Công bố Bản đồ chuỗi giá trị điện, điện tử Việt Nam

Sáng 18/12 tại Hà Nội, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) phối hợp với Cơ quan Xúc tiến thương mại – đầu tư Hàn Quốc (KOTRA) tổ chức Hội thảo công bố Bản đồ chuỗi giá trị ngành điện, điện tử Việt Nam. Sự kiện đánh dấu lần đầu tiên toàn bộ bức tranh chuỗi cung ứng của một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn nhất của Việt Nam được hệ thống hóa, trực quan hóa và công bố một cách bài bản, phục vụ đồng thời mục tiêu xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư và phát triển công nghiệp bền vững.

Theo các chuyên gia kinh tế, hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu vượt bậc trong ngành công nghiệp điện, điện tử (E&E). Việt Nam không chỉ là cứ điểm sản xuất lắp ráp đơn thuần mà đã vươn lên trở thành người dẫn đầu, đồng thời là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Đến nay, Việt Nam không chỉ có điện thoại thông minh mà còn đang xây dựng một hệ sinh thái sản xuất ngày càng hiện đại hóa trên toàn bộ lĩnh vực E&E, từ máy tính, đồ gia dụng, thiết bị công nghiệp, linh kiện ô tô, thiết bị năng lượng tái tạo, thiết bị y tế cho đến đèn chiếu sáng...

Trong bối cảnh xung đột Mỹ-Trung diễn ra, tạo ra nhu cầu cấp thiết về một điểm tựa mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu, động lực tăng trưởng của ngành điện - điện tử Việt Nam trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã độc lập hoặc cùng với các đối tác chiến lược tiến vào Việt Nam, xây dựng nền tảng vững chắc cho ngành E&E. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) và doanh nghiệp có quy mô trung bình (MSE) ở nước ngoài ngần ngại đưa ra quyết định đầu tư vào Việt Nam do thiếu thông tin thị trường và chuỗi cung ứng tại địa phương.

Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Quang Hưng – Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại nhấn mạnh: Hơn một thập kỷ qua, ngành điện, điện tử đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của kinh tế Việt Nam. Đây là ngành không chỉ thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài chất lượng cao từ các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, LG, Intel… mà còn kéo theo sự phát triển của hàng nghìn doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng. 

Đến nay, Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong ngành điện, điện tử, không chỉ dừng lại ở vai trò là cứ điểm sản xuất, lắp ráp, mà còn trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu của ngành đạt 126,5 tỷ USD và trong 11 tháng năm 2025 đã đạt khoảng 143 tỷ USD, chiếm khoảng 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Đặc biệt, Việt Nam hiện đứng trong nhóm Top 10 quốc gia xuất khẩu điện tử lớn nhất thế giới, đồng thời là “cứ điểm sản xuất chiến lược” của nhiều tập đoàn đa quốc gia tại khu vực. Đây là những thành tựu rất đáng tự hào.

Tuy nhiên, theo ông Bùi Quang Hưng, bên cạnh sự tăng trưởng mạnh mẽ, ngành điện, điện tử Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều điểm nghẽn như chuỗi cung ứng phân mảnh, thiếu thông tin toàn diện về từng khâu từ linh kiện, bán thành phẩm, lắp ráp đến logistics, kiểm định, R&D. Doanh nghiệp nội chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chủ yếu ở phân khúc đơn giản; tỷ lệ nội địa hóa còn khiêm tốn, nhiều vật tư, linh kiện vẫn phải nhập khẩu. Hơn nữa, khoảng cách thông tin lớn giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) dẫn đến khó khăn trong kết nối, tìm kiếm đối tác. Cùng đó, các cơ quan quản lý và tổ chức xúc tiến đầu tư còn thiếu công cụ định hướng, thiếu dữ liệu để nhận diện chính xác các “mắt xích còn thiếu”.

"Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia… đều đầu tư mạnh vào hệ thống bản đồ chuỗi giá trị để hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư, việc xây dựng Bản đồ Chuỗi giá trị ngành điện, điện tử không chỉ là một sáng kiến kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp Việt Nam", ông Bùi Quang Hưng nhấn mạnh. 

Theo ông Bùi Quang Hưng, trước hết, bản đồ chuỗi giá trị giúp minh bạch hóa toàn diện cấu trúc chuỗi cung ứng của ngành điện, điện tử để  từ đó làm rõ doanh nghiệp đang tham gia ở phân khúc nào, sản xuất loại linh kiện gì và có năng lực ra sao. Việc thu hẹp khoảng cách thông tin vốn là rào cản lớn nhất đối với kết nối đầu tư và hợp tác sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cả doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài.

Quan trọng hơn, thông qua việc hệ thống hóa dữ liệu, bản đồ cho phép nhận diện chính xác các “mắt xích còn thiếu” trong chuỗi giá trị, xác định rõ những phân khúc cần ưu tiên thu hút đầu tư cũng như các lĩnh vực mà doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia sâu hơn. Nhờ đó, hoạt động xúc tiến thương mại và đầu tư có cơ sở để triển khai trúng mục tiêu, đúng nhu cầu của thị trường và phù hợp với định hướng phát triển ngành.

Bên cạnh đó, bản đồ chuỗi giá trị còn đóng vai trò là nền tảng kết nối hiệu quả giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước. Các nhà đầu tư nước ngoài có thể dễ dàng tìm kiếm nhà cung ứng phù hợp, trong khi doanh nghiệp Việt Nam lần đầu tiên được hiện diện trong một “bản đồ nhận diện” chính thức, qua đó gia tăng cơ hội tham gia vào các chuỗi cung ứng quy mô lớn. Khi năng lực và vị trí của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị được xác định rõ ràng, cơ hội hợp tác quốc tế, tiếp nhận chuyển giao công nghệ và từng bước nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng cũng sẽ rộng mở hơn.

Ở góc độ đó Bản đồ Chuỗi giá trị không đơn thuần là một bộ dữ liệu, mà là hạ tầng thông tin chiến lược phục vụ đồng thời mục tiêu xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Ông Bùi Quang Hưng cũng gửi lời cảm ơn tới Cơ quan Xúc tiến Thương mại – Đầu tư Hàn Quốc (KOTRA) – đơn vị trực tiếp xây dựng bản đồ, đồng thời ghi nhận sự phối hợp chặt chẽ của Cục Công nghiệp, Hiệp hội Điện tử Việt Nam (VEIA) và cộng đồng doanh nghiệp trong suốt quá trình triển khai.

Cục Xúc tiến thương mại bày tỏ tin tưởng với sự đồng hành của các cơ quan quản lý, tổ chức quốc tế, hiệp hội và doanh nghiệp, bản đồ chuỗi giá trị ngành điện – điện tử sẽ tiếp tục được cập nhật, hoàn thiện và mở rộng trong thời gian tới. Trên cơ sở đó, Cục cam kết tích cực ứng dụng bản đồ trong các chương trình xúc tiến thương mại và đầu tư, hội chợ triển lãm và hoạt động kết nối cung – cầu, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp khai thác hiệu quả hơn các cơ hội hợp tác, đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường.

Theo Cục Xúc tiến thương mại, Bản đồ Chuỗi giá trị điện, điện tử Việt Nam được xây dựng trên cơ sở lựa chọn, phân tích 742 doanh nghiệp đang hoạt động trong 7 lĩnh vực E&E chủ chốt. Các doanh nghiệp được sắp xếp lại theo từng công đoạn trong chuỗi giá trị và tích hợp vào danh bạ chi tiết.

Tài liệu được thiết kế trực quan, dễ tiếp cận ngay cả với người không chuyên. Phần bản đồ chuỗi giá trị dài hơn 100 trang, minh họa bằng hình ảnh linh kiện và sản phẩm cụ thể; kết hợp với danh bạ doanh nghiệp chi tiết, tạo thành bộ tài liệu đồ sộ lên tới 913 trang. Đây không chỉ là một cơ sở dữ liệu, mà là “hạ tầng thông tin” phục vụ hoạch định chính sách, xúc tiến đầu tư và phát triển công nghiệp.

Ông Cho Sang Jae – Giám đốc Văn phòng KOTRA Hà Nội đánh giá cao sự hợp tác chặt chẽ giữa hai bên, đồng thời cho rằng bản đồ và danh bạ sẽ giúp doanh nghiệp Hàn Quốc cũng như các SME quốc tế dễ dàng nhận diện đối tác tiềm năng tại Việt Nam, từ đó thúc đẩy các quyết định đầu tư mang tính dài hạn.

Một điểm nhấn quan trọng được các đại biểu nhấn mạnh là tác động lan tỏa của bản đồ chuỗi giá trị đối với quá trình nội địa hóa và tự chủ công nghệ. Khi các SME nước ngoài mở rộng đầu tư dựa trên dữ liệu chuỗi giá trị minh bạch, khả năng kết nối, hợp tác, chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam sẽ được thúc đẩy mạnh mẽ hơn, tạo nền tảng để doanh nghiệp nội từng bước tham gia sâu vào các phân khúc có giá trị gia tăng cao.

Vì vậy, Bản đồ chuỗi giá trị điện, điện tử Việt Nam sẽ góp phần làm cơ sở giúp các cơ quan liên quan của Việt Nam dễ dàng biết được nên thu hút những doanh nghiệp nào để đạt được năng lực cạnh tranh toàn cầu. Đồng thời, đây là công cụ giúp các doanh nghiệp nước ngoài dễ dàng tìm thấy đối tác tiềm năng tại Việt Nam, từ đó kích hoạt hoạt động đầu tư. Hơn nữa, đây cũng là cơ sở để các cơ quan, doanh nghiệp và hiệp hội tại Việt Nam phân tích cụ thể và hệ thống hơn về việc phải thu hút những doanh nghiệp nào từ nước ngoài để phát triển ngành E&E Việt Nam.