Quản lý chặt chẽ, giảm thủ tục cấp phép xây dựng

* Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật

Trình bày nội dung cơ bản của dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, việc xây dựng Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về hoàn thiện pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng: xây dựng môi trường pháp lý thuận lợi, thông thoáng, minh bạch, an toàn, chi phí tuân thủ thấp. Đồng thời tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong hoạt động đầu tư xây dựng, tạo điều kiện thuận lợi, minh bạch, bình đẳng cho người dân và doanh nghiệp; khắc phục hạn chế, bất cập trong thực tiễn công tác đầu tư xây dựng; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Luật dự kiến gồm 8 chương và 97 điều; quy định về hoạt động xây dựng; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân và quản lý nhà nước trong hoạt động xây dựng; áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước; tổ chức, cá nhân nước ngoài hoạt động xây dựng trên lãnh thổ Việt Nam.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Trần Văn Khải cho biết, dự thảo Luật đã được xây dựng theo định hướng mới về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, với tinh thần “luật khung”, giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung thường xuyên biến động.

Tuy nhiên, Cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ hơn mức độ thể chế hóa một số định hướng của Đảng, đặc biệt là về phát triển hệ thống đô thị bền vững, nâng cao năng suất lao động trong ngành xây dựng và cơ chế huy động nguồn lực xã hội trong đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật - xã hội. Đồng thời, bám sát chủ trương, định hướng của Bộ Chính trị; rà soát bảo đảm dự thảo Luật và các văn bản kèm theo tuân thủ đúng và đầy đủ Quy định 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật...

Về chính sách khuyến khích trong hoạt động đầu tư xây dựng, dự thảo Luật đã thể hiện được chủ trương phát triển xây dựng bền vững, hiện đại, tiết kiệm năng lượng và thân thiện môi trường, nhưng phạm vi còn quá rộng, dễ chồng chéo và thiếu tiêu chí, thẩm quyền rõ ràng. Việc gộp chính sách đầu tư và xây dựng có thể gây khó phân định chức năng quản lý, cần rà soát, chỉnh lý để tập trung vào huy động nguồn lực xã hội, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và cơ chế ưu đãi trong xây dựng; làm rõ tiêu chí, điều kiện, cơ quan thẩm quyền và tránh trùng với chính sách đầu tư, thuế, đất đai.

Về giấy phép xây dựng, có ý kiến cho rằng, giấy phép không phải “rào cản” mà là công cụ bảo vệ quyền lợi và trật tự xã hội, vấn đề nằm ở chất lượng và quy trình cấp phép, cần đơn giản hóa quy trình, quy định rõ trách nhiệm, thời hạn xử lý và công khai thông tin để người dân, doanh nghiệp giám sát.

Bên cạnh đó, việc miễn giấy phép xây dựng giúp giảm thủ tục nhưng cần hoàn thiện quy định pháp lý trong Luật Xây dựng hoặc Luật Đất đai để bảo đảm quyền sở hữu tài sản trên đất. Ngoài ra, cần bổ sung cơ chế xử lý vi phạm đối với công trình đã được cấp phép nhưng thi công sai thiết kế, thay đổi công năng hoặc vi phạm quy định, bảo đảm thống nhất và rõ trách nhiệm giữa các bên liên quan...

* Thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực xây dựng

Tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tán thành quy định về xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, phù hợp với chủ trương hiện đại hóa quản trị quốc gia trên nền tảng dữ liệu, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực xây dựng. Chủ tịch Quốc hội yêu cầu kết nối liên thông dữ liệu ngành xây dựng với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác về đất đai, quy hoạch để tăng tính công khai, minh bạch, hiệu quả quản lý, giảm thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Cho rằng, dự thảo Luật giao chủ đầu tư thực hiện thẩm định kiểm soát thiết kế xây dựng sau khi dự án được phê duyệt nhưng chưa quy định cơ chế kiểm soát, giám sát với việc này, Chủ tịch Quốc hội đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước với công tác thẩm định thiết kế của chủ đầu tư để bảo đảm các tiêu chuẩn, quy chuẩn và thực hiện bài bản.Tán thành việc mở rộng đối tượng miễn giấy phép xây dựng, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu Cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định về hậu kiểm rõ ràng, công khai thông tin, tránh lạm dụng hoặc buông lỏng kiểm tra, bảo đảm yêu cầu kỹ thuật, môi trường, phòng cháy chữa cháy, quyền lợi của người dân, khắc phục hạn chế trong cấp phép xây dựng.

“Nhiều sai sót, vi phạm trong xây dựng phát sinh không phải do sự tồn tại của cơ chế cấp phép mà do thiếu minh bạch, nhất quán trong quy định về loại công trình, điều kiện và thẩm quyền cấp phép. Do đó, cần đơn giản hóa quy trình, quy định rõ trách nhiệm, thời hạn xử lý và công khai thông tin để giấy phép trở thành công cụ bảo vệ quyền lợi người dân và trật tự xã hội”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị, dự thảo Luật cần "quản lý chặt chẽ nhưng tối giản thủ tục cấp phép". Theo Phó Thủ tướng, giấy phép xây dựng là yêu cầu bắt buộc ở tất cả các quốc gia và thủ tục phải nhanh gọn, minh bạch, đáp ứng đúng mục tiêu kiểm soát chất lượng. Trong đó, một số nguyên tắc không thể thay đổi như an toàn, chất lượng, thân thiện với con người, phòng, chống cháy nổ, tính bền vững trước thiên tai; do đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đơn giản hóa thủ tục dựa trên quy chuẩn rõ ràng và thực hiện hậu kiểm hiệu quả.

Về phân cấp quản lý cho địa phương, Phó Thủ tướng cho rằng, đây là việc cần thiết nhưng phải đi kèm điều kiện pháp lý, quy hoạch, quy chuẩn và năng lực tổ chức, năng lực thực hiện. “Không thể tuyệt đối hóa phân cấp. Có những công trình quy mô không lớn nhưng rất phức tạp về công nghệ, kỹ thuật, vẫn phải tuân theo quy định của các luật chuyên ngành khác”, Phó Thủ tướng lưu ý.

* Thời gian còn lại của phiên họp chiều cùng ngày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031; xem xét, thông qua Nghị quyết quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã và việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách; cho ý kiến về công tác nhân sự theo thẩm quyền.