Australia "oằn lưng" chống chọi thảm họa cháy rừng

Nhân viên cứu hỏa nỗ lực khống chế các đám cháy rừng tại New South Wales, Australia, ngày 31/12/2019. Ảnh: AFP/TTXVN 

Australia đang phải hứng chịu thảm họa cháy rừng khủng khiếp chưa từng có trong lịch sử nước này, với gần 200 đám cháy vẫn đang hoành hành trên hầu khắp lục địa châu Đại Dương rộng lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản cũng như tàn phá hệ động vật hoang dã. 

Cháy rừng bắt đầu bùng phát ở Australia từ tháng 11/2019, đến ngày 6/1/2020 đã thiêu rụi hơn 6 triệu ha đất - gần gấp đôi diện tích nước Bỉ. Nếu so với đợt cháy rừng khủng khiếp hồi tháng 9 tàn phá rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới - "lá phổi xanh" của Hành tinh Amazon, số diện tích rừng bị cháy ở Australia nhiều hơn gấp 7 lần, trong khi con số này cũng cao gấp 3 lần so với diện tích rừng bị thiêu trụi trong đợt cháy rừng năm 2018 ở bang California (Mỹ).

Thiệt hại về kinh tế chưa thể thống kê, song báo chí Australia đã gọi đây là "đại thảm họa" kéo theo một cuộc khủng hoảng được dự báo sẽ rất trầm trọng. 

Ít nhất 24 người đã thiệt mạng do cháy rừng trên toàn Australia, chủ yếu tại New South Wales (NSW), bang đông dân thứ hai ở nước này. Hàng nghìn người bị mắc kẹt ở các thị trấn ven biển vẫn chưa thể trở về nhà. Giới chức đã cảnh báo về nguy cơ của cuộc khủng hoảng nhân đạo. 

Ngoài ra, hơn 10 triệu người trên khắp Australia đang phải hít thở bầu không khí độc hại do khói bụi ô nhiễm từ các đám cháy rừng bao trùm bầu trời. Tại NSW, bầu trời trong ngày 5/1 biến thành màu đỏ mịt mù do hậu quả của cháy rừng.

Ngay tại thủ đô Canberra, các trường học, trung tâm chăm sóc trẻ em, cửa hàng, bảo tàng và các địa điểm vui chơi, giải trí đều đóng cửa do chỉ số chất lượng không khí đo được đã vượt gấp 22 lần so với mức bị coi là nguy hại.

Cháy rừng cũng đã thiêu hủy hơn 1.500 nhà dân và hàng nghìn cơ sở vật chất khác. Thương tâm hơn, gần 500 triệu động vật, trong đó có 8.000 gấu túi (gấu Koala) - chiếm 30% tổng số gấu túi ở Australia, đã chết do không thể chạy thoát thân khỏi "biển lửa".

Khói bốc lên từ những đám cháy rừng tại New South Wales, Australia, ngày 21/12/2019. Ảnh: THX/ TTXVN

Theo Bộ Môi trường Australia, những trận cháy rừng quy mô lớn đã phá hủy khoảng 30% môi trường sinh sống của loài Koala và một số loài sinh vật khác. Giới khoa học cho rằng có thể phải mất hàng thập niên mới khôi phục được hệ động vật hoang dã ở Australia. 

Bên cạnh đó, hàng loạt lớp tro đen từ các đám cháy rừng đã khiến những bãi biển nước xanh trong ở Sydney trở nên loang lổ với những lớp bùn than đặc quánh, đe dọa làm ô nhiễm nguồn cung nước sinh hoạt của thành phố cảng.

Các nhà sinh thái học còn cảnh báo nếu tàn tro cháy rừng rơi xuống các bể chứa nước ngọt ở Sydney rồi tích tụ, có thể dẫn tới hiện tượng tảo độc nở hoa, khi hoa tảo bắt đầu quá trình phân hủy, chúng sẽ sử dụng hết lượng oxi và làm giảm môi trường oxi sinh tồn của cá, gây ra nguy cơ cá chết hàng loạt. 

Ngành du lịch Australia cũng đang gánh chịu những thiệt hại ước tính lên đến hàng trăm triệu USD do các đám cháy rừng hoành hành tại khu vực bờ biển phía Đông. Cháy rừng đã tàn phá một số khu vực du lịch trọng điểm của Australia, bao gồm Đông Gippsland, bang Victoria và bờ biển phía Nam bang NSW.

Lửa lớn bao trùm nhiều nơi đang đe dọa biến hàng chục địa danh du lịch từng tấp nập du khách thành những "thành phố ma". Ở thành phố Vịnh Batemans, các siêu thị, cửa hàng và quán bar đều đã đóng cửa. Địa điểm duy nhất còn hoạt động là trung tâm lánh nạn, nơi tá túc của hàng trăm người dân trong các lều trại hoặc trên xe tải. Cơ quan Du lịch Australia mới đây đã lùi thời điểm phát động chiến dịch quảng bá du lịch mới ở nước này. 

Không chỉ ngành du lịch, ngành bảo hiểm của Australia cũng chịu tác động mạnh khi mùa cháy rừng tại Australia năm 2019 đến sớm và diễn biến bất thường. Hôm 2/1, Hội đồng Bảo hiểm Australia cho biết từ ngày 8/11, các công ty bảo hiểm đã nhận 4.299 hồ sơ yêu cầu bồi thường trị giá khoảng 297 triệu AUD (gần 200 triệu USD) cho 1.485 ngôi nhà và các tài sản khác bị hủy hoại vì cháy rừng.

Hội đồng này dự kiến con số thiệt hại sẽ tăng lên sau khi có các đánh giá chính thức. Các chuyên gia kinh tế nhận định thảm họa cháy rừng có thể sẽ khiến các công ty bảo hiểm giảm phạm vi bảo hiểm đối với một số rủi ro nhất định và tăng phí bảo hiểm. 

Hiện hàng nghìn nhân viên cứu hỏa tình nguyện vẫn đang vật lộn để dập tắt các đám cháy. Lần đầu tiên trong lịch sử, Chính phủ Australia đã phải điều 3.000 binh sĩ thuộc lực lượng dự bị để ứng phó với thảm họa. Đây là đợt triển khai lực lượng dự bị quy mô lớn đầu tiên trong lịch sử nước này. Trong những tháng qua, quân đội Australia đã tích cực tham gia công tác dập tắt cháy rừng tại nhiều khu vực ở nước này, cung cấp sự hỗ trợ trong các nỗ lực tìm kiếm, cứu nạn, hậu cần... Tính đến thời điểm này, khoảng 2.000 binh sĩ đã được triển khai. 

Đêm 2/1, Thủ hiến bang Victoria, Daniel Andrews đã lần đầu tiên trong lịch sử bang này phải tuyên bố tình trạng thảm họa - mức cao nhất theo Đạo luật Quản lý khẩn cấp. Trong khi đó, bang NSW phải 3 lần ban bố lệnh tình trạng khẩn cấp trong mùa cháy rừng năm nay. Nhà chức trách Australia cũng đang phải tiến hành đợt sơ tán quy mô lớn nhất từ trước đến nay, lên đến hàng chục nghìn người. 

Người dân đeo khẩu trang để tránh tác hại của ô nhiễm không khí do cháy rừng tại Canberra, Australia, ngày 5/1/2020. Ảnh: THX/ TTXVN 

Trong thông điệp Năm mới 2020, Thủ tướng Australia Scott Morrison thừa nhận năm 2019 là một năm khó khăn do cháy rừng, hạn hán và lũ lụt. Cháy rừng diễn biến phức tạp và khó kiểm soát cũng đã khiến Thủ tướng Morrison hoãn chuyến thăm Ấn Độ theo kế hoạch diễn ra từ 13-16/1 theo lời mời của người đồng cấp Ấn Độ Narendra Modi. Ngày 6/1, Chính phủ của Thủ tướng Morrison cam kết dành 2 tỷ AUD (1,39 tỷ USD) cho công tác tái thiết sau thảm họa. 

Cháy rừng là mối lo ngại thường trực ở Australia trong mùa Hè nóng và khô, nhưng năm nay các đám bùng phát sớm hơn với sức tàn phá mạnh hơn. Các đám cháy bùng phát trong điều kiện thời tiết cực kỳ khô nóng bởi một số vùng của các bang Queensland và NSW đã trải qua tình trạng hạn hán trong suốt 3 năm qua mà các chuyên gia cho là tác động của biến đổi khí hậu.

Bản thân ông Morrison cũng phải thừa nhận biến đổi khí hậu là yếu tố dẫn tới nạn cháy rừng thiêu đốt nhiều khu vực ở nước này. Australia hiện là một trong những nước phát thải CO2 tính trên đầu người lớn nhất thế giới. Quốc gia châu Á - Thái Bình Dương này cam kết đến năm 2030 giảm 26% lượng khí thải so với lượng khí phát thải năm 2005. Tuy nhiên, việc Canberra theo đuổi chiến lược phát triển năng lượng than đá đã khiến ông Morrison bị chỉ trích "nói không đi đôi với làm". 

Cùng với đó, Australia đã phải trải qua một mùa Xuân khô hạn nhất trong 120 năm qua. Trong báo cáo về khí hậu mùa Xuân, Cơ quan Khí tượng Australia (BoM) cho biết phần lớn các khu vực của Australia đều có lượng mưa thấp hơn trung bình và đây là mùa Xuân khô nhất trong lịch sử.

Mùa Xuân 2019 cũng là khoảng thời gian nóng nhất thứ năm trong lịch sự Australia với nhiệt độ cao nhất đạt mức 47,1 độ C, được ghi nhận vào giữa tháng 11 ở Tây Australia. Báo cáo nhấn mạnh lượng mưa thấp bất thường kéo dài ở khắp khu vực Tây Australia tiếp tục ảnh hưởng đáng kể tới các cộng đồng và môi trường/. 

>>> ​Australia điều lực lượng dự bị lớn nhất trong lịch sử ứng phó với cháy rừng