Xung quanh việc FDA Mỹ dán nhãn "Sữa" cho các sản phẩm thay thế làm từ thực vật

Theo bài viết của Tiến sỹ Xaq Frohlich, Đại học Auburn (Mỹ) trên trang mạng International Affair, nỗ lực dán nhãn mới của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đối với các sản phẩm sữa phi truyền thống cho thấy rằng cả ngôn ngữ và mô hình tiêu dùng đều thay đổi. Một câu hỏi quan trọng là "người chơi" trên thị trường truyền thống sẽ phản ứng với những thay đổi này như thế nào?

Vào tháng 2/2023, FDA đã đưa ra một hướng dẫn dự thảo khuyến nghị thay đổi định nghĩa về “sữa” để cho phép các sản phẩm thay thế sữa có nguồn gốc từ thực vật sử dụng từ sữa trong nhãn mác của họ.

Đề xuất thay đổi quy tắc đã làm sống lại các cuộc thảo luận, cả ở Mỹ và các nước, về việc phải làm gì với các tiêu chuẩn thực phẩm cũ trước xu hướng tiêu dùng mới.

Điều này đã khiến các ngành công nghiệp thực phẩm truyền thống và những ý tưởng trước kia về bảo vệ người tiêu dùng phải cạnh tranh với các công ty mới đang tìm cách tận dụng sự quan tâm của người tiêu dùng đối với các sản phẩm thay thế lành mạnh hoặc thân thiện với môi trường.

Hướng dẫn của FDA ghi nhận tăng trưởng gần đây trên thị trường các sản phẩm thay thế sữa có nguồn gốc thực vật. Trong khi 1/5 hộ gia đình Mỹ mua các sản phẩm này vào năm 2010, thì tới năm 2016 tỷ lệ này đã lên 1/3 và đã có sự mở rộng nhanh chóng các dòng sản phẩm từ sữa đậu nành, gạo và sữa hạnh nhân đến hơn chục loại mới, bao gồm sữa từ dừa và yến mạch.

Người tiêu dùng tìm kiếm các sản phẩm thay thế sữa này vì nhiều lý do, bao gồm dị ứng và không sử dụng, cũng như các lựa chọn về lối sống, chẳng hạn như chế độ ăn thuần chay.

FDA đã đề xuất thay đổi quy tắc để phù hợp với thị trường tiêu dùng đang phát triển này, lập luận rằng người tiêu dùng sữa thực vật biết rằng chúng không chứa sữa bò và do đó không bị nhầm lẫn bởi thuật ngữ sữa.

Tuy nhiên, cơ quan Mỹ sẽ yêu cầu ghi nhãn dinh dưỡng bổ sung đối với sữa có nguồn gốc thực vật không được bổ sung vi chất dinh dưỡng để đáp ứng các tiêu chuẩn dinh dưỡng hiện hành đối với sữa, đặc biệt là hàm lượng canxi, vitamin A và vitamin D.

Các đại diện của ngành công nghiệp sữa đã phản đối các quy định này, lập luận rằng theo truyền thống, “sữa” có nghĩa là sữa bò, trong khi các hiệp hội thay thế sữa dựa trên thực vật đã phản đối các yêu cầu ghi nhãn dinh dưỡng bổ sung đối với các lựa chọn thay thế sữa.

FDA đang lấy ý kiến từ công chúng cho đến ngày 24/4/2023, lúc đó nó sẽ xem xét các đánh giá trước khi ban hành các quy tắc cuối cùng.

Các tiêu chuẩn nhận dạng “sữa” đến từ đâu?

Cuộc chiến về danh pháp pháp lý đối với thuật ngữ sữa đã có từ hơn một thế kỷ trước. Trong lịch sử, từ “sữa” thường được sử dụng không chỉ cho sữa bò; nó được sử dụng cho các sản phẩm động vật khác như sữa dê, mà còn cho các loại nước ép thực vật giống như sữa, chẳng hạn như sữa dừa.

Tuy nhiên, vào đầu những năm 1900, các nhà sản xuất sữa đã có lý do để xác định các tiêu chuẩn sữa của khu vực và liên bang để bảo vệ những gì họ tiếp thị rầm rộ là “thực phẩm hoàn hảo của tự nhiên”. Hầu hết các sản phẩm sữa từ thực vật vào thời điểm đó được sử dụng làm sản phẩm thay thế rẻ hơn sữa.

Nhiều quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đã thông qua luật cấm hoặc hạn chế các sản phẩm "field milk", là bất kỳ loại sữa hoặc sản phẩm từ sữa nào được pha chế bằng chất béo từ các nguồn không phải sữa động vật, phổ biến nhất là dầu thực vật.

Các cơ quan quản lý và ngành công nghiệp sữa tin rằng các tiêu chuẩn sữa và luật chống “field milk” bảo vệ người tiêu dùng khỏi “sự giả mạo”, bán các sản phẩm nhái giá rẻ.

Một ví dụ nổi tiếng về điều này có thể được nhìn thấy trong nỗ lực bảo vệ thị trường bơ khỏi sự cạnh tranh với bơ thực vật rẻ hơn, ít dinh dưỡng hơn. Nhưng các tiêu chuẩn cũng có thể được coi là một ví dụ về cái mà các nhà kinh tế gọi là “nắm bắt quy định”, sử dụng luật để bảo vệ một cá nhân trong thị trường khỏi sự cạnh tranh hợp pháp.

Câu hỏi về điều gì là hợp pháp tập trung vào cách FDA nhìn nhận vai trò trong việc thúc đẩy sức khỏe cộng đồng. Trong nửa đầu thế kỷ XX, trọng tâm của FDA là bảo vệ các loại thực phẩm quen thuộc khỏi sự giả mạo công nghiệp và hàng nhái giá rẻ.

Với việc thông qua Đạo luật Thực phẩm, Dược phẩm và Mỹ phẩm năm 1938, FDA chịu trách nhiệm xác định “tiêu chuẩn nhận dạng” thực phẩm cho tất cả các loại thực phẩm được sản xuất hàng loạt, liên quan đến việc xác định công thức nấu ăn với các thành phần được chấp nhận. Từ năm 1939 đến đầu những năm 1970, FDA đã ban hành hàng nghìn tiêu chuẩn thực phẩm như vậy.

Đây là hệ thống đã tạo ra tiêu chuẩn sữa đang được tranh luận hiện nay. Năm 1973, FDA đã ban hành phiên bản đầu tiên của định nghĩa hiện tại về sữa là “dịch tiết sữa, thực tế không chứa sữa non, thu được từ quá trình vắt sữa hoàn toàn của một hoặc nhiều con bò khỏe mạnh”.

Tiêu chuẩn về sữa dần bị phớt lờ

Làn sóng bắt đầu thay đổi FDA vào những năm 1960, cả về hệ thống tiêu chuẩn thực phẩm nói chung và tiêu chuẩn sữa nói riêng, do mối lo ngại ngày càng tăng về “cuộc tranh cãi về cholesterol” và sự quan tâm đến các lựa chọn thay thế ít chất béo cho các sản phẩm động vật.

Các hiệp hội y tế ngày càng tán thành luận điểm về chế độ ăn kiêng-tim mạch, ý tưởng cho rằng chế độ ăn nhiều thực phẩm chứa nhiều chất béo, bao gồm nhiều sản phẩm từ sữa, có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn.

Tuy nhiên, các quy tắc của FDA về tiêu chuẩn thực phẩm không khuyến khích các công ty sửa đổi sản phẩm của họ thành ít chất béo.

Năm 1973, cùng năm FDA công bố tiêu chuẩn sữa, cơ quan này đã thay đổi hướng đi. FDA đã ban hành các hướng dẫn tự nguyện mới cho nhãn thông tin dinh dưỡng và cho biết các công ty có thể tạo ra các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn mới, bao gồm thực phẩm ít chất béo và ít calo, miễn là chúng bao gồm thông tin dinh dưỡng mới.

Để nhấn mạnh cách tiếp cận mới này, FDA đã đưa vào một tiêu chuẩn mẫu cho “mellorine”, một chất thay thế kem sử dụng dầu thực vật. Bằng cách công bố tiêu chuẩn melorine, FDA đã báo hiệu cho ngành công nghiệp rằng họ hiện đang khuyến khích các loại thực phẩm tốt cho sức khỏe ít chất béo mới, phi truyền thống.

Một hệ quả của sự thay đổi là sự bùng nổ thị trường các sản phẩm thay thế sữa. Theo hệ thống mới của FDA, sức khỏe không còn liên quan đến một sản phẩm “tự nhiên” mà thiên về tiếp thị các sản phẩm thay thế cho các thành phần thông thường.

Ngay cả ngành công nghiệp sữa cũng chấp nhận phương pháp mới này, phát triển các sản phẩm mới ít chất béo và các sản phẩm thay thế sữa nguyên chất cho các loại thực phẩm từ sữa thông thường.

Một hậu quả khác là người dân và FDA ngày càng ít đầu tư hơn vào danh pháp tiêu chuẩn cũ. Cho đến gần đây, FDA phần lớn phớt lờ sự phát triển của các loại sữa thay thế.

Tuy nhiên, vào năm 2018, Ủy viên FDA Scott Gottlieb cho biết, cơ quan này sẽ trấn áp việc sử dụng thuật ngữ “sữa” cho các sản phẩm không làm từ sữa, bởi vì, ông nhận xét, “quả hạnh nhân không cho ra sữa”, một cách hiểu giễu cợt về ngôn ngữ của tiêu chuẩn.

Trong một phán quyết của tòa án năm 2021 chống lại ngành công nghiệp sữa, ngành đã cố gắng sử dụng các tiêu chuẩn của FDA để ngăn chặn việc tiếp thị “bơ” thuần chay, một thẩm phán quận của Mỹ đã phàn nàn rằng: “ Rất đơn giản, ngôn ngữ đã phát triển.”

Ý nghĩa đối với thị trường thực phẩm

Kể từ những năm 1970, FDA đã đầu tư nhiều hơn vào việc ghi nhãn thông tin như một dấu hiệu bảo vệ người tiêu dùng, đặc biệt là ghi nhãn dinh dưỡng, hơn là các tiêu chuẩn nhận dạng.

Cách tiếp cận thỏa hiệp của FDA trong hướng dẫn dự thảo gần đây về các sản phẩm thay thế sữa dựa trên thực vật phản ánh điều này. Các nhà sản xuất các sản phẩm thay thế sữa có thể sử dụng nhãn sữa, nhưng phải chấp nhận ghi nhãn dinh dưỡng bổ sung để người tiêu dùng được thông báo đầy đủ về những gì họ mua.

Trong khi các tổ chức công nghiệp của cả hai bên đã phản đối các quy tắc được đề xuất, điều nghi ngờ là không nhóm nào đặc biệt ngạc nhiên về chúng.

Quy tắc thuật ngữ “sữa” được đề xuất bổ sung vào các động thái gần đây khác của cơ quan cho thấy cơ quan này đang xem xét việc tập trung đổi mới vào chương trình thực phẩm của mình.

Đề xuất của FDA vào mùa Thu năm 2022 về việc cập nhật các quy tắc dán nhãn “lành mạnh” cho thấy cơ quan này đang xem xét lại các tiêu chuẩn dinh dưỡng đối với một số chính sách ghi nhãn được đặt ra từ những năm 1990, trong khi vẫn duy trì cam kết chung đối với phương pháp cung cấp thông tin cho người tiêu dùng.

Việc mở ra các tiêu chuẩn sữa cũng có thể chỉ là khởi đầu của những cuộc chiến danh nghĩa như vậy. Ngành công nghiệp protein thay thế đang phát triển nhanh chóng và các sản phẩm thay thế thịt, bao gồm cả sự chấp thuận gần đây của FDA đối với thịt gà nuôi trong phòng thí nghiệm, sẽ đặt ra câu hỏi về việc người tiêu dùng hiểu “thịt” là gì và sản phẩm nào có thể sử dụng thuật ngữ này trên nhãn hàng.

FDA của Mỹ, cũng như chính phủ các nước khác, sẽ phải quyết định xem có nên tham gia vào các cuộc chiến này hay không và khi nào nên để người tiêu dùng hiểu ý nghĩa của các thực phẩm mới này./.