Bốn hình thái thời tiết hội tụ gây mưa kỷ lục lịch sử tại miền Trung

Mưa ngày 22-29/10, mưa lớn ở khu vực miền Trung diễn biến cực đoan, dị thường, đặc biệt có những điểm như tại Bạch Mã (Huế) mưa 1.739,6mm trong 1 ngày, đây là lượng mưa 1 ngày lớn nhất từ trước đến nay ở Việt Nam. Lý giải về nguyên nhân hiện tượng này, Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu - Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: bốn hình thái thời tiết hội tụ đã gây mưa kỷ lục lịch sử tại miền Trung.

Tổ hợp mưa bất lợi chưa từng có

Theo Tiến sĩ Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng – Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu - Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đợt mưa cực lớn vừa qua ở miền Trung (trọng tâm là từ Huế- Đà Nẵng) là do sự hội tụ đồng thời của bốn hình thái thời tiết chính: Không khí lạnh liên tục tăng cường từ phía Bắc, dải hội tụ nhiệt đới vắt ngang khu vực này và trên vùng áp thấp ngoài khơi miền Trung, nhiễu động trong đới gió Đông từ mực thấp lên cao và yếu tố địa hình (địa hình đón gió của dãy Trường Sơn và các sườn núi ven biển).

Khi các yếu tố này cùng xuất hiện và tương tác mạnh mẽ trong cùng thời điểm, lượng hơi ẩm từ biển đươc “đẩy “ vào và gặp yếu tố địa hình ngưng tụ gây mưa kéo dài và cường độ cực lớn. Đặc biệt, lần này, sự kết hợp của bốn yếu tố trên diễn ra trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu đang gia tăng, khiến nhiệt độ không khí và khả năng trữ ẩm của không khí cao hơn trước kia.

"Có thể nói rằng, cùng với tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đã “kích hoạt” tổ hợp mưa bất lợi chưa từng có, làm phá vỡ mọi kỷ lục mưa trước đây tại khu vực miền Trung. Đợt mưa vừa qua đã ghi nhận lượng gần 1.740 mm trong 24 giờ tại Bạch Mã (Huế). Số liệu này vượt xa mọi số liệu từng được quan trắc tại Việt Nam.

Mức cao nhất trước đây được ghi nhận trong đợt lũ lịch sử năm 1999 là 997 mm/ngày. Nếu được Việt Nam chính thức báo cáo và xác nhận với Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), đây có thể trở thành kỷ lục mưa ngày không do bão lớn nhất thế giới. Hiện kỷ lục mưa 24 giờ toàn cầu thuộc về đảo Réunion (Pháp, 1966) với lượng mưa 1.825 mm do bão nhiệt đới Denise gây ra", Tiến sĩ Trương Bá Kiên nhấn mạnh.

Tiến sĩ Trương Bá Kiên cho hay, đây không chỉ là kỷ lục quốc gia, mà đứng thứ hai thế giới về lượng mưa 24 giờ. Đáng chú ý, lượng mưa này không phải do bão gây ra, mà chủ yếu đến từ hội tụ khí quyển quy mô lớn và tương tác địa hình. Lượng mưa 1.740 mm/ngày ở Huế là minh chứng cụ thể cho xu thế cực đoan hóa khí hậu. Dưới tác động của biến đổi khí hậu, không chỉ các cơn bão mạnh hơn mà ngay cả những hình thế không phải bão cũng có thể gây ra lượng mưa kỷ lục

Cùng với đó, khi hành tinh ấm lên (tăng 1 độ C cho phép khí quyển chứa thêm khoảng 7% hơi nước), dẫn đến sự gia tăng năng lượng ẩn trong khí quyển. Kết quả là các hệ thống mưa và bão trở nên mạnh hơn, cường độ mưa cực đoan cũng tăng lên rõ rệt.

Mưa lớn tập trung ở Hà Tĩnh - Đà Nẵng, Khánh Hòa

Đề cập đến tình hình mưa trong thời gian tới, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm cho biết, theo dự báo của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, từ chiều tối 29/10 đến ngày 30/10, khu vực từ Nam Quảng Trị đến thành phố Đà Nẵng có mưa to đến rất to với lượng mưa phổ biến 100-250mm, cục bộ có nơi trên 500mm và từ đêm 30/10 mưa lớn có khả năng giảm dần.

Từ chiều tối 29/10 đến ngày 31/10, khu vực từ Nam Nghệ An đến Bắc Quảng Trị có mưa vừa, mưa to với lượng mưa phổ biến 70-150mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 300mm. Cảnh báo nguy cơ mưa có cường độ lớn trên 150mm/3h.

Từ chiều tối 29/10 đến sáng sớm 30/10, tỉnh Quảng Ngãi có mưa vừa, mưa to vơi lượng mưa 30-60mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 100mm (từ ngày 30/10 mưa giảm).

Từ nay đến khoảng nửa đầu tháng 12/2025, các đợt mưa vừa, mưa to tiếp tục có khả năng xuất hiện ở khu vực Trung Bộ, tập trung tại khu vực từ Hà Tĩnh đến Đà Nẵng, Khánh Hòa và khu vực phía Đông các tỉnh từ Quảng Ngãi đến Đắc Lắk

Thông tin về tổng lượng mưa trong tháng 11-12/2025, Giám đốc Mai Văn Khiêm cho rằng, trong tháng 11, ở hầu khắp các khu vực trên cả nước phổ biến cao hơn so với trung bình nhiều năm từ 10-30%, có nơi cao hơn; riêng khu vực Bắc Bộ ở mức xấp xỉ trung bình nhiều năm, ngoại trừ khu vực vùng núi phía Bắc có xu hướng thiếu hụt khoảng 10-20% so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.

Tháng 12, tổng lượng mưa tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Đà Nẵng và phía Đông khu vực từ Quảng Ngãi đến Đắc Lắc phổ biến từ 250-580mm, ở mức cao hơn từ 50-150mm so với trung bình nhiều năm. Khu vực Bắc Bộ và các tỉnh Thanh Hóa-Hà Tĩnh phổ biến từ 15-40mm, riêng Hà Tĩnh tổng lượng mưa phổ biến 80-150mm, thiếu hụt từ 5-10mm so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ. Các khu vực khác tổng lượng mưa phổ biến từ 40-80mm, cao hơn từ 10-40mm so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ.

Về xu thế mưa của những tháng đầu năm 2026, từ tháng 2, tổng lượng mưa ở khu vực Bắc Bộ phổ biến từ 20-40mm, có nơi cao hơn; tháng 3, tổng lượng mưa phổ biến từ 40-70mm. TLM tháng 4/2026 phổ biến 50- 100mm, riêng khu vực Tây Bắc có nơi trên 110mm.

Tháng 2, tổng lượng mưa từ Thanh Hóa đến Huế phổ biến từ 20-50mm; khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, tổng lượng mưa phổ biến từ 50-120mm. Tháng 3, phổ biến từ 30-70mm, có nơi cao hơn. Tháng 4, phổ biến từ 50-150mm.

Kkhu vực cao nguyên Trung Bộ phổ biến ít mưa, tổng lượng mưa phổ biến dưới 10mm. Khu vực Nam Bộ tổng lượng mưa phổ biến từ 10-30mm, có nơi cao hơn. Tháng 3, phổ biến từ 30-70mm. Tháng 4, phổ biến từ 50-150mm.

Từ khoảng cuối tháng 2 đến tháng 3, khu vực Bắc Bộ có khả năng xuất hiện mưa nhỏ, mưa phùn. Từ tháng 2-3, còn có khả năng xảy ra một số đợt mưa rào và dông tại khu vực Trung Bộ. Đề phòng trong mưa dông có khả năng xảy ra các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, sét và gió giật mạnh,

Trong các tháng đầu năm 2026, tại khu vực Nam Bộ có khả năng xuất hiện các đợt mưa trái mùa.

Khả năng có 1-2 cơn bão, áp thấp nhiệt đới

Thông tin về tình hình thiên tai khí tượng thủy văn từ nay đến cuối năm 2025, Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn Nguyễn Thượng Hiền cho hay, trên khu vực Biển Đông còn khoảng 3 cơn bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động; trong đó, có khoảng 1-2 cơn có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam. Rét đậm có thể xuất hiện ở Bắc Bộ từ nửa cuối tháng 12/2025.

Các đợt mưa vừa, mưa to có khả năng xuất hiện ở khu vực Trung Bộ, tập trung tại khu vực từ Hà Tĩnh đến Đà Nẵng, Khánh Hòa và khu vực phía Đông các tỉnh Quảng Ngãi, Đắc Lắk. Trong khi khu vực Bắc Bộ ít khả năng xuất hiện mưa lũ lớn trên các sông Bắc Bộ.

Đỉnh lũ trên các sông ở khu vực Trung Bộ ở mức báo động 2-3, có nơi vượt báo động 3, nguy cơ xuất hiện lũ muộn trùng với thời kỳ tích nước hồ chứa.

Đối với khu vực Đồng bằng sông Cửu Long: Lũ tại trạm Tân Châu, Châu Đốc xuống dần. Từ nay đến hết tháng 12/2025, khu vực này bị ảnh hưởng 5 đợt triều cường vào các ngày từ 22-27/10, 4-10/11, 18-25/11, 2-8/12 và 17-24/12, trong đó, các đợt triều cường đầu tháng 11 và đầu tháng 12/2025 mực nước tại các trạm vùng hạ lưu lên mức báo động  2- báo động 3 và trên báo động  3. Nguy cơ cao gây ngập úng, tràn đê bao ở các khu vực trũng, thấp ven biển, ven sông, ngoài đê bao.

Mùa khô 2025-2026 ở khu vực Nam Bộ tình hình xâm nhập mặn ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm và thấp hơn năm 2024-2025.

Hiện tượng ENSO (hiện tượng nóng lên không bình thường - El Nino và lạnh đi không bình thường - La Nina của lớp nước mặt thuộc vùng biển phía Đông xích đạo Thái Bình Dương) dự báo trong khoảng ba tháng tới, xác suất duy trì trạng thái La Nina có khả năng đạt mức từ 60-75%.

Cục trưởng Nguyễn Thượng Hiền nêu rõ, để chủ động ứng phó kịp thời, hiệu quả nhằm bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân và giảm thiểu thiệt hại về tài sản, trước mắt, ngoài các bản tin dự báo, cảnh báo thiên tai được ban hành định kỳ theo quy định, để theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo dông, lốc, sét, lũ quét, sạt lở đất thời gian thực, đề nghị các đơn vị, chính quyền địa phương, người dân... cần truy cập vào các hệ thống cảnh báo của Cục Khí tượng Thủy văn tại địa chỉ: http://iweather.gov.vn/ và http://luquetsatlo.nchmf.gov.vn/ để cập nhật thông tin.

Cùng với đó, Cục chỉ đạo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia tiếp tục hoàn thiện và đảm bảo khai thác cơ sở dữ liệu đầy đủ, kịp thời từ Hệ thống dữ liệu dùng chung (CDH) phục vụ công tác dự báo, cảnh báo. Các nguồn số liệu quan trắc cần thực hiện các quá trình kiểm tra, kiểm chuẩn chất lượng số liệu trước khi đưa vào Hệ thống dữ liệu dùng chung.

Cục chỉ đạo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia và các đơn vị liên quan thực hiện đảm bảo quan trắc, thu nhận đầy đủ, tin cậy và truyền dữ liệu thời gian thực để phục vụ dự báo, đặc biệt là số liệu: Mực nước, lưu lượng, đo mặn, số liệu quan trắc của các trạm chuyên dùng.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia sẽ tiếp tục phối hợp nghiên cứu với các Chuyên gia quốc tế để hoàn thiện phương pháp xử lý, đồng hóa số liệu radar cho dự báo phân giải cao kết hợp với các phương pháp nâng cao chất lượng dự báo cực ngắn bằng công nghệ mới. Ngoài ra, cần kế thừa các kết quả dự án trong việc thực hiện các quá trình kiểm tra, kiểm chuẩn số liệu và đồng bộ số liệu.

Về lâu dài, các Đài Khí tượng thủy văn khu vực, Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố tiếp tục phối hợp với Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia thực hiện cập nhật và phát triển, hoàn thiện mô hình, công nghệ phục vụ dự báo, cảnh báo thủy văn, khoanh vùng nguy cơ sạt lở đất, lũ quét.

Trung tâm tiếp tục triển khai các nghiên cứu mới mang tính liên ngành để tiếp cận các bài toán hậu xử lý, dự báo bằng công nghệ dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo cụ thể cho bài toán dự báo thời tiết nguy hiểm (nhận dạng bão, dự báo bão, dự báo mưa định lượng hạn cực ngắn).

Thiên tai có nguồn gốc khí tượng thủy văn diễn biến ngày càng phức tạp, dị thường, Do vậy, để giảm thiểu rủi ro thiệt hại ở mức thấp nhất, điều kiên quyết và quan trọng nhất là cần tuân thủ nghiêm sự chỉ đạo hưỡng dẫn của Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các bộ ngành, liên quan, chính quyền các địa phương cả trước, trong và sau thiên tai.

Các địa phương và người dân cần theo dõi sát, cập nhật thông tin mới nhất trên website của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia tại địa chỉ nchmf.gov.vn, tại các Đài Khí tượng thủy văn khu vực, Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố và trên các phương tiện thông tin đại chúng chính thống của Trung ương và địa phương để chủ động ứng phó.