Ba yếu tố định hình nền kinh tế Australia trong năm 2022

Sinh viên xếp hàng chờ tiêm vaccine phòng COVID-19 tại Sydney, Australia. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong bài viết đăng tải trên tờ Australian Financial Review, nhà báo chuyên về kinh tế John Kehoe nhận định có ba yếu tố chính sẽ định hình nền kinh tế Australia trong năm 2022. Diễn biến của dịch COVID-19, tình hình lạm phát toàn cầu và việc mở cửa trở lại biên giới quốc tế có khả năng gây ảnh hưởng đến việc làm, tiền lương, lãi suất và giá nhà.
Virus SARS-CoV-2 và quan trọng là cách mà các nhà lãnh đạo quốc gia và địa phương ứng phó với sự lây lan của biến thể Omicron, cũng như các biến thể khác trong tương lai, sẽ đóng vai trò quan trọng đối với cách thức hoạt động của nền kinh tế.
Nếu tỷ lệ nhập viện được kiềm chế, ngay cả khi số ca nhiễm COVID-19 mới tiếp tục tăng, người tiêu dùng vẫn sẽ duy trì chi tiêu và qua đó hỗ trợ cho sự phục hồi kinh tế. Nhưng nếu Australia tiếp bước các quốc gia châu Âu quay trở lại với các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt, bao gồm cả phong tỏa, thì nền kinh tế của quốc gia lớn nhất châu Đại dương sẽ rất khó khăn để phát triển trở lại.
Nhà kinh tế trưởng của công ty nghiên cứu PinPoint Macro Analytics, Michael Blythe, nhận định: "Đặt đại dịch sang một bên, mọi thứ đều có vẻ sẽ rất tốt đẹp cho năm 2022, nhưng giờ đây chúng ta đang có một dấu hỏi lớn về biến thể Omicron".
Ngoài dịch COVID-19, yếu tố thứ hai tác động lên nền kinh tế Australia là lạm phát toàn cầu, đặc biệt là ở Mỹ. Giá tiêu dùng tại nền kinh tế lớn nhất thế giới đã tăng với tốc độ hàng năm đạt 5,7% vào tháng 11/2021, mức tăng nhanh nhất trong vòng 40 năm.
Trong khi một số áp lực về giá được coi là tạm thời, chẳng hạn như vấn đề tắc nghẽn trong chuỗi cung ứng do đại dịch gây ra, thì có những dấu hiệu cho thấy lạm phát đang lan rộng sang hàng hóa và dịch vụ, cũng như chi phí lao động tại Mỹ.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), ngân hàng trung ương có ảnh hưởng lớn nhất thế giới, dự kiến sẽ tăng lãi suất nhiều lần trong năm 2022. Điều này có thể phá vỡ chu kỳ giá tăng trên thị trường chứng khoán, tăng chi phí cho vay của các ngân hàng thương mại và ảnh hưởng tới lãi suất tại Australia.

Các khoản thế chấp lãi suất cố định của Australia đang tăng lên do lợi suất trái phiếu cao hơn và việc Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA, ngân hàng trung ương) đã quyết định chấm dứt các chính sách tiền tệ nới lỏng, vốn đã duy trì trong suốt thời gian đại dịch.
Yếu tố kinh tế thứ ba sẽ có tác động lớn tới các doanh nghiệp và nhà đầu tư. Đó là việc mở cửa trở lại biên giới quốc tế của Australia, giúp đưa lao động nước ngoài quay lại quốc gia này, và giải quyết phần nào tình trạng thiếu hụt lao động trầm trọng đang diễn ra trong nước. Nhưng lao động nước ngoài là một nhân tố không thể đoán trước được, đối với thị trường lao động, tiền lương, lạm phát và lãi suất.
Với tỷ lệ thất nghiệp thấp 4,6%, các nhóm doanh nghiệp đang mong ngóng người lao động nước ngoài trở lại Australia để lấp đầy khoảng trống thiếu hụt nhân viên, cả trong các ngành công nghiệp chuyên môn cao như kế toán và công nghệ, lẫn trong các ngành nghề ít đòi hỏi kỹ năng để bổ sung nhân viên tại các khách sạn và cửa hàng bán lẻ.
Khoảng 100.000 lao động tạm trú đã rời khỏi Australia trong đại dịch. Việc di cư của họ góp phần khiến tỷ lệ thất nghiệp giảm mạnh, do lao động địa phương dễ dàng kiếm việc hơn, ít bị cạnh tranh hơn. Nhưng sau khi biên giới quốc tế mở cửa trở lại và người lao động nước ngoài có thể tự do đến Australia như trước kia, tỷ lệ thất nghiệp và tiền lương trong tương lai của "xứ chuột túi" chắc chắn sẽ có sự biến động.
Mở cửa trở lại biên giới quốc tế
Australia dự kiến sẽ tiến hành bầu cử vào tháng 5/2022. Chính phủ của Thủ tướng Scott Morrison hiện tích cực đẩy nhanh kế hoạch mở cửa biên giới, nhưng đồng thời cũng đang tìm kiếm phương án tránh tình trạng thị trường lao động "tràn ngập" lao động nước ngoài. Đó sẽ là một sự cân bằng tốt giữa việc giúp các doanh nghiệp lấp đầy khoảng trống kỹ năng và giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân công, dẫn tới áp lực tăng lương đáng kể trong thời gian qua.
Thủ tướng Morrison và Bộ trưởng Ngân khố Josh Frydenberg được cho là đang cố gắng "lọc" các lao động nước ngoài vào Australia, cẩn trọng tránh tình trạng nhập cư ồ ạt. Nhà kinh tế học Roger Wilkins thuộc Đại học Melbourne cho biết: "Chính phủ khá thích tỷ lệ thất nghiệp ở ngưỡng 4% và có thể là 3% trước thềm cuộc bầu cử sắp tới".
Biên giới bị đóng cửa do đại dịch đã khiến tốc độ tăng trưởng dân số của Australia giảm xuống mức thấp nhất trong hơn 100 năm qua và kết quả là sẽ có ít hơn 1,5 triệu người sống ở Australia trong thời gian một thập kỷ.
Nhưng Canberra đang chống lại lời kêu gọi từ các doanh nghiệp yêu cầu tăng cường lượng người nhập cư, để "bắt kịp" tỷ lệ trước đại dịch. Trong số 235.000 người nước ngoài, hiện giữ thị thực đủ điều kiện nhập cảnh vào Australia, có 162.000 người là sinh viên nước ngoài và 57.400 người khác là công nhân lành nghề. Chỉ có 11.700 người tị nạn và 400 người có thị thực tạm thời và thị thực bảo lãnh gia đình tạm thời.
Lao động, công đoàn và các đảng cực hữu tại Australia, như Đảng Một Quốc gia, đang lên tiếng yêu cầu Chính phủ cần tăng cường tuyển dụng và đào tạo người lao động trong nước, trước khi mở cửa đón lao động nhập cư.

Ngay trước lễ Giáng Sinh, Liên minh Công nhân Australia đã kêu gọi Bộ trưởng Nội vụ Karen Andrews hủy bỏ quyết định cho phép các ngành công nghiệp sữa, đánh bắt và chế biến thịt được tuyển người nhập cư ngắn hạn mà không cần phải chứng minh rằng họ đã cố gắng thuê người dân địa phương trước đó.

Người dân tập thể dục tại Sydney, Australia, ngày 2/11/2020. Ảnh: THX/TTXVN

Cho đến khi có một thị trường lao động thắt chặt, dẫn đến tình trạng lương tăng đáng kể, RBA vẫn luôn tin rằng lạm phát khó có thể bền vững trong phạm vi mục tiêu 2- 3%. Do đó, RBA kiên quyết giữ nguyên quan điểm không tăng lãi suất cơ bản trong năm 2022 và sẽ duy trì mức lãi suất này tới năm 2023 hoặc 2024.
Vấn đề tiền lương
Biên bản họp Hội đồng quản trị của RBA trong tháng 12/2021 chỉ ra rằng lĩnh vực dịch vụ chuyên nghiệp là ngành duy nhất ghi nhận mức tăng trưởng tiền lương vượt 3%.
RBA lưu ý: "Thông tin từ các chương trình hợp tác kết nối của ngân hàng cho thấy rằng các công ty thường kỳ vọng mức tăng lương trong năm tới vào khoảng 2,5%. Tăng trưởng tiền lương đã bị đẩy lên cao hơn, nhưng chỉ ở mức thấp phổ biến trước khi đại dịch bùng phát". 
Báo cáo của RBA cho biết thêm: "Mức tăng tiền lương được kỳ vọng sẽ đi lên, khi thị trường lao động thắt chặt. Các thành viên của Hội đồng ghi nhận sự không chắc chắn về tiến triển tiền lương khi tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp trong lịch sử."
Nếu thị trường lao động thắt chặt nhanh hơn dự đoán, tiền lương và lãi suất có thể tăng nhanh hơn. Australia đã có thêm 366.100 việc làm trong tháng 11/2021, ghi nhận mức tăng việc làm hàng tháng lớn nhất trong lịch sử quốc gia, sau khi các bang New South Wales, Victoria và thủ đô Canberra gỡ bỏ lệnh phong tỏa trong suốt thời gian ca nhiễm biến thể Delta tăng nhanh.
Các vị trí tuyển dụng có kỹ năng trên toàn quốc đã đạt mức cao nhất trong 13 năm, với 252.312 vị trí, chạm mức cao kỷ lục tại 26 trong số 37 chỉ số thuộc bảng Chỉ số tuyển dụng trên Internet (IVI) của khu vực do Ủy ban Kỹ năng Quốc gia Australia khảo sát.
Trên tất cả các tiểu bang, tỷ lệ thất nghiệp ở Tây Australia và thủ đô Canberra là 3,8%, ở Bắc Australia là 4,4%,  ở New South Wales và Nam Australia là 4,6%, ở Victoria là 4,7%, ở Queensland là 4,8% và ở Tasmania là 5,1%.
Giám đốc Chiến lược Vĩ mô của Công ty đầu tư Coolabah Capital, Kieran Davies, nói: "Hành động ngăn chặn làn sóng dịch bệnh mới nhất tại Australia đã làm chệch hướng phục hồi kinh tế, các chỉ số tương lai thực sự tích cực với số lượng lớn quảng cáo tuyển dụng và việc làm. Chúng ta đã có một sự phục hồi mạnh mẽ, sau khi tình trạng thất nghiệp lan tràn, giữa lúc dịch bệnh bùng phát. Hiện tỷ lệ thất nghiệp đã giảm trong một thời gian dài".
Ông nói thêm: "Ở giai đoạn này, có vẻ như họ (các nhà chức trách) đang đi đúng hướng để giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống mức đủ thấp, mà cuối cùng các doanh nghiệp sẽ phải chịu một số áp lực về tiền lương. Một số công ty có lẽ đang chờ xem liệu họ có thể đưa lao động nước ngoài trở lại vào năm tới hay không, nhưng tỷ lệ thất nghiệp đã giảm nhanh hơn rất nhiều so với những gì RBA nghĩ, vì vậy doanh nghiệp không thể loại trừ việc tăng lương sớm hơn một chút so với dự đoán trước đó ".

Nhà kinh tế cấp cao của Công ty Chứng khoán thuộc Ngân hàng Commonwealth (CommSec) Ryan Felsman nhận định: "RBA sẽ theo dõi sự phát triển của thị trường việc làm trong những tháng mùa hè này, chú ý tới mọi tác động tiềm ẩn đối với hoạt động tuyển dụng, trong tình hình biến thể Omicron đang lây lan nhanh chóng". 
Theo chuyên gia Felsman, Thống đốc Philip Lowe vẫn muốn chờ tỷ lệ thất nghiệp tiệm cận mức 4% để thúc đẩy tăng trưởng tiền lương và khơi dậy lạm phát.
Chính sách tiền tệ sẽ bị thắt chặt?
Các nhà đầu tư trên thị trường tài chính kỳ vọng RBA sẽ kết thúc chương trình mua trái phiếu chính phủ trị giá 350 tỷ AUD, ngay tại cuộc họp Hội đồng quản trị đầu tiên của năm 2022, vào tháng Hai tới đây, trong giả định rằng dữ liệu kinh tế trong kỳ nghỉ lễ của Hè 2021 và đầu 2022 vẫn mạnh mẽ và nền kinh tế Australia không bị đánh bại bởi biến thể Omicron.
RBA đã mua trái phiếu chính phủ Liên bang và tiểu bang với quy mô 4 tỷ AUD/tuần. Cơ quan này thông báo chương trình sẽ kết thúc trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 5/2022.
Nhà kinh tế học Andrew Boak của Công ty Goldman Sachs cho biết, "trường hợp cơ bản" là RBA sẽ giảm 2 tỷ AUD lượng trái phiếu mua vào mỗi tuần từ tháng Hai và sau đó kết thúc tất cả các giao dịch mua mới vào tháng Năm. 
Tuy nhiên, chuyên gia Boak cũng nói thêm rằng triển vọng là không chắc chắn và một "điểm dừng" đối với chương trình "bơm tiền" vào tháng Hai là có thể xảy ra, nếu tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống dưới 4,5% và lạm phát cơ bản tăng ít nhất 0,7% trong quý IV/2021, trong điều kiện có "tin tốt về biến thể Omicron và không có thêm các biện pháp thắt chặt hạn chế trong nước".
Chuyên gia kinh tế thuộc Ngân hàng Quốc gia Australia, Taylor Nugent giải thích số lượng người nhiễm dịch COVID-19 nhập viện và cần chăm sóc đặc biệt sẽ là chìa khóa quan trọng trong giai đoạn mùa Hè này. Ông nói: "Với việc Australia bắt đầu chuyển sang chiến lược sống chung với virus, các nhà chính trị gia cho đến nay vẫn giữ quan điểm về việc tiếp tục nới lỏng các hạn chế."
"Việc triển khai mũi tiêm vaccine tăng cường đang được đẩy nhanh, minh chứng là Canberra cố gắng cắt giảm thời gian chờ giữa mũi tiêm thứ hai và mũi tiêm nhắc lại xuống còn 5 tháng từ lần quy định trước là 6 tháng. Điều này cho thấy mức độ phản ứng của Chính phủ đối với nhận thức về mối đe dọa của biến thể mới, mặc dù phần nào chưa được kiểm tra hết".
Do dịch bệnh bất ngờ bùng phát trở lại dữ dội ngay trước lễ Giáng Sinh, các nhà lãnh đạo địa phương của Australia đã buộc phải tái áp đặt một số biện pháp hạn chế, nhằm tránh để xảy ra tình trạng nhiều người phải cách ly bắt buộc trong thời gian đón lễ Giáng Sinh và Năm Mới. 
Tuy nhiên, chuyên gia Nugent cho rằng: "Mức độ tồn tại của dịch bệnh trong Năm Mới có thể sẽ là yếu tố then chốt đối với mức độ hoạt động của các loại dịch vụ, ngay cả khi các lệnh hạn chế không bị thắt chặt"./.