Vụ SVB phá sản: Tương lai nào cho SVB và hệ thống tài chính?

Sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon (Silicon Valley Bank, SVB) đã gây ra một làn sóng chấn động khắp hệ thống tài chính. Báo The Market của Thụy Sỹ có bài phân tích về nguyên nhân, tác động của sự sụp đổ này đối với thị trường và một số vấn đề khác có liên quan.

Chuyện gì đã xảy ra?

Tập đoàn tài chính SVB (SVB Financial Group), công ty mẹ của SVB có trụ sở tại Santa Clara, California, đã thông báo vào ngày 9/3 về việc tăng vốn cổ phần lên hơn 2 tỷ USD để củng cố cơ sở vốn của mình.

Sau thông báo, giá cổ phiếu của SVB giao dịch trên Sàn giao dịch chứng khoán Nasdaq giảm mạnh hơn 60%. Đến ngày 10/3, giá cổ phiếu vẫn tiếp tục giảm. Việc tăng vốn thất bại. Trong ngày 10/3, Cơ quan Quản lý California, Cục Bảo vệ Tài chính California, đã nắm quyền kiểm soát ngân hàng và ủy quyền cho Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC) giải thể tổ chức này.

SVB có tổng tài sản là 212 tỷ USD tính đến cuối năm 2022, xếp thứ 16 trong danh sách các ngân hàng lớn nhất của Mỹ. Đây là vụ phá sản ngân hàng lớn nhất ở nước này kể từ vụ sụp đổ của Lehman Brothers vào mùa Thu năm 2008.

Trong khi đó, giá trị vốn hóa thị trường của SVB Financial Group là hơn 44 tỷ USD vào thời điểm cao nhất năm 2021. Ngân hàng SVB chuyên về quan hệ khách hàng với các công ty đầu tư mạo hiểm và các công ty mới thành lập ở Thung lũng Silicon.

Vấn đề của SVB là gì?

Chuyên môn hóa trong lĩnh vực khởi nghiệp có nghĩa là SVB có một mô hình kinh doanh hơi khác. Các công ty khởi nghiệp thường nhận tiền từ các cổ đông và các công ty đầu tư mạo hiểm, và họ gửi số tiền này dưới dạng tài khoản vãng lai.

Các công ty mới thành lập hiếm khi được tài trợ thông qua các khoản vay ngân hàng vì triển vọng kinh doanh của họ không chắc chắn. Thay vào đó, họ nhận nguồn tài chính dưới dạng vốn cổ phần từ các công ty đầu tư mạo hiểm. Tóm lại, các công ty khởi nghiệp có tiền mặt và hầu như không có nợ.

Tình trạng thừa thanh khoản do Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và chính phủ tạo ra trong những năm đại dịch 2020 và 2021 đã chuyển một lượng lớn tiền vào bối cảnh khởi nghiệp ở California - với kết quả là khối lượng tiền gửi của khách hàng trên bảng cân đối của SVB đã tăng lên gấp ba lần trong giai đoạn giữa năm 2019 và năm 2021.

Tại sao đó lại là một vấn đề đối với SVB? Ngân hàng có lượng tiền gửi của khách hàng tương đối lớn - gần 200 tỷ USD - nhưng lại có rất ít cơ hội cho vay đối với cơ sở khách hàng của mình.

Tính đến cuối năm 2022, ngân hàng chỉ có 74 tỷ USD dư nợ cho vay trên bảng cân đối kế toán. Ngân hàng đã đầu tư hầu hết phần thanh khoản còn lại của mình vào các khoản đầu tư “an toàn”: Trái phiếu chính phủ Mỹ dài hạn (trái phiếu kho bạc và trái phiếu) và các khoản vay thế chấp, được gọi là chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp (MBS).

Trái phiếu kho bạc và chứng khoán đảm bảo bằng thế chấp có an toàn không?

Câu trả lời là có và không. Những khoản đầu tư này an toàn vì rủi ro không thanh toán thực tế bằng 0, nhưng trái phiếu chính phủ và MBS lại chịu rủi ro lãi suất. Nói một cách đơn giản, khi lãi suất thị trường tăng lên, giá của những tài sản này giảm xuống. Theo nguyên tắc thông thường, thời hạn của trái phiếu càng dài thì giá càng dao động theo sự thay đổi của lãi suất.

Trong trường hợp này, người ta nói về rủi ro thời hạn. Bởi vì lãi suất ở Mỹ đã tăng đáng kể trong 12 tháng qua, những chứng khoán “an toàn” này trên bảng cân đối kế toán của SVB đã mất giá trị.

Đây không phải là một điều xấu, bởi vì một ngân hàng không phải điều chỉnh trái phiếu chính phủ và MBS trên bảng cân đối kế toán của mình theo giá thị trường. Do đó, các khoản lỗ sổ sách lũy kế mà Kho bạc và MBS nắm giữ của SVB năm ngoái ban đầu không phải là vấn đề, vì chúng chỉ là những khoản lỗ lý thuyết, chưa thực hiện. Nhưng điều đó sẽ thay đổi khi ngân hàng phải bán các khoản nắm giữ ở Kho bạc và MBS đó.

Vậy, điều gì gây ra các khoản lỗ trên bảng cân đối của SVB? Lãi suất tăng mạnh trong vài tháng qua có nghĩa là vô số công ty mới thành lập ở Thung lũng Silicon không còn được các nhà đầu tư mạo hiểm rót tiền dồi dào nữa.

Thanh khoản cạn kiệt. Do đó, nhiều công ty trong số này đã phải khai thác tài khoản SVB của họ để trang trải chi phí hàng ngày. Kết quả là ngân hàng phải bán ra ngày càng nhiều trái phiếu chính phủ và MBS.

Với việc bán các chứng khoán này, các khoản lỗ lý thuyết chưa thực hiện đột nhiên trở thành lỗ thực tế. Như ngân hàng đã báo cáo, họ đã phải thanh lý lượng trái phiếu chính phủ và MBS trị giá 21 tỷ USD kể từ đầu năm và lỗ 1,8 tỷ USD.

Tài sản quan trọng nhất của ngân hàng là niềm tin. Điều này đặc biệt đúng đối với các khách hàng của SVB: Các công ty khởi nghiệp thường hầu như không tạo ra bất kỳ khoản thu nhập nào, điều đó có nghĩa là họ phụ thuộc vào một nguồn thanh khoản an toàn để tài trợ cho hoạt động của mình. Họ không thể tồn tại nếu không có thanh khoản.

Ngay khi có nghi ngờ nhỏ nhất về khả năng thanh toán của SVB, khách hàng đã ngay lập tức bắt đầu rút tiền gửi của mình. Các nhà đầu tư mạo hiểm có ảnh hưởng như Quỹ sáng lập của Peter Thiel khuyên các công ty của họ nên ngay lập tức rút tiền gửi từ SVB. Điều này tạo ra một vòng xoáy, buộc ngân hàng phải bán ngày càng nhiều trái phiếu và MBS. Chỉ riêng trong ngày ngày 9/3, ngân hàng đã mất 42 tỷ USD tiền gửi của khách hàng.

Kết quả là, FDIC phải nắm quyền kiểm soát tổ chức này để đảm bảo không có thêm dòng vốn chảy ra. Trong bước tiếp theo, các khoản tiền gửi được nhà nước bảo hiểm – 250.000 USD cho mỗi khách hàng ở Mỹ – sẽ được chi trả. Tất cả các khiếu nại khác nhằm chống lại ngân hàng ban đầu sẽ đóng băng.

Tương lai nào cho SVB và hệ thống tài chính

Một số ngân hàng lớn như JPMorgan hoặc Bank of America hiện nay có thể đang xem xét chi tiết việc tiếp quản SVB và các mối quan hệ khách hàng của ngân hàng. Cuộc đấu giá này, được giám sát bởi FDIC, được cho là đã tiến hành.

Theo thông tin có được thì ngân hàng này đã không đầu cơ vào các khoản đầu tư xấu. SVB chỉ đơn giản là nạn nhân của việc lãi suất tăng chóng mặt tại Mỹ trong 12 tháng qua. FDIC có khả năng hỗ trợ việc tiếp quản ngân hàng. Theo quy định, người mua không trả nhiều hơn 1 USD tượng trưng, điều đó có nghĩa là các cổ đông của SVB có khả năng mất phần lớn cổ phần của họ.

Bởi vì toàn bộ hệ thống ngân hàng hoạt động dựa trên sự tin tưởng và các tổ chức được kết nối chặt chẽ với nhau nên luôn có nguy cơ lây lan. Vì lý do này, giá cổ phiếu của các ngân hàng khác ở Mỹ và châu Âu cũng chịu áp lực đáng kể trong vài ngày qua. Trong những ngày tới, mọi thứ sẽ phụ thuộc vào việc tìm ra một giải pháp, nói cách khác là một vụ tiếp quản được tìm ra nhanh như thế nào đối với SVB.

Sẽ có nhiều ngân hàng thất bại sắp tới?

Đó là điều không thể loại trừ. Theo một cách nào đó, mô hình kinh doanh của SVB là duy nhất vì ngân hàng này có các khoản đầu tư đặc biệt lớn vào trái phiếu chính phủ và MBS. Theo chuyên gia ngân hàng Christopher Whalen, SVB nắm giữ 43% tổng số đầu tư vào MBS, so với khoảng 12% của các ngân hàng cùng ngành. Do đó, có thể nói SVB chịu ảnh hưởng đặc biệt bởi rủi ro lãi suất đối với các khoản đầu tư “an toàn” của mình.

Tuy nhiên, có một nguy cơ thực sự là các ngân hàng khác, đặc biệt là các tổ chức khu vực, có quy mô trung bình, cũng sẽ chịu áp lực. Giá cổ phiếu của các ngân hàng khu vực như First Republic, Signature, Western Alliance Bancorp, Fifth Third và Comerica đã giảm mạnh nhất trên sàn chứng khoán.

Bản thân công ty bảo hiểm tiền gửi FDIC đã chỉ ra vào cuối tháng Hai quy mô của các khoản lỗ sổ sách chưa thực hiện đang nằm im lìm trong bảng cân đối kế toán của các ngân hàng Mỹ do lãi suất tăng. Những khoản lỗ chưa thực hiện này lên tới 620 tỷ USD tính đến cuối năm 2022.

Các ngân hàng ở châu Âu và Thụy Sỹ cũng gặp rủi ro?

Giá cổ phiếu của các ngân hàng châu Âu và Thụy Sỹ cũng đã phản ứng với sự việc trên. Tuy nhiên theo The Market, họ không bị đe dọa bởi rủi ro lãi suất ở mức độ tương tự các ngân hàng Mỹ. Ở Thụy Sỹ và châu Âu, các ngân hàng giữ phần lớn các khoản đầu tư vượt mức của họ với Ngân hàng Quốc gia Thụy Sỹ hoặc Ngân hàng Trung ương châu Âu và các ngân hàng trung ương khác, và ở mức độ thấp hơn trong trái phiếu chính phủ.

Nhưng điều tương tự cũng áp dụng cho các ngân hàng ở châu Âu và Thụy Sỹ: Niềm tin là nguồn vốn quan trọng nhất. Bất cứ khi nào có căng thẳng trong hệ thống tài chính, các tổ chức phải chịu áp lực đặc biệt vì niềm tin của họ vào thị trường đã bị tổn hại.

Fed có tiếp tục tăng lãi suất?

Không có câu trả lời tuyệt đối nào cho điều đó. Tuy nhiên, theo diễn biến hiện tại, câu trả lời cho câu hỏi này có nhiều khả năng là có. SVB không lớn và có liên quan đến hệ thống. Do đó, sự sụp đổ của ngân hàng này không nên khiến Fed kết thúc chu kỳ thắt chặt tiền tệ. Tuy nhiên, sự sụp đổ của SVB là biểu hiện của sự căng thẳng lớn trong hệ thống tài chính do các biện pháp thắt chặt tiền tệ và lãi suất tăng. Vì thế, có thể giả định rằng trong tương lai sẽ có nhiều “tai nạn” hơn.

Việc mở rộng khuôn khổ “Basel” sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đòi hỏi các ngân hàng phải có bộ đệm vốn và thanh khoản cao hơn. Tuy nhiên, những điều này đã được hiệu chỉnh tùy thuộc vào quy mô và tầm quan trọng hệ thống của các ngân hàng.

Đặc biệt tại Mỹ, nơi khuôn khổ “Basel III” mới được giới thiệu vào tháng 10/2020, các ngân hàng đã vận động thành công để chống lại quy định thắt chặt. Trong những năm dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump (2017 đến 2021), một số quy định được đưa ra sau năm 2008 đã được nới lỏng đáng kể trở lại.

Trong trường hợp của SVB, các quy định về bộ đệm thanh khoản cao hơn hoàn toàn không được áp dụng. Các ngân hàng có tổng tài sản dưới 250 tỷ USD đã được miễn quy định này một lần nữa kể từ năm 2018./.