Chính sách thuế mới của Tổng thống Trump đe dọa kinh tế Mỹ

Nền kinh tế Mỹ đang phát đi những tín hiệu đáng lo ngại. Kỳ vọng lạm phát leo thang và niềm tin người tiêu dùng giảm xuống mức thấp nhất trong 12 năm. Giữa bối cảnh bất ổn đó, Tổng thống Donald Trump tuyên bố: "Ngày Giải phóng" cho nền kinh tế Mỹ sẽ đến vào ngày 2/4, thời điểm ông dự định áp đặt hàng loạt thuế quan mới lên hàng nhập khẩu toàn cầu. Tuy nhiên, sự "giải phóng" theo cách của ông Trump lại được giới doanh nghiệp và nhà đầu tư đón nhận bằng sự lo lắng và hoang mang.

Bản chất của thuế quan là một loại thuế đánh vào người tiêu dùng. Do đó, thay vì sự kỳ vọng về một cú hích cho nền kinh tế, cộng đồng doanh nghiệp lại bày tỏ sự e ngại trước viễn cảnh gánh nặng chi phí tăng cao. Hy vọng về một tương lai rõ ràng hơn sau ngày 2/4 cũng nhanh chóng bị dập tắt bởi chính những tuyên bố mâu thuẫn của ông Trump. Mặc dù ban đầu, các mức thuế được công bố là "đối ứng", tức là nó sẽ cân bằng với mức thuế mà các nước khác áp đặt lên hàng hóa Mỹ, nhưng Tổng thống lại úp mở về khả năng "ưu ái" hơn với một số nước mà không tiết lộ cụ thể.

Chính sự thiếu rõ ràng này đã gieo rắc tâm lý bất an và làm tê liệt nhiều lĩnh vực của nền kinh tế Mỹ. Ông Jerome Powell, Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), mới đây đã bày tỏ lo ngại về mức độ bất ổn kinh tế "đáng báo động". Ông thừa nhận rằng rất ít người dám chắc chắn về những dự báo kinh tế trong thời điểm hiện tại. Những dấu hiệu tiêu cực đã bắt đầu xuất hiện ở các doanh nghiệp lớn, vốn được coi là "phong vũ biểu" của nền kinh tế. FedEx, một công ty logistics hàng đầu, đã hạ dự báo lợi nhuận cả năm với lý do "bất ổn trong ngành công nghiệp Mỹ". Trước đó, hãng hàng không Delta Airlines cũng cảnh báo "bất ổn vĩ mô" đang làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng và doanh nghiệp.

Lĩnh vực bán lẻ cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Ông David French của Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia cho biết các công ty thành viên đang lưỡng lự trong việc lựa chọn nguồn cung ứng. Liệu có nên tiếp tục đặt niềm tin vào mạng lưới sản xuất tại Mexico (Mê-hi-cô) hay chuyển sang Đông Nam Á? Sự do dự này cũng ảnh hưởng đến các quyết định đầu tư khác, chẳng hạn như việc mở rộng cửa hàng mới.

Những lo ngại này không phải là vô căn cứ. Công ty dữ liệu tài chính FactSet cho biết hơn 50% công ty trong chỉ số S&P 500 đã đề cập đến thuế quan trong các báo cáo thu nhập quý gần đây, nhiều hơn bất kỳ quý nào trong thập kỷ qua. Ông Michael Smart, chuyên gia tư vấn tại Rock Creek Global Advisors, nhận định rằng khách hàng của ông đang "bị đóng băng" vì không thể lường trước được hành động của chính phủ và do đó, không thể đưa ra quyết định đầu tư.

Các chỉ số kinh tế cũng phản ánh rõ nét sự gia tăng bất ổn. Chỉ số do chuyên gia Scott Baker của Đại học Northwestern và các đồng nghiệp xây dựng cho thấy sự không chắc chắn về chính sách thương mại đã tăng vọt kể từ khi ông Trump nhậm chức, đạt mức cao nhất trong 40 năm qua. Một chỉ số khác từ một nhóm chuyên gia của Fed thậm chí còn vẽ nên một bức tranh ảm đạm hơn, với mức độ bất ổn về chính sách thương mại cao nhất trong hơn nửa thế kỷ. Cả hai chỉ số này đều dựa trên số liệu từ các bài báo, một phương pháp tuy không hoàn hảo nhưng vẫn cho thấy mối tương quan giữa sự gia tăng bất ổn và sự giảm tốc tăng trưởng kinh tế. Deutsche Bank ước tính rằng sự bất ổn hiện tại có thể khiến GDP của Mỹ giảm khoảng 0,75 điểm phần trăm trong năm tới. Nếu tình trạng này kéo dài đến tháng Sáu, tác động tiêu cực có thể lên tới gấp đôi.

Trong khi đó, ông Trump lại liên tục nhấn mạnh những mặt tích cực của chính sách thuế quan, viện dẫn các khoản đầu tư mới đây từ các tập đoàn lớn như Apple, TSMC và Hyundai. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng những tuyên bố này mang tính chất hình thức và không phản ánh đúng thực tế. Một số khoản đầu tư đã được lên kế hoạch từ trước khi ông Trump nhậm chức, trong khi những dự án khác lại đang bị đình trệ. Các khảo sát gần đây của Fed tại New York và Philadelphia cho thấy sự sụt giảm đáng kể trong dự báo của các nhà sản xuất về nền kinh tế trong nửa năm tới.

Vậy liệu ngày 2/4 có thực sự mang lại sự rõ ràng? Câu trả lời có lẽ là không. Một số nguồn tin cho rằng các mức thuế mới sẽ không quá khắt khe như những gì ông Trump từng tuyên bố trong chiến dịch tranh cử. Tuy nhiên, những dự đoán ban đầu không phải lúc nào cũng chính xác. Hơn nữa, bất kỳ chính sách nào được đưa ra cũng có thể vấp phải sự trả đũa từ các nước khác, như trường hợp của Canada (Ca-na-đa) hồi đầu tháng Ba. Ông Trump cũng từng đề cập đến việc áp dụng thuế quan theo ngành đối với dược phẩm, vi mạch và các lĩnh vực khác, làm gia tăng thêm sự bất ổn.

Trước bối cảnh bất ổn này, S&P Global Ratings đã nâng mức dự báo nguy cơ suy thoái của kinh tế Mỹ trong 12 tháng tới lên 25%, gần mức cao nhất trong hơn một thập kỷ. Mặc dù điều này không đồng nghĩa với việc suy thoái sắp xảy ra, nhưng nó cho thấy cái giá phải trả cho những lời đe dọa thương mại dai dẳng của ông Trump đang ngày càng tăng.