Một trong số đó là nền tiền lương đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc sẽ thay đổi tại các đơn vị, doanh nghiệp theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.
Bàn luận về vấn đề này, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ đã tổ chức chương trình Tọa đàm trực tuyến với chủ đề: Năm 2018, đóng và xử lý vi phạm về BHXH như thế nào?
Các khách mời dự buổi tọa đàm. Ảnh: Linh An/BNEWS/TTXVN
Tham dự tọa đàm có ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội; ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã Hội và ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm Xã hội Việt Nam.
Thay đổi nền tiền lương đóng BHXH
Năm 2018 được đánh dấu là năm quan trọng có nhiều đổi mới trong chính sách tiền lương đối với người lao động, một trong số đó là điều chỉnh lương tháng làm căn cứ đóng BHXH.
Theo ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã Hội, căn cứ theo điều luật 90 của của Bộ luật Lao động, mức tiền lương gồm có mức lương phụ cấp và các khoản thu nhập bổ sung sau đó là luật BHXH năm 2014 cũng quy định căn cứ để đóng BHXH vào mức lương, phụ cấp và các khoản thu nhập bổ sung.
Từ năm 2016 – 2017, tiền lương tháng đóng BHXH bắt buộc là mức lương và phụ cấp theo quy định của pháp luật về lao động. Từ ngày 1/1/2018, mức đóng BHXH sẽ căn cứ vào 3 khoản là mức lương, các khoản phụ cấp và các khoản thu nhập bổ sung ổn định. Chính sách này giúp tránh được trường hợp người lao động khi đi làm có thể có thu nhập tốt nhưng khi nghỉ hưu lại có mức lương hưu thấp do đóng BHXH thấp.
Ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã Hội. Ảnh: Linh An/BNEWS/TTXVN
Thứ trưởng Lê Quân cho biết thêm, tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc đối với người lao động trong khu vực doanh nghiệp là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. Tuy nhiên, không phải tất cả các khoản phụ cấp lương và bổ sung khác đều làm căn cứ tính đóng BHXH. Thứ trưởng chỉ rõ, trên hợp đồng lao động, hai khoản thể hiện rõ
nhất là lương và các loại phụ cấp như: phụ cấp độc hại, phụ cấp chức
vụ…, đã bao gồm phần lớn thu nhập cơ bản của người lao động. Từ
1/1/2018, chỉ thêm các khoản thu nhập bổ sung khác có tính chất ổn định.
Ngoài ra, nhiều khoản phụ cấp không được tính trong đóng bảo hiểm xã
hội như: thưởng, lương năng suất, tiền điện thoại, xăng xe, tiền ăn
trưa… bởi đây là thu nhập bổ sung phụ thuộc vào kết quả sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người lao động.
Như vậy, những khoản phụ cấp lương, khoản bổ sung khác tính đóng BHXH là những khoản tương đối ổn định, thường xuyên; còn những khoản phụ cấp lương, khoản bổ sung khác không xác định được cùng với mức lương, gắn với quá trình làm việc và kết quả thực hiện công việc của người lao động là khoản phụ cấp, bổ sung thường xuyên biến động nên không làm căn cứ tính đóng BHXH.
Theo ông Quân, việc quy định tiền lương tháng đóng BHXH dần tiếp cận gần với tiền lương thực tế của người lao động là cần thiết nhằm đảm bảo quyền thụ hưởng các chế độ BHXH khi người lao động nghỉ việc hưởng BHXH từ quỹ BHXH. Việc quy định thực hiện đóng theo lộ trình nêu trên và đóng trên các khoản phụ cấp lương, khoản bổ sung tương đối ổn định, thường xuyên; vừa tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp trong xác định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Về cơ bản, Bộ Lao động - Thương binh và Xã Hội đánh giá rằng mức đóng BHXH từ ngày 1/1/2018 không tăng nhiều.
Cùng quan điểm, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết, đến ngày 1/1/2018 các khoản tiền lương và phụ cấp có tính chất tiền lương để đóng BHXH đã được quy định trong năm 2017 – 2018 sẽ không có biến động lớn.
Khi quy định “nền” tiền lương đóng BHXH bắt buộc thay đổi tại các đơn vị, doanh nghiệp theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định chính thức có hiệu lực, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã có sự chuận bị kỹ càng.
Ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho biết Cơ quan BHXH Việt Nam căn cứ vào thời hạn của Luật BHXH 2014. Vấn đề đã được thực hiện như công tác tuyên truyền. Trong năm 2016, 2017, thời lượng công tác tuyên truyền về pháp luật chính sách đóng – hưởng đã được nâng lên rất nhiều. BHXH Việt Nam tập trung thông tin tuyên truyền đến đơn vị, người lao động dưới nhiều hình thức như phát tờ rơi, tọa đàm, phát thanh, truyền hình, cử cán bộ xuống trực tiếp đơn vị hướng dẫn... Khoảng 13.000 lượt báo chí, thông tin tuyên truyền, các văn bản hướng dẫn làm sao để tổ chức thực hiện Luật BHXH 2014 thành công. Lĩnh vực cải cách thủ tục hành chính, kê khai, đóng BHXH qua Cổng điện tử, đơn giản hóa hồ sơ mẫu biểu để người sử dụng lao động và người lao động kê khai cho đúng quy định.
Thứ hai, BHXH Việt Nam xây dựng văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, các mẫu biểu công bố. BHXH Việt Nam đã tập huấn đến đơn vị sử dụng lao động để thông suốt các quy trình. Cộng đồng doanh nghiệp và Ngân hàng Thế giới, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đánh giá việc cải cách thủ tục hành chính là rất tốt, giảm sâu về bất cập trong giao dịch.
Hiện nay, các doanh nghiệp và bản thân người lao động đều cho rằng mức đóng BHXH có tỷ trọng cao 22%, trong đó 14% là doanh nghiệp và 8% là người lao động. Nhưng mức đóng BHXH lại trên nền thấp, do là các doanh nghiệp đóng trên nền tiền lương tối thiểu và các đơn vị sản xuất kinh doanh dựa trên mức đóng thấp cho nên tỷ trọng cao nền thấp, thấp hơn cả tổng thu nhập của người lao động. Vì vậy tiền lương hưu sau này để làm căn cứ hưởng chính sách lương thấp.
Thay đổi cách tính lương hưu, nữ giới có bị ảnh hưởng?
Nhiều ý kiến cho rằng cách tính lương hưu từ ngày 1/1/2018 đối với lao động nữ có sự khập khiễng khi phụ nữ có cùng số năm công tác là 25 năm, chỉ sau một đêm (từ 31/12/2017 đến 1/1/2018) đã bị mất 10% lương.
Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội. Ảnh: Linh An/BNEWS/TTXVN
Giải đáp điều này, ông Bùi Sỹ Lợi cho biết, chính sách bao giờ cũng có một lớp cắt ngang thể hiện sự bất bình đẳng. Luật BHXH năm 2006 quy định lương hưu của lao động kể từ năm đóng BHXH thứ 16 trở đi là 2% với nam, nữ giới 3%. Nhưng Luật BHXH 2014 quy định từ ngày 1/1/2018 cả nam và nữ đều được hưởng 2% để phù hợp với Luật bình đẳng giới.
Chính vì thế, từ ngày 1/1/2018 tới đây, lao động nữ nghỉ hưu khi đóng đủ 15 năm BHXH hưởng lương hưu bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Từ năm thứ 16 trở đi, mức hưởng BHXH tăng thêm 2%. Đóng đủ 30 năm được hưởng lương hưu tối đa 75% thay vì 25 năm như hiện nay. Vì vậy, nếu phụ nữ giảm lương hưu từ 3% xuống còn 2% thì giảm sút 4% tiền lương và sự sụt giảm này không lớn.
Theo tính toán, đến ngày 1/1/2018, Việt Nam sẽ có khoảng 50.000 phụ nữ đến tuổi nghỉ hưu, trong đó có 21.000 phụ nữ đóng BHXH từ 15 đến dưới 30 năm. Số lượng người chịu tác động lớn nhất 6 - 10% có 3.000 người. Còn lại chủ yếu người chịu tác động 2 - 4%.
Theo ông Lợi, không nên sửa luật nữa vì số người ảnh hưởng không nhiều, mức ảnh hưởng cũng không lớn, thay vào đó nên bù đắp thiệt thòi cho lao động nữ nghỉ hưu từ ngày 1/1/2018.
Về vấn đề này, ông Lê Quân cho biết Bộ Lao động - Thương binh và Xã Hội đã chủ động phối hợp BHXH Việt Nam rà soát, đánh giá tác động của một số quy định của Luật BHXH sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2018, trong đó có nội dung liên quan đến cách tính lương hưu của lao động nữ để báo cáo Chính phủ.