Bảo hiểm - “Tấm lá chắn” thiết yếu trong chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu - Bài 1: "Tấm khiên" tài chính bảo vệ nông dân

Mỗi năm, Việt Nam phải gánh chịu hàng chục cơn bão, áp thấp nhiệt đới, đi kèm với mưa lớn, lũ lụt, sạt lở đất… gây thiệt hại nghiêm trọng đến tính mạng, tài sản, đặc biệt tại các khu vực nông thôn, miền núi. Mặc dù Nhà nước và các cấp chính quyền luôn có những phương án ứng phó, cứu trợ kịp thời, nhưng thiệt hại về người và tài sản vẫn luôn là con số lớn. Trong bối cảnh đó, phát triển thị trường bảo hiểm - đặc biệt là bảo hiểm nông nghiệp - cần sự chung tay từ Nhà nước, doanh nghiệp và toàn xã hội trong việc xây dựng một hệ sinh thái tài chính toàn diện, bền vững, nhân văn.

Bảo hiểm nông nghiệp - "Tấm khiên" tài chính bảo vệ nông dân

Theo thống kê, trung bình mỗi năm, thiên tai gây thiệt hại từ 15.000 đến 30.000 tỷ đồng, buộc Nhà nước phải chi ngân sách bổ sung cho công tác khắc phục hậu quả, hỗ trợ người dân và phục hồi sản xuất. Bên cạnh đó, còn có những tổn thất vô hình như mất mùa kéo dài, gián đoạn chuỗi cung ứng, mất an ninh lương thực cục bộ và ảnh hưởng tới tâm lý người dân.

Trong khi ngân sách là nguồn lực hữu hạn và không phải lúc nào cũng có thể hỗ trợ kịp thời, thì ngành bảo hiểm - đặc biệt là bảo hiểm phi nhân thọ - lại là một công cụ có khả năng san sẻ rủi ro rất hiệu quả, giúp giảm gánh nặng tài chính cho cả người dân và ngân sách quốc gia. Vai trò của bảo hiểm trong việc bù đắp thiệt hại và hỗ trợ phục hồi sau thiên tai cần được nhận thức đúng và đầy đủ hơn trong chiến lược phòng chống thiên tai quốc gia.

Năm 2024 bão Yagi đã gây ảnh hưởng nặng nề tại nhiều địa phương với tổng thiệt hại lên tới hơn 83.000 tỷ đồng. Riêng đối với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, thiệt hại do bão Yagi gây ra đã ảnh hưởng đến 28.200 khách hàng vay vốn, với tổng dư nợ bị ảnh hưởng ước tính 40.000 tỷ đồng và dư nợ bị thiệt hại trực tiếp gần 17.000 tỷ đồng. Hoạt động sản xuất, kinh doanh của hàng loạt doanh nghiệp và nông dân bị đình trệ, nhiều gia đình trở nên trắng tay vì mất vốn sản xuất lâm vào nợ xấu.

Trong bối cảnh đó, bảo hiểm trở thành một công cụ tài chính hữu hiệu, giúp người dân và doanh nghiệp có điểm tựa để phục hồi sau thiên tai. Bảo hiểm không chỉ giúp bù đắp tổn thất tài chính mà còn đóng vai trò như một lớp phòng vệ kinh tế, một “tấm lá chắn” thiết yếu trong chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu. Đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam là quốc gia nằm trong nhóm dễ tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu, tần suất và cường độ các hình thái thời tiết cực đoan ngày càng tăng cao, vai trò của bảo hiểm càng trở nên cấp thiết.

Tại khu vực tam nông (nông nghiệp, nông dân, nông thôn), người dân vẫn là nhóm dễ bị tổn thương nhất. Họ thiếu vốn, thiếu hiểu biết tài chính, dễ bị tác động bởi rủi ro thời tiết, dịch bệnh, giá cả thị trường... Trong khi đó, sản xuất nông nghiệp luôn là lĩnh vực chứa đựng nhiều bất trắc, đặc biệt dưới tác động của biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.

Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 16/6/2022 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định rõ định hướng phát triển nông nghiệp xanh, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh. Trong định hướng đó, vai trò của bảo hiểm cần được đặt ngang hàng với các yếu tố đầu tư cơ sở hạ tầng, giống cây trồng vật nuôi, tín dụng ưu đãi... Bảo hiểm không chỉ là một lựa chọn, mà là một công cụ không thể thiếu giúp nông dân yên tâm sản xuất và phòng ngừa rủi ro.

Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là tại không ít nơi - đặc biệt ở khu vực nông nghiệp, vùng sâu, vùng xa - người dân vẫn chưa tiếp cận được với bảo hiểm, hoặc tiếp cận một cách rất hạn chế. Khi rủi ro xảy đến, người yếu thế không có bất kỳ lớp phòng vệ nào về tài chính, trong khi khả năng cứu trợ từ Nhà nước không phải lúc nào cũng kịp thời và đầy đủ. Họ thường chỉ biết đến bảo hiểm sau khi thiên tai xảy ra, khi hậu quả đã quá nặng nề. Lý do là bởi việc tiếp cận bảo hiểm tại các vùng nông thôn hiện nay còn gặp nhiều rào cản như thu nhập thấp, hiểu biết hạn chế, thiếu sản phẩm phù hợp, và đặc biệt là thiếu kênh phân phối hiệu quả. 

Theo ông Đỗ Minh Hoàng - Thành viên Hội đồng quản trị Công ty Bảo hiểm Agribank, vấn đề không nằm ở chỗ bảo hiểm có tồn tại hay không, mà là “bảo hiểm có thực sự đến được với người cần nó nhất hay chưa”. 

Ông Đỗ Minh Hoàng chia sẻ: “Tại các vùng nông nghiệp, người dân thường có thu nhập thấp, ít hiểu biết về bảo hiểm, trong khi rủi ro thì luôn cận kề. Nếu không có sự hỗ trợ về chính sách và truyền thông, thì sản phẩm bảo hiểm dù có thiết kế tốt đến mấy cũng khó lòng phát huy tác dụng. Nhà nước cần xác định rõ: bảo hiểm không chỉ là hàng hóa thị trường, mà là một thiết chế an sinh, giúp giảm gánh nặng ngân sách khi thiên tai xảy đến.”

Trên thực tế, những minh chứng từ các vụ việc gần đây đã cho thấy vai trò rõ ràng và tích cực của bảo hiểm. Trong đợt bão Yagi vừa qua, nhiều khách hàng tham gia bảo hiểm tại Bảo hiểm Agribank đã được chi trả quyền lợi kịp thời. 

Điển hình là Công ty Việt Trường tại Hải Phòng đã được chi trả trên 22 tỷ đồng, nhờ đó có nguồn tài chính ổn định để tái sản xuất, không bị đứt gãy chuỗi cung ứng. Tại Công ty thiết bị điện Presenza, Bảo hiểm Agribank đã tạm ứng ngay 1 tỷ đồng cho khách hàng khi bão vừa tan để giúp công ty khắc phục hậu quả, nhanh chóng khôi phục sản xuất. Những phản ứng nhanh nhạy, hỗ trợ thực chất như vậy không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động mà còn tạo dựng niềm tin vào bảo hiểm trong cộng đồng. 

Thống kê từ Bảo hiểm Agribank cho thấy, riêng trong cơn bão Yagi năm 2024 đã có 536 hồ sơ yêu cầu bồi thường với số tiền lên tới 177 tỷ đồng. Những con số này không chỉ phản ánh mức độ thiệt hại, mà còn là minh chứng cho sự đồng hành trách nhiệm của doanh nghiệp bảo hiểm. Từ một “chiếc phao tài chính” mang tính cứu trợ, bảo hiểm đang dần trở thành một trụ cột trong hệ thống ứng phó rủi ro thiên tai tại Việt Nam.

Còn tiếp - Bài 2: Chung tay xây dựng hệ sinh thái bảo hiểm bền vững, nhân văn