tạo điều kiện để sản xuất gắn liền với chế biến và tiêu thụ ổn định; tăng cường đào tạo, chuyển giao kỹ thuật để người dân có thể tiếp cận và thích ứng với quy trình sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ một cách hiệu quả. Then chốt là thúc đẩy kết nối nguồn vốn từ các chương trình tín dụng xanh, đặc biệt là từ các ngân hàng Chính sách xã hội và các Quỹ hỗ trợ phát triển hợp tác xã, giúp nông dân và các tổ chức kinh tế nông thôn có điều kiện đầu tư, mở rộng sản xuất theo hướng hiện đại và bền vững.