Vướng mắc từ các dự án PPP vẫn đang chờ được tháo gỡ

Ngày 31/10, tại Hà Nội, Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) tổ chức toạ đàm “Tháo gỡ bất cập dự án PPP hạ tầng giao thông” và “Cơ hội và thách thức nhà thầu tham gia cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2”.

Tọa đàm đã thu hút được sự tham dự của các chuyên gia, các nhà đầu tư, các doanh nghiệp dự án, các nhà thầu trong lĩnh vực đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông.

Phát biểu tại tọa đàm, PGS. TS. Trần Chủng - Chủ tịch VARSI nhấn mạnh, các dự án hạ tầng giao thông đầu tư theo phương thức PPP (đối tác công - tư) thời gian qua đã đóng góp vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Theo mục tiêu Chính phủ đặt ra, đến năm 2030 Việt Nam có 5.000 km đường cao tốc. Như vậy, bức tranh toàn cảnh của lĩnh vực hạ tầng giao thông đường bộ trong nước có dư địa rất lớn, mở ra nhiều cơ hội phát triển cho hoạt động đầu tư các dự án công trình giao thông theo phương thức PPP. 

Quốc hội, Chính phủ đã có nhiều chủ trương chính sách nhằm thu hút nguồn lực xã hội, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia các dự án PPP.

“Tuy nhiên, thực tiễn triển khai các dự án PPP vẫn còn những bất cập cần được giải quyết kịp thời và triệt để, để thể hiện sự quan tâm và hỗ trợ từ Nhà nước, tạo ra môi trường đầu tư bình đẳng giữa Nhà nước và tư nhân, tạo niềm tin cho các nhà đầu tư và các tổ chức tài chính để họ tiếp tục tham gia vào công cuộc phát triển mạng lưới hạ tầng giao thông đất nước”, PGS. TS. Trần Chủng nhìn nhận.

Cũng theo PGS. TS. Trần Chủng, trong bối cảnh khủng hoảng nợ công đang diễn ra ở các nước đang phát triển, đầu tư theo phương thức đối tác công - tư là giải pháp hiệu quả để phát triển đất nước, đồng thời giảm bảo lãnh của Chính phủ, giảm rủi ro tăng nợ công.

Tuy vậy, các vướng mắc nhiều năm qua vẫn dừng lại chờ các cơ quan Nhà nước “tháo gỡ” đẩy các nhà đầu tư căng mình tự chịu đựng trong khi những khó khăn nhất là về tài chính ngày càng căng thẳng hơn.

Nhìn nhận về những bất cập cần được tháo gỡ tại các dự án PPP, ông Nguyễn Văn Khang, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Đầu tư Quốc lộ 91 cho biết, việc giảm giá cho các phương tiện lân cận trạm, việc dừng thu phí để giãn cách do đại dịch COVID-19, việc chưa được tăng phí theo đúng lộ trình đã ký kết… đã tác động không nhỏ đến hiệu quả tài chính của dự án BOT nói chung thời gian qua.

Vì vậy, doanh nghiệp dự án kiến nghị cho phép chấm dứt hợp đồng trước hạn, bố trí ngân sách nhà nước (khoảng 1.879 tỷ đồng) để thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án.

Theo ông Ngọ Trường Nam, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả, nhà đầu tư dự án hầm Đèo Cả, một trong 8 dự án gặp khó khăn, vướng mắc, dự án này gồm chuỗi hầm (hầm Đèo Cả, hầm Cổ Mã, hầm Cù Mông, hầm Hải Vân), sử dụng 7 trạm thu phí để hoàn vốn, trong đó có trạm trên cao tốc La Sơn - Túy Loan.

Dự án cao tốc La Sơn - Túy Loan dự kiến đi vào hoạt động từ năm 2018 nhưng bị chậm tiến độ, đồng thời, chính sách pháp luật thay đổi dẫn đến không thực hiện thu phí được. Từ năm 2018 đến nay nhà đầu tư không có nguồn tài chính bù đắp trong khi vẫn phải thực hiện trách nhiệm trả nợ. Chính phủ đề nghị bổ sung nguồn vốn ngân sách Nhà nước khoảng 2.280 tỷ đồng để hỗ trợ nhằm bảo đảm phương án tài chính cho dự án.

Một số dự án cũng gặp sụt giảm doanh thu quá lớn do không được thu phí, đơn cử như dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn), gồm 2 hợp phần là cải tạo nâng cấp Quốc lộ 3 và xây dựng tuyến Thái Nguyên - Chợ Mới, đưa vào sử dụng từ năm 2017. Do không được thu phí trên Quốc lộ 3, chỉ thu trên tuyến mới nên doanh thu thực tế đến tháng 8-2022 đạt 8,7% trên tổng phương án tài chính.

Một dự án khác cũng sụt giảm doanh thu nghiêm trọng là dự án cầu Văn Lang, cầu nối Việt Trì (Phú Thọ) và Ba Vì (Hà Nội). Ông Lê Minh Nghĩa, Giám đốc Công ty TNHH BOT Phú Hà, chủ đầu tư dự án cho biết, đưa vào khai thác năm 2019, dự án thu phí năm đầu tiên được 48% so với phương án tài chính, những năm sau càng thấp, năm 2021 chỉ đạt 28% do nhiều tuyến đường khác mở ra, phương tiện phân lưu sang đường mới, tỷ lệ xe ít hơn so với dự báo, tiền thu phí hiện chỉ đạt 30-35% tiền lãi phải trả ngân hàng.

Ông Lê Minh Nghĩa kiến nghị, với dòng thu hiện tại, doanh nghiệp dự án không thể xây dựng được phương án tài chính để hoàn vốn và không thể xác định được thời gian hoàn vốn cho dự án, càng kéo dài hoạt động dự án càng thua lỗ, không thể có nguồn tài chính bù đắp.

Nếu không được sự chia sẻ, hỗ trợ và có cơ chế tháo gỡ khó khăn của Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành đối với dự án thì nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không thể tiếp tục duy trì các hoạt động thu phí, bảo trì đường bộ..., không thể thực hiện nghĩa vụ với ngân hàng và nguy cơ phá sản.

Vì vậy nhà đầu tư kiến nghị Quốc hội, Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải cho phép chấm dứt hợp đồng dự án trước thời hạn.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả cho rằng, cần nhìn nhận những lợi ích mà các dự án BOT đã mang lại, trong có việc xây dựng các tuyến đường, tạo thuận lợi cho đi lại của người dân, Nhà nước có công trình phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.  

Khi dự án gặp vướng mắc, cần có sự chia sẻ trách nhiệm gồm nhà đầu tư, cơ quan quản lý Nhà nước, địa phương, các ngân hàng thẩm định cho vay vốn, các cơ quan liên quan. Quy định của pháp luật không thể tùy tiện thay đổi, trong trường hợp thay đổi phải đàm phán lại hợp đồng.

PGS, TS Chủ tịch VARSI cho biết, các ý kiến tại tọa đàm là cơ sở cho các kiến nghị của hiệp hội với Chính phủ, các bộ, ngành để sớm tháo gỡ có kết quả, không chỉ giải cứu cho các dự án đang mắc kẹt, cứu các nhà đầu tư, không dẫn tới nguy cơ phá sản mà còn tạo niềm tin để huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội tham gia đầu tư theo phương thức PPP, đặc biệt với các công trình trọng điểm quốc gia và nhiều công trình quan trọng của địa phương./.