Tạo đột phá trong phát triển đường sắt đô thị theo mô hình giao thông công cộng

Ngày 17/1, tại Hà Nội, UBND thành phố Hà Nội phối hợp với UBND Tp. Hồ Chí Minh đã tổ chức Hội thảo khoa học Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh với sự tham gia của gần 400 đại biểu, chuyên gia hàng đầu trong nước và quốc tế.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh nhấn mạnh, Thủ đô Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh là hai đô thị đặc biệt; 2 đầu tàu kinh tế của cả nước, giữ vai trò trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học và an ninh quốc phòng, cũng là 2 đô thị có diện tích và dân số lớn nhất cả nước.

Cùng với xu thế phát triển, giao thông công cộng (TOD) ngày càng có vai trò quan trọng, nhất là đối với các đô thị lớn như Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh; trong đó, hệ thống đường sắt đô thị được coi là trục “xương sống” của mạng lưới kết cấu hạ tầng giao thông. Việc đầu tư sớm, vận hành hiệu quả hệ thống đường sắt đô thị sẽ nâng cao tỷ trọng vận tải hành khách công cộng, giảm phương tiện giao thông cá nhân, từ đó đem lại hiệu quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, ùn tắc và tai nạn giao thông…

Thời gian vừa qua, thành phố Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh đã và đang dành nguồn lực để đầu tư xây dựng các dự án đường sắt đô thị. Tuy nhiên, quá trình triển khai còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, đòi hỏi phải tiếp tục nghiên cứu các giải pháp, hoàn thiện cơ chế, chính sách; tìm hiểu, học tập những kinh nghiệm, phương thức mới, “đột phá” nhằm triển khai đồng bộ và sớm hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị theo Kết luận số 49 của Bộ Chính trị, đáp ứng nhu cầu và sự mong mỏi của người dân hai thành phố.

Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, để từng bước thực hiện mục tiêu đó, Hội thảo “Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh” được tổ chức hướng tới 3 mục tiêu: trao đổi, nghiên cứu, tiếp thu kinh nghiệm quốc tế từ các nước có hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông công cộng phát triển, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị; tổng hợp các kinh nghiệm trong nước và quốc tế để nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện thể chế về phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng; quy hoạch xây dựng, chỉnh trang đô thị, đất đai, đầu tư, quản lý, vận hành và khai thác đường sắt đô thị; tiếp thu ý kiến góp ý để hoàn thiện Đề án phát triển hệ thống đường sắt đô thị thành phố Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh theo 5 nhóm lĩnh vực trọng yếu.

Nội dung của Hội thảo khoa học Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh tập trung trao đổi 5 chủ đề chính gồm: quy hoạch, phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng; giải phóng mặt bằng, thu hồi đất; thu hút nguồn lực từ đất đai; tiêu chuẩn kỹ thuật - công nghệ cho đường sắt đô thị; mô hình quản lý, tổ chức thực hiện dự án đường sắt đô thị; trong đó, trọng tâm là trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng. Mô hình TOD cùng với các công cụ thu hồi giá trị gia tăng từ đất (LVC) là 2 nội dung được kỳ vọng sẽ đem lại các giải pháp mới cho đầu tư xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị của Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh trong thời gian tới.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của hệ thống đường sắt đô thị trong giảm ùn tắc giao thông, phát triển kinh tế, Phó Chủ tịch UBND Tp. Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường cho biết, nếu vẫn triển khai xây dựng mạng lưới đường sắt đô thị theo cách làm như trước đây thì rất khó đạt được mục tiêu: hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội có tính kết nối với vùng Thủ đô và Tp. Hồ Chí Minh vào năm 2035, theo đó 2 thành phố phải hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt đô thị trong 12 năm tới.

Vì vậy, lãnh đạo 2 thành phố đều xác định sẽ tăng cường đồng hành phối hợp chặt chẽ hơn nữa, quyết liệt, tạo đột phát trong việc xây dựng đường sắt đô thị gắn với định hướng giao thông công cộng; huy động nguồn lực, bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư, lựa chọn công nghệ, mô hình tổ chức, quản lý triển khai các dự án đường sắt đô thị để đường sắt đô thị không chỉ là dự án giao thông mà còn gắn liền với phát triển kinh tế đô thị”.

Đánh giá cao hội thảo với quy mô lớn, các chuyên gia am hiểu sâu về lĩnh vực, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Phương Thủy tin tưởng sẽ có nhiều ý tưởng, giải pháp hữu hiệu để giúp 2 thành phố phát triển thành công mạng lưới đường sắt đô thị, tổ chức đô thị… Theo bà Nguyễn Phương Thủy, đây là vấn đề khó, mới mẻ với Việt Nam. Tuy nhiên, khó không phải là không làm được, cần có các điều kiện thể chế pháp lý, công nghệ, nguồn lực. Đối với giao thông cộng cộng vận tải khối lượng lớn, hiện nay, đường sắt đô thị vẫn lợi thế nhất. Bên cạnh đó, đường sắt đô thị còn định hình, phân bố lại dân cư, tạo nên bộ mặt mới cho đô thị, thuận lợi cho người dân, thu hút đầu tư…

Tại hội thảo, bên cạnh các tham luận về các vấn đề trong thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng hệ thống các tuyến đường sắt đô thị Hà Nội và phát triển hệ thống đường sắt đô thị Tp. Hồ Chí Minh, các chuyên gia quốc tế tham dự hội thảo đã chia sẻ về mô hình TOD trong phát triển đường sắt đô thị ở góc độ toàn cầu, góc độ các quốc gia, thành phố đã áp dụng rất thành công như: Paris - Pháp; Nhật Bản, Quảng Châu, Thâm Quyến - Trung Quốc, Singapore...

Hội thảo khoa học về Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh diễn ra từ ngày 17 - 19/1/2024 tại Hà Nội gồm 4 phiên: tổng quan phát triển đường sắt đô thị thành phố Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh theo mô hình TOD; giải phóng mặt bằng, thu hồi đất để phát triển đường sắt đô thị và khu vực TOD; huy động nguồn lực từ đất đai; quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật – công nghệ và quản lý dự án đường sắt đô thị.

Thông qua chia sẻ kinh nghiệm, thực tiễn đúc kết trong suốt lịch sử hình thành và phát triển định hướng giao thông công cộng tại những quốc gia, thành phố trên thế giới, các tham luận tại hội thảo đưa ra các phương hướng, chiến lược để xây dựng, phát triển TOD phù hợp và hiệu quả, chỉ ra được chìa khóa thành công trong phát triển theo mô hình TOD.