Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad. Ảnh: AFP/TTXVN
Sự đột phá của Malaysia trong việc xoay trục sang Nhật Bản có thể cung cấp cho các nước ASEAN một hình mẫu nhằm tránh sự phụ thuộc quá lớn vào Trung Quốc.
Kể từ khi ông Mahathir Mohamad trở lại nắm quyền vào tháng 5/2018, ông đã hướng đến cường quốc Nhật Bản, một nước được coi là đối tác ngày càng đáng tin cậy khi mà sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gay gắt.
Khi nhậm chức, Nhật Bản là quốc gia đầu tiên mà Thủ tướng Malaysia đến thăm và tìm kiếm mối quan hệ thân thiết với người đồng cấp Shinzo Abe, người đã cam kết tăng cường quan hệ với Nhật Bản và đưa ra lời đề nghị tới Nhật Bản để giúp Malaysia giảm bớt nợ nần và tăng cường đầu tư của Nhật Bản vào Malaysia.
Sự tin tưởng mạnh mẽ của Nhật Bản vào ông Mahathir đã dẫn đến các gói hỗ trợ tài chính cho Malaysia, trong đó có trái phiếu Samurai. Trái phiếu trị giá 7,4 tỷ yen dự kiến sẽ được phát hành trước tháng Ba năm nay không những có khả năng giúp Malaysia giảm gánh nặng tài chính của chính phủ trước đó mà còn khích lệ các nhà đầu tư Nhật Bản quay lại Malaysia.
Việc xoay trục hướng đến Nhật Bản của Malaysia diễn ra vào thời điểm thế giới có sự bất ổn, khi có xu hướng nghiêng về chủ nghĩa song phương và lảng tránh chủ nghĩa đa phương.
Với sự thay đổi lãnh đạo ở Mỹ, quốc gia hùng mạnh nhất thế giới, Tổng thống Donald Trump dường như đã đảo ngược quá trình toàn cầu hóa và đi theo chủ nghĩa bảo hộ.
Tổng thống Trump đã đảo ngược tất cả các chính sách lớn của những người tiền nhiệm, đáng chú ý là việc rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), đàm phán lại Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ. Cách tiếp cận đơn phương của Mỹ cũng bắt đầu cho thấy sự căng thẳng đối với phần còn lại của thế giới.
Với sự thay đổi căn bản trong thực tế địa chính trị trên thế giới các nhóm đa phương như ASEAN sẽ phải suy nghĩ lại về vai trò hiện tại của họ.
Ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực dường như đã được gia tăng và vai trò trung tâm của ASEAN đang bị đe dọa. Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) đang kéo Campuchia và Myanmar đến gần Trung Quốc hơn.
Bằng cách tái định hình bối cảnh địa chính trị, các nước ASEAN đang theo đuổi các thỏa thuận đơn phương với Trung Quốc trước việc vai trò trung tâm của ASEAN đang gặp bất lợi.
Bắc Kinh đang giải quyết trên cơ sở từng nước riêng lẻ của ASEAN, chính sách đang giúp Trung Quốc chinh phục toàn bộ vùng biển đang tranh chấp này đặt câu hỏi là vai trò của ASEAN sẽ như thế nào khi các thành viên tiếp tục củng cố các liên minh bên ngoài nhóm.
Chính sách xoay về Nhật Bản của ông Mahathir có thể là câu trả lời cho câu hỏi hóc búa này. Đại sứ Nhật Bản tại Malaysia, Tiến sĩ Miyagawa, cho biết sự nhiệt tình của các ngành công nghiệp Nhật Bản trong việc tìm kiếm và mở rộng đầu tư vào Malaysia gần đây đã quay trở lại. Theo ông, các nhà đầu tư Nhật Bản có niềm tin đối với đối với sự minh bạch, công bằng và pháp quyền của chính phủ mới.
Chiến lược hướng về phía Nhật Bản của Malaysia có thể tạo ra một khuôn mẫu cho các nước ASEAN học hỏi và do vậy vai trò trung tâm của ASEAN vẫn được giữ nguyên./.