Xây dựng chuỗi cung ứng nông sản xuất khẩu – Bài 2 - Lỗ hổng thông tin và áp lực cạnh tranh
Theo đó, việc đánh giá sai diễn biến thị trường và văn hoá cạnh tranh không lành mạnh được xem là mấu chốt và cần có giải pháp.
Nhận định sai thị trường
Tình trạng giá cà phê tăng cao nhưng doanh nghiệp xuất khẩu không có hàng để giao thời gian gần đây được ông Thái Như Hiệp, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Cà phê Vĩnh Hiệp, phân tích, sản lượng cà phê thực tế niên vụ 2023 - 2024 và cả niên vụ 2024 -2025 sắp tới của Việt Nam đều thấp hơn tính toán. Quan sát thực tế cho thấy, những năm trước, giá cà phê thấp trong khi chi phí đầu vào tăng cao đã khiến một bộ phận nông dân ở các tỉnh Tây Nguyên chuyển dần diện tích canh tác cây cà phê sang các loại cây trồng khác. Diện tích trồng cà phê ở các địa phương giảm nhưng chưa có thống kê cụ thể dẫn đến dự báo sai về sản lượng.
“Các thông tin cho rằng lượng tồn kho cà phê trong dân và đại lý còn nhiều không có cơ sở chắc chắn bởi với tâm lý của người dân, khi giá cà phê tăng từ dưới 50.000 đồng/kg lên 90.000 đồng/kg chỉ trong vài tháng thì không ai dám dự trữ số lượng lớn. Chỉ có rất ít nông dân có nguồn thu khác còn trữ cà phê nhưng số lượng không nhiều. Nguồn cung cà phê nhân hạn chế có thể sẽ đẩy giá cà phê tiếp tục tăng thêm và việc thu mua của các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu trong nửa cuối vụ càng khó khăn.”, ông Thái Như Hiệp nhận định.
Phân tích về lý do mua cao – bán thấp của doanh nghiệp ngành điều thời gian qua, ông Phạm Văn Công cho biết, những năm gần đây, một số nước có sản lượng điều thô lớn áp dụng chính sách bảo hộ sâu với điều thô như quy định mức giá bán tối thiểu; quy định thu thuế xuất khẩu và nhiều loại phí... dẫn đến giá điều thô cao. Trong khi các nhà kinh doanh siêu thị gặp sự cạnh tranh của các loại hạt khác và nhu cầu tiêu dùng giảm do lạm phát nên không tăng được giá bán, do vậy không tăng giá mua nhân điều.
Đối với ngành gạo, theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), một số doanh nghiệp thiếu cập nhật thị trường và chủ quan dẫn đến dự đoán sai tình hình và bị hớ giá. Cụ thể, từ tháng 5/2023 VFA đã nghe thông tin và chia sẻ với các hội viên về khả năng một số quốc gia xuất khẩu gạo lớn sẽ siết chặt xuất khẩu, đẩy giá gạo thế giới lên cao. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp chủ quan, thấy giá gạo đang tốt nên vẫn ký hợp đồng bán ra. Đến khi Ấn Độ ban hành lệnh cấm xuất khẩu, giá gạo thế giới tăng vọt; cùng thời điểm doanh nghiệp đến hạn giao hàng bắt buộc phải mua vào khiến giá lúa gạo nguyên liệu trong nước tăng nhanh hơn cả giá gạo thế giới.
Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Long An, chia sẻ, trên thực tế phần lớn doanh nghiệp xuất khẩu gạo không có vùng nguyên liệu, không có hợp đồng cung ứng đầu vào nhưng đều phải kinh doanh theo phương thức “bán trước, mua sau”. Nghĩa là ký hợp đồng bán rồi mới thu mua lúa gạo nguyên liệu về chế biến, xuất khẩu. Nguyên nhân là phần lớn doanh nghiệp bởi doanh nghiệp không có đủ vốn để thu mua dự trữ trước mà phải tìm hợp đồng xuất khẩu để vay tín chấp ngân hàng. Tuy nhiên, khi vay được tiền rồi thì giá gạo mua vào đã bỏ xa giá bán. Tình trạng “đuổi bắt” này khiến doanh nghiệp càng bán càng lỗ nhưng không bán thì sợ mất mối khách hàng.
Mạnh ai nấy làm
Trong bối cảnh giá cà phê tăng “dựng đứng”, nhiều doanh nghiệp chế biến và cả doanh nghiệp xuất khẩu rơi vào thế bí khi đại lý, đơn vị thu mua tìm cách trì hoãn giao hàng, thậm chí hủy đơn hàng. Ông Nguyễn Đăng Miền, đại diện Công ty Nestlé Việt Nam cho biết, Nestlé Việt Nam luôn ưu tiên thu mua cà phê trong nước và đã xây dựng chương trình phát triển cà phê bền vững tại Việt Nam hơn 10 năm qua. Tuy nhiên, thời gian gần đây khi giá cà phê tăng cao, chuỗi cung ứng bị đứt gãy khiến doanh nghiệp không còn cách nào khác phải nhập khẩu nguyên liệu từ các quốc gia khác để duy trì hoạt động của nhà máy.
Một doanh nghiệp FDI có nhiều năm thu mua cà phê tại Tây Nguyên thì phản ánh, mặc dù đã ký hợp đồng cung ứng từ trước nhưng khi giá cà phê tăng, bên bán không tôn trọng điều khoản giao hàng theo quy định. Thực tế không phải đại lý không còn hàng mà muốn gây sức ép để nâng giá hoặc huỷ hợp đồng để chào hàng cho khách mới với giá cao hơn. Tình trạng này kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của ngành cà phê Việt Nam với đối tác nước ngoài; lâu hơn sẽ đánh mất thị trường vào các quốc gia khác, không chỉ ở thị trường xuất khẩu mà còn cả với các nhà máy thu mua chế biến trong nước.
Với ngành điều, bên cạnh lý do khách quan, ông Phạm Văn Công cho rằng, một nguyên nhân khác đẩy giá điều thô lên cao là do doanh nghiệp Việt Nam không nắm được thông tin và cạnh tranh theo kiểu “tự đá vào chân nhau”. Cụ thể, vào đầu vụ, khi giá điều thô đang cao, nhiều doanh nghiệp, cơ sở chế biến ồ ạt mua vào, thậm chí giành nhau mua đẩy giá nguyên liệu lên cao. Ở chiều xuất khẩu, khi doanh nghiệp cần ra hàng để giảm tải kho, thu hồi vốn lại diễn ra tình trạng tranh bán nhân điều, tạo cơ hội để người mua ép giá xuống thấp.
Cũng như điều, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh trong ngành gạo đã “âm ỉ” từ lâu. Ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An đã nhiều lần đề cập đến vấn đề thiếu văn hoá trong kinh doanh khiến cả ngành hàng chịu thiệt khi ra thế giới .Theo đó, những năm qua chất lượng lúa gạo Việt Nam được nâng cấp rất nhiều nhờ áp dụng các quy trình canh tác mới, sử dụng giống lúa xác nhận nhưng giá xuất khẩu vẫn tăng không đáng kể (trừ khi có biến động bất thường). Ngay cả phân khúc gạo thơm, gạo đặc sản Việt Nam cũng chưa được trả giá tương xứng với giá trị thực của nó.
Theo ông Phạm Thái Bình, nguyên nhân một phần đến từ văn hoá kinh doanh, cạnh tranh thiếu lành mạnh của một số doanh nghiệp trong ngành. Khi thị trường xuất khẩu sôi động, doanh nghiệp sẵn sàng nâng giá mua cao hơn mặt bằng chung để gom cho đủ số lượng khiến các doanh nghiệp khác hoặc phải nâng giá theo, hoặc không mua được hàng; đồng nghĩa với việc chịu lỗ hoặc mất uy tín với khách hàng. Ngược lại khi thị trường trầm lắng, có doanh nghiệp chỉ vì muốn bán được vài lô hàng nên âm thầm chào bán giá thấp hơn, tạo cơ hội để khách hàng ép giá gạo Việt xuống thấp.
Xem thêm:
>>Bài cuối: Tạo dựng chuỗi liên kết có trách nhiệm
Tin liên quan
-
Hàng hoá
Xây dựng chuỗi cung ứng nông sản xuất khẩu - Bài 1: Nghịch lý trong kinh doanh nông sản
16:08' - 12/05/2024
Những năm gần đây, xuất khẩu nông sản đóng góp ngày càng lớn vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước với nhiều mặt hàng có trị giá xuất khẩu trên 3 tỷ USD như gạo, cà phê, điều, rau quả…
-
Hàng hoá
Thị trường nông sản: Nguồn cung hạn chế, giá gạo xuất khẩu tiếp tục tăng
15:57' - 12/05/2024
Giá lúa ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long tuần qua hầu hết đi ngang, do nguồn cung vụ Hè Thu ở khu vực này chưa có nhiều. Gạo xuất khẩu tiếp tục ghi nhận sự tăng giá.
-
Kinh tế & Xã hội
Nhiều nông sản của Nga đối mặt với nguy cơ mất mùa
20:25' - 11/05/2024
Đợt lạnh và băng tuyết bất thường vào đầu tháng Năm vừa qua đã đe dọa mất mùa lúa mỳ, ngô, củ cải đường và các loại cây trồng khác ở tỉnh Voronezh, Tula, Tambov và Lipetsk của Nga.
Tin cùng chuyên mục
-
Hàng hoá
Nhu cầu quặng sắt được dự báo sẽ tiếp tục tăng
10:04'
Tuần qua chứng kiến đà tăng ấn tượng của nhóm kim loại. Các mặt hàng ghi nhận mức tăng mạnh. Nhu cầu trú ẩn gia tăng, kỳ vọng lạc quan về kinh tế Trung Quốc trở thành động lực thúc đẩy giá kim loại
-
Hàng hoá
Giá dầu châu Á tăng nhẹ sau động thái của Mỹ
08:06'
Giá dầu Brent khởi đầu tuần mới với mức tăng 0,6% trong sáng 17/3, sau khi Mỹ tuyên bố sẽ kéo dài sức ép lên lực lượng Houthi cho đến khi họ chấm dứt các hành động quân sự nhằm vào tàu thuyền.
-
Hàng hoá
Nhật Bản: Nhập khẩu gạo tư nhân tăng vọt vì thiếu hụt nguồn cung trong nước
21:52' - 16/03/2025
Lượng gạo do các doanh nghiệp tư nhân Nhật Bản nhập khẩu từ nước ngoài đã tăng nhanh chóng do tình trạng thiếu hụt trên thị trường trong nước.
-
Hàng hoá
Thị trường nông sản: Giá lúa, gạo tăng trở lại
17:25' - 16/03/2025
Giá lúa, gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long tuần qua có sự tăng giá trở lại. Giá gạo xuất khẩu Việt Nam cũng tăng nhẹ, trong khi giá gạo của các nước khác vẫn giảm.
-
Hàng hoá
Giá dầu phục hồi 1% phiên cuối tuần
13:11' - 15/03/2025
Giá dầu đã phục hồi 1% trong phiên giao dịch cuối tuần (ngày 14/3), khép lại tuần giao dịch gần như đi ngang.
-
Hàng hoá
Mỹ kêu gọi các nước châu Âu cung cấp trứng
11:15' - 15/03/2025
Theo phóng viên TTXVN tại châu Âu, Hiệp hội trứng Đan Mạch cho biết Mỹ đã kêu gọi Đan Mạch và các nước châu Âu khác cung cấp trứng trong bối cảnh giá trứng tại Mỹ tiếp tục tăng.
-
Hàng hoá
Giá thực phẩm tăng cao tại Đức
10:06' - 15/03/2025
Một trong những yếu tố chính kìm hãm đà giảm của lạm phát tại Đức là giá thực phẩm, với mức tăng 2,4% trong tháng 2/2025 – mức cao nhất kể từ tháng 1/2024.
-
Hàng hoá
Giá dầu dần phục hồi sau đợt giảm sâu
16:41' - 14/03/2025
Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ngày 13/3 cảnh báo rằng nguồn cung dầu toàn cầu có thể vượt nhu cầu khoảng 600.000 thùng/ngày trong năm 2025.
-
Hàng hoá
Giá dầu quay đầu suy yếu, thị trường nông sản phục hồi
15:03' - 14/03/2025
Thị trường nông sản gây chú ý cho nhà đầu tư khi chỉ số giá tăng mạnh, dẫn dắt xu hướng tích cực thị trường. Còn dầu thô thế giới tiếp tục chịu lực bán mạnh sau báo cáo của Cơ quan năng lượng quốc tế.