WTO, WHO và WIPO nhấn mạnh mối liên hệ giữa y tế công cộng, sở hữu trí tuệ và thương mại

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus phát biểu trong cuộc họp báo trực tuyến tại Geneva (Thụy Sĩ). Ảnh: THX/TTXVN

Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) mới đây công bố cuốn sách thứ hai về nghiên cứu chung của ba tổ chức này có tiêu đề "Thúc đẩy tiếp cận công nghệ y tế và sáng tạo: Mối liên hệ giữa y tế công cộng, sở hữu trí tuệ và thương mại".
Nghiên cứu cho thấy cần có sự nhất quán trong chính sách về y tế, sở hữu trí tuệ và thương mại để bảo đảm khả năng tiếp cận công bằng với các sáng tạo về y tế và thực tiễn thương mại không phân biệt đối xử đối với thuốc men, vắc-xin và các công nghệ y tế nói chung. Các chính sách về y tế, sở hữu trí tuệ và thương mại tác động lớn đến khả năng tiếp cận thuốc men, vắc-xin và các công nghệ y tế.
Cuốn sách này nhằm mục đích tăng cường nhận thức về tác động qua lại giữa các lĩnh vực chính sách y tế, thương mại và sở hữu trí tuệ, cũng như tác động của chúng đối với sáng tạo trong y học và khả năng tiếp cận thuốc men, vắc-xin và các công nghệ y tế nói chung. Nghiên cứu trình bày các dữ liệu mới về y tế, sáng tạo trong lĩnh vực dược phẩm, thương mại và thuế quan liên quan đến các sản phẩm y tế, thông tin chi tiết từ các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật chung và những phát triển trong luật sở hữu trí tuệ.
Với những thay đổi gần đây trong các lĩnh vực chính sách này do đại dịch COVID-19 gây ra, cuốn sách cập nhật một phần về COVID-19, trong đó nêu nhiều thách thức do đại dịch gây ra đối với các khuôn khổ chính sách về y tế, thương mại và sở hữu trí tuệ; nhu cầu về công nghệ y tế và dịch vụ y tế; yêu cầu duy trì thương mại quốc tế hiệu quả; Hệ thống sở hữu trí tuệ toàn cầu liên quan đến đại dịch; Các sáng kiến quốc tế nhằm hỗ trợ nghiên cứu và phát triển, và tiếp cận công bằng với các công nghệ y tế ứng phó với COVID-19...
Nghiên cứu nhấn mạnh rằng, đổi mới không thể diễn ra tách biệt với những lo ngại về khả năng tiếp cận; thương mại quốc tế ngày càng có tầm quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp hàng hóa liên quan đến y tế; cần phải duy trì tính toàn vẹn của thương mại toàn cầu. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các chính phủ gần đây thực hiện các biện pháp khẩn cấp về thương mại như hạn chế xuất khẩu, làm phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu; cần phải tạo điều kiện thuận lợi cho việc lưu chuyển hàng và dịch vụ y tế quan trọng xuyên biên giới.
Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Trung Quốc và Thụy Sỹ chiếm gần 3/4 tổng tỷ trọng xuất khẩu các sản phẩm liên quan đến y tế, phần lớn cộng đồng toàn cầu phụ thuộc vào nhập khẩu. Nghiên cứu lưu ý từ năm 1995 đến năm 2018, ở các quốc gia với các trình độ phát triển khác nhau có sự khác biệt đáng kể và ngày càng tăng trong nhập khẩu bình quân đầu người về các sản phẩm liên quan đến sức khỏe, điều này làm nổi bật sự khác biệt rõ rệt trong khả năng tiếp cận thuốc men của người dân các nước.
Thừa nhận sự phức tạp ngày càng tăng của thương mại toàn cầu, nghiên cứu chỉ ra các hiệp định WTO như Hiệp định chung về thuế quan và thương mại (GATT), Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) và Hiệp định về Hàng rào Kỹ thuật đối với Thương mại (TBT) thiết lập các quy tắc để đảm bảo rằng thuế quan và các biện pháp phi thuế quan “không nên phân biệt đối xử hoặc có các rào cản thương mại không cần thiết.”
Ba Tổng Giám đốc của WTO, WHO và WIPO đã có phát biểu qua video giới thiệu về ấn bản nghiên cứu nên trên. Tổng Giám đốc WTO Roberto Azevêdo nhấn mạnh tầm quan trọng của sự hợp tác chặt chẽ giữa các tổ chức quốc tế này và nỗ lực chung toàn cầu trên phạm vi rộng hơn. Tổng Giám đốc WIPO Francis Gurry nhấn mạnh tầm quan trọng của cách tiếp cận liên ngành.

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus kêu gọi loại bỏ các rào cản đối với khả năng tiếp cận, nhấn mạnh “giá cả cao không thể chấp nhận được, hàng rào về quyền sở hữu trí tuệ, thuế quan phi lý và những thách thức trong việc rà soát lại các quy định để bảo đảm thực hiện trên thực tế và có hiệu quả”, đồng thời đề cập đến “các khoản đầu tư lớn chưa từng có dành cho hợp tác, nghiên cứu không vì lợi nhuận” để giải quyết mối đe dọa chung của đại dịch COVID-19.
Ấn bản nghiên cứu nêu trên là tài liệu tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách theo nghĩa rộng nhất - các nhà lập pháp, quan chức chính phủ, đại diện cho các tổ chức quốc tế liên chính phủ, tổ chức phi chính phủ (NGO), các nhà nghiên cứu và tất cả những người khác muốn tìm hiểu về mối liên quan giữa y tế toàn cầu, sáng tạo và thương mại. Nghiên cứu này cũng là hoạt động hợp tác kỹ thuật của ba tổ chức WTO, WHO và WIPO./.