Thủ tướng Canada Justin Trudeau. Ảnh: TTXVN
Trong bài viết trên chuyên mục “Nhận định” của tờ Globe and Mail, hai tác giả Don Campbell (cựu Thứ trưởng Thương mại) và Kevin Lynch (cựu Thư ký Hội đồng Cơ mật) cho rằng trước tình hình này, Canada cần “kế hoạch C” cho các cuộc tái đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA).
Theo hai tác giả, tiến trình tái đàm phán NAFTA đang bị kéo căng do các mối đe dọa liên tiếp, từ việc Mỹ cảnh báo áp thuế đối với ô tô và phụ tùng ô tô nhập khẩu, yêu cầu thực thi "điều khoản hoàng hôn" (tái xem xét NAFTA sau mỗi 5 năm), đe doạ hủy NAFTA nếu các yêu sách của Mỹ không được đáp ứng, đến các cuộc bầu cử ở cả Mỹ và Mexico trong năm nay.
Tuy nhiên, "nút thắt" thực sự đối với NAFTA không hoàn toàn do những yếu tố trên mà do chiến lược thận trọng từ phía Mỹ, vốn không muốn các nhà đầu tư nắm được bí mật kho vũ khí thương mại của mình.
Bối cảnh và mục tiêu thường có ý nghĩa rất quan trọng trong các cuộc đàm phán. Bối cảnh hiện tại của Mỹ được định hình bởi chủ nghĩa dân túy, một khuynh hướng thường tạo ra hận thù. Ngay cả các hiệp định thương mại cũng bị Mỹ coi là những giao dịch tồi vì đã để nước ngoài cướp mất việc làm của người lao động Mỹ. Chủ nghĩa dân túy đơn giản hóa mọi việc thành tốt-xấu, chúng ta-bọn họ.
Việc Mỹ khăng khăng bám chặt vào mức thâm hụt thương mại để mặc cả với các đối tác cũng xuất phát từ chủ nghĩa này. Không chỉ thế, Mỹ có xu hướng nhìn nhận thế giới như một cuộc trao đổi có tổng bằng không (người được, kẻ mất) và từ chối khái niệm liên minh cùng thắng hay các thỏa thuận đa phương dựa trên quy tắc mà các bên cùng có thể tham gia.
Trong bối cảnh đó, nếu Mỹ đặt mục tiêu “hồi hương” các khoản đầu tư kinh doanh từ Mexico và Canada thì họ sẽ tạo ra tâm lý làm ăn không chắc chắn ở hai nước trên để đạt được mục đích của mình. Cách thức này có thể dễ thành công hơn là thuyết phục Canada và Mexico ký phiên bản NAFTA 2.0, và dù cố ý hay không thì điều này cũng đã và đang diễn ra.
Phần lớn nội dung thảo luận ở Canada hiện nay tập trung vào sự cần thiết phải có "kế hoạch B" trong trường hợp NAFTA đổ vỡ. Tuy nhiên, điều cấp thiết hơn là phải xây dựng cả “kế hoạch C” cho bối cảnh không chắc chắn hiện nay, đồng thời tiên lượng những hậu quả tiêu cực đối với hoạt động đầu tư kinh doanh tại Canada trong suốt quá trình tái đàm phán NAFTA.
Canada cần phải nhận thức rõ rằng cảm giác không chắc chắn hiện nay đang bị khuếch đại bởi những quyết định hành động và không hành động của chính phủ để giải phóng thương mại nội địa, ứng phó với cải cách thuế của Mỹ và tình trạng hầu hết các quy định hiện nay đều không thực sự hiệu quả.
Một ví dụ về sự bất lực của Chính phủ Canada là đã không thể xây dựng được đường ống dẫn dầu xuất khẩu ở bờ Tây để vừa giảm phụ thuộc vào nhập khẩu dầu từ Mỹ, vừa tăng xuất khẩu dầu sang thị trường châu Á, đặc biệt là Trung Quốc.
Vậy “kế hoạch C” sẽ như thế nào? Kế hoạch này cần hội đủ 5 yếu tố cần thiết nếu Canada thực sự muốn cân bằng lại tâm lý không chắc chắn trong suy nghĩ của giới kinh doanh và đầu tư về việc thực hiện các cam kết lâu dài ở Canada.
Thứ nhất, Canada cần khởi động chiến lược cạnh tranh để khuyến khích đầu tư dài hạn bằng cách áp dụng theo biện pháp cải cách thuế của Mỹ trong đầu tư vốn kinh doanh dài hạn, khắc phục tình trạng thiếu hiệu quả trong quy định, giảm thiểu tham nhũng, tăng gấp đôi đầu tư cho các tài năng và sáng kiến công nghệ, loại bỏ các rào cản liên tỉnh trong thương mại và chứng tỏ rằng Canada có thể và có khả năng xây dựng các đường ống dẫn dầu hay cơ sở hạ tầng xuất khẩu khác.
Tái khẳng định tính cạnh tranh của Canada đối với các nhà đầu tư sẽ là phương thức hữu hiệu để làm giảm đi phần nào sự không chắc chắn đang được tạo ra do các chiến thuật thương mại của Mỹ.
Thứ hai, Canada cần xây dựng liên minh mới với những nước có cùng quan điểm như Pháp, Đức, Nhật Bản, Anh và Australia để ứng phó với các mối đe dọa thuế quan của Mỹ như là một khối thống nhất và chống lại các áp lực đàm phán song phương mà Mỹ đang muốn thúc đẩy hòng có thể chiếm thế thượng phong.
Hội nghị Thượng đỉnh G7 vừa qua phần nào bộc lộ rõ thực tế là các quốc gia đồng minh sợ hãi trước các chính sách thương mại của Mỹ nhiều hơn là các đối thủ như Trung Quốc hay là Nga. Trong bối cảnh đó, quy mô tập thể và quyền lực thị trường sẽ nắm vai trò quan trọng.
Thứ ba, Canada đang rất cần đẩy mạnh đa dạng hóa thương mại, bao gồm cả tăng cường đầu tư cho phát triển thương mại, khởi động đàm phán thương mại tự do chính thức với Trung Quốc và nâng cao năng lực thực thi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Kinh tế và Thương mại Toàn diện (CETA). Bỏ tất cả trứng vào một giỏ không phải là chính sách thương mại tốt và cũng không thể quản lý tốt rủi ro.
Thứ tư, tiếp tục đáp trả các biện pháp thuế quan của Mỹ bằng những biện pháp tương ứng như chính phủ lâu nay vẫn làm và dùng toàn bộ số tiền thu được để giúp đỡ các doanh nghiệp Canada bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Do việc Mỹ lấy lý do an ninh quốc gia để áp thuế là hoàn toàn không phù hợp (Mục 232) nên đây sẽ là cơ hội tốt để các nước, trong đó có Canada, đưa ra những biện pháp đáp trả mạnh mẽ như đã từng làm trong quá khứ với mặt hàng gỗ mềm.
Thứ năm, chính phủ tăng cường tiếp cận với các doanh nghiệp toàn cầu để đẩy lùi cảm giác không chắc chắn bằng cách tuyên truyền tiềm năng tài nguyên thiên nhiên, các cam kết đối với môi trường, các nguyên tắc cơ bản về tài chính, chính sách nhập cư để thu hút người tài, nhấn mạnh đến các giá trị và sự gắn kết xã hội, bày tỏ ủng hộ đối với hệ thống thương mại đa phương và các thể chế toàn cầu.
Các nhà đầu tư dài hạn chỉ muốn rót tiền vào những thị trường tăng trưởng ổn định, cạnh tranh và có tính bền vững.
Bài viết kết luận rằng có nhiều lý do để hiện đại hóa NAFTA, nhưng việc tái đàm phán thoả thuận này trong kỷ nguyên thương mại đơn phương của Mỹ là một trải nghiệm độc đáo cho các nước láng giềng của Mỹ.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau hoàn toàn đúng khi nói rằng một “NAFTA xấu còn tệ hơn không có NAFTA”, cho dù ông đang cố gắng thuyết phục người dân Mỹ về một NAFTA cùng thắng cho tất cả các bên. Thế nhưng, với một chiến lược rõ ràng của Mỹ muốn đẩy cao tâm lý không chắc chắn để dùng làm vũ khí tác động đến các quyết định đầu tư và chuỗi cung ứng, đã đến lúc Canada cần phải có thêm “kế hoạch C” trong chiến lược đàm phán của mình./.