Phiên họp thứ 52, Ủy ban Thường vụ Quốc hội: Khơi thông điểm nghẽn, tạo cơ chế đặc thù thực hiện dự án quan trọng tại Thủ đô

Theo Tờ trình của Chính phủ, về cơ sở thực tiễn của dự thảo Nghị quyết, Hà Nội là Thủ đô, trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa, đồng thời là đô thị loại đặc biệt với vai trò là một trong hai đầu tàu kinh tế của cả nước. Thành phố đang triển khai một khối lượng lớn các dự án trọng yếu, bao gồm các dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược, cùng các dự án cải tạo, chỉnh trang đô thị và tái thiết chung cư cũ. Việc triển khai các dự án quy mô lớn, trọng điểm nêu trên, đặc biệt là các dự án quy mô cực kỳ lớn sẽ triển khai trong thời gian tới sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cản trở việc phát huy tối đa vai trò, vị thế của Thủ đô, nhất là bối cảnh tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Thể chế hóa Nghị quyết 15-NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 28/6/2024, Quốc hội đã ban hành Luật Thủ đô số 39/2024/QH15. Đây là căn cứ pháp lý và là công cụ quan trọng để thành phố Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế trung tâm. Tuy nhiên, trên thực tế, Luật Thủ đô chưa giải quyết triệt để được sự chồng chéo và thiếu phân quyền trong quản lý đầu tư.

Việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội cho phép Hà Nội được thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô là cần thiết và cấp bách nhằm khơi thông các điểm “nghẽn” pháp lý, thu hút đầu tư, tạo đột phá, phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong phát triển kinh tế vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước. Nghị quyết sẽ tạo tiền đề vững chắc đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân từ 11%/năm trở lên, đồng thời phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô.

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày nêu rõ, Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn xây dựng ban hành Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn, nhằm thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị, góp phần tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển Thủ đô nhanh, bền vững, hiện đại, có sức lan tỏa vùng và cả nước.

Tuy nhiên, qua rà soát, một số quy định tại dự thảo Nghị quyết không thuộc thẩm quyền quy định của Quốc hội như lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu (khoản 1 Điều 5), cho phép triển khai dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị hoặc xây dựng lại nhà chung cư theo loại hợp đồng xây dựng, chuyển giao (BT) (khoản 5 Điều 10)... Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị rà soát, chỉnh lý, không quy định lại các nội dung đã được quy định trong luật, nghị quyết hiện hành, bảo đảm tính thống nhất và chỉ giữ những cơ chế, chính sách thực sự đặc thù, cần thiết; tiếp tục rà soát, bảo đảm chỉ quy định trong dự thảo Nghị quyết những nội dung đặc thù, thuộc thẩm quyền của Quốc hội.

Đóng góp ý kiến tại phiên họp về tính thống nhất của dự thảo với hệ thống pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho rằng, đây là Nghị quyết thí điểm nên đương nhiên sẽ có những quy định khác với các luật, không thể đảm bảo "tính thống nhất" theo nghĩa thông thường.

"Tuy nhiên, phải tiếp tục rà soát để xem cơ chế, chính sách nào đã được quy định và vẫn đang còn phù hợp trong bối cảnh thực hiện dự án lớn thì chúng ta vẫn thực hiện theo Luật Thủ đô, không quy định lại ở đây để tránh trùng lặp. Các chính sách mới, vượt trội hơn so với quy định tại Luật Thủ đô cũng phải đánh giá về sự cần thiết và khả năng thực hiện", ông Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh.

Ngoài ra, có nhiều nội dung trong dự thảo Nghị quyết liên quan đến nội dung quy định tại các luật, nghị quyết khác đang trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10. Do đó, phạm vi điều chỉnh của dự thảo chỉ nên là những vấn đề thực sự cần phải quy định riêng cho Hà Nội, còn những vấn đề chung có thể áp dụng cho cả nước có thể đưa vào các luật, nghị quyết khác.

Thể hiện sự đồng tình với việc ban hành Nghị quyết, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, Nghị quyết nhằm tháo gỡ vướng mắc, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực để thúc đẩy phát triển Thủ đô nhanh, bền vững, hiện đại, có sức lan tỏa, dẫn dắt vùng và cả nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế 2 con số giai đoạn 2026 - 2030; hiện thực hóa tầm nhìn phát triển Thủ đô đến năm 2045.

Về tính đồng bộ, Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu: "Nội dung nào đã có trong các luật hiện hành và các luật đã quyết định tại Kỳ họp thứ 10 thì chúng ta loại ra, làm sao tập trung các cơ chế, chính sách thật sự vượt trội, có tác dụng tháo gỡ điểm nghẽn, tránh mở rộng tùy tiện hoặc quy định dàn trải".

Đối với phạm vi của dự thảo Nghị quyết, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, cần xác định rõ trọng tâm, trọng điểm, tránh chồng chéo giữa các nhóm dự án. Về thẩm quyền quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư, Chủ tịch Quốc hội lưu ý cần quan tâm đến các dự án quan trọng cấp quốc gia có tác động sâu rộng tới kinh tế - xã hội và môi trường không chỉ phạm vi Thủ đô mà với cả vùng; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính nhằm đảm bảo tính linh hoạt, kịp thời, để thành phố đẩy nhanh tiến độ các dự án cấp bách, trọng điểm.

"Việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu phải đảm bảo công bằng, minh bạch. Lưu ý cách thức triển khai thực hiện cơ chế hậu kiểm khi cho phép thực hiện đồng thời các thủ tục; hạn chế nguy cơ phá vỡ quy hoạch chung, không đảm bảo yêu cầu về thiết kế và các điều kiện kỹ thuật cần thiết, phát sinh tranh chấp ảnh hưởng đến tiến độ chất lượng dự án...", Chủ tịch Quốc hội nói.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành cơ bản các nội dung của hồ sơ dự thảo Nghị quyết, đủ điều kiện để bổ sung vào chương trình lập pháp năm 2025 trình Quốc hội xem xét thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu để hoàn thiện dự thảo, tập trung vào một số nội dung chính như: Rà soát, bổ sung hồ sơ bảo đảm đầy đủ căn cứ pháp lý của các cơ chế, chính sách đặc thù; báo cáo rõ mối quan hệ, sự khác biệt và bảo đảm đồng bộ, tránh chồng chéo, trùng lặp giữa dự thảo Nghị quyết với các cơ chế, chính sách tại Luật Thủ đô, các dự án luật, nghị quyết liên quan đang trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10, nhất là các luật, nghị quyết liên quan đến quy hoạch, quy hoạch đô thị và nông thôn, đầu tư, đấu thầu, tài chính, đất đai, đầu tư theo hình thức đối tác công tư.

Đồng thời, Chính phủ phối hợp với Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính, các cơ quan của Quốc hội rà soát kỹ dự thảo, bảo đảm các quy định đặc thù, thực sự mang tính đột phá, có trọng tâm, trọng điểm, tránh mở rộng tùy tiện, dàn trải, hình thức; bảo đảm tính hợp hiến, thể hiện các nội dung cần thiết thuộc phạm vi thẩm quyền của Quốc hội; làm rõ tính khả thi đối với dự án sử dụng hỗn hợp vốn của Thủ đô và vốn ngân sách Trung ương...

Tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt áp dụng cho dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo; dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng.