Công cụ giúp doanh nghiệp tránh những vụ kiện phòng vệ thương mại

Trước cảnh báo của Bộ Công Thương về 7 nhóm hàng đang được đưa vào danh sách cảnh báo có nguy cơ bị điều tra, áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại và lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, nhiều chuyên gia cho rằng, việc cảnh báo sớm về điều tra phòng vệ thương mại của Bộ Công Thương đã và đang hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình thực hiện hoạt động xuất khẩu.

Theo Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), nhóm hàng đầu tiên là một số sản phẩm gỗ xuất khẩu như gỗ dán từ nguyên liệu gỗ cứng. Sản phẩm bắt đầu được cảnh báo từ tháng 7/2019. Hoa Kỳ đã chính thức áp thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp với sản phẩm cùng loại nhập khẩu từ Trung Quốc kể từ tháng 11/2017.

Tháng 6/2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã khởi xướng điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại với sản phẩm gỗ dán nhập khẩu từ Việt Nam. Tháng 7/2023, DOC đã ban hành kết luận cuối cùng của vụ việc. Dựa vào kết luận này, sản phẩm gỗ dán nhập khẩu từ Việt Nam vào Hoa Kỳ nếu có lõi sử dụng nguyên liệu là ván bóc nhập khẩu từ Trung Quốc bị coi là lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đang áp dụng với gỗ dán nhập khẩu từ Trung Quốc.

Gỗ dán từ Việt Nam nếu có lõi sử dụng nguyên liệu là ván bóc sản xuất tại Việt Nam hoặc tại các nước khác không bị coi là lẩn tránh. Tiếp đến là tủ bếp và tủ nhà tắm; đồ nội thất phòng ngủ; ghế sofa có khung gỗ; gỗ thanh và viền dải gỗ được tạo dáng liên tục.

Nhóm sản phẩm thứ 2 là một số sản phẩm vật liệu xây dựng xuất khẩu sang Hoa Kỳ; trong đó, danh sách gồm: đá nhân tạo bằng thạch anh; gạch men. Nhóm sản phẩm thứ 3 là một số sản phẩm thép xuất khẩu sang Hoa Kỳ như thép carbon chống ăn mòn (CORE); ống thép hộp và ống thép tròn; cáp thép dự ứng lực; mặt bích bằng thép không gỉ.

Cũng theo Cục Phòng vệ thương mại, một số sản phẩm cần cảnh báo như thép xuất khẩu sang mexico, thép hình cán nóng xuất khẩu sang Australia; một số sản phẩm nhôm xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Cuối cùng là một số sản phẩm công nghiệp chế tạo khác như pin năng lượng mặt trời xuất khẩu sang Hoa Kỳ; xe đạp điện xuất khẩu sang Hoa Kỳ, EU; máy giặt dân dụng cỡ lớn xuất khẩu sang Hoa Kỳ; lốp xe tải và xe khách xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Bà Nguyễn Hằng Nga, Phó Trưởng phòng Xử lý phòng vệ thương mại nước ngoài- Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) cho biết, trong vụ việc, điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại với Việt Nam có xu hướng gia tăng, nhất là Hoa Kỳ. Đặc biệt, hầu hết thị trường xuất khẩu truyền thống lớn đều đã khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại đối với Việt Nam.

Số vụ việc do các nước ASEAN tiến hành cũng tăng nhanh hay Mexico cũng bắt đầu điều tra do việc thực thi Hiệp định thương mại tự do (FTA) dẫn đến xuất khẩu tăng mạnh, cạnh tranh với ngành sản xuất nội địa của nước nhập khẩu.

Theo bà Nguyễn Hằng Nga, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp chủ động hơn trong việc xử lý, ứng phó với vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 316/QĐ-TTg ngày 1/3/2020 phê duyệt Đề án Xây dựng và vận hành hiệu quả Hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại (Đề án 316).

Theo đó, Cục Phòng vệ thương mại thường xuyên trao đổi với hiệp hội, doanh nghiệp để cung cấp thông tin, cập nhật diễn biến vụ việc và thống nhất phương án ứng phó. Đồng thời, tăng cường tư vấn pháp lý, quy trình thủ tục điều tra, quy định, thông lệ điều tra của nước khởi kiện và đưa ra các khuyến nghị, hướng xử lý cụ thể.

Đặc biệt, Cục Phòng vệ thương mại đã cung cấp thông tin sớm giúp doanh nghiệp hiểu được nguyên tắc, quy trình điều tra, công việc cần thực hiện và kịch bản có thể xảy ra để doanh nghiệp xây dựng chiến lược ứng phó.

Lý giải rõ hơn về cơ chế cảnh báo sớm, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại cho hay, hệ thống này đang tiến hành theo dõi khoảng 170 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường; trong đó, có nhiều thị trường xuất khẩu chủ yếu, cũng là những thị trường thường xuyên có các cuộc điều tra phòng vệ thương mại như: Hoa Kỳ, EU, Canada, Australia, Ấn Độ...Cục Phòng vệ thương mại sẽ định kỳ lọc ra những mặt hàng nào có nguy cơ cao, khả năng bị điều tra phòng vệ thương mại.

Trên thực tế, có những mặt hàng sau khi Cục đưa ra cảnh báo, sau đó một số thị trường đã tiến hành các cuộc điều tra phòng vệ thương mại với sản phẩm của Việt Nam. Ngay lập tức, Cục Phòng vệ thương mại sẽ thông báo cho doanh nghiệp để cung cấp thông tin, trao đổi trước với doanh nghiệp, hiệp hội về khả năng, nguy cơ xảy ra và những công việc mà doanh nghiệp cần phải chuẩn bị trước.

"Việt Nam với chủ trương tạo thuận lợi cho trao đổi thương mại, chủ động tích cực quá trình tham gia hội nhập kinh tế quốc tế vì thế đã trở thành luồng thu hút đầu tư quốc tế. Vì vậy, xu hướng điều tra chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục tiếp diễn trong thời gian tới", ông Chu Thắng Trung nhấn mạnh.

Năm 2024, dự báo xuất khẩu hàng hoá tiếp tục gia tăng, thị trường được mở rộng nhờ việc thực thi các FTA bước vào giai đoạn mới nên nguy cơ bị điều tra phòng vệ thương mại cũng sẽ cao hơn do xu hướng bảo hộ của thị trường nước ngoài.

Ông Chu Thắng Trung cho biết, Cục sẽ tiếp tục vận hành hệ thống cảnh báo sớm để phân tích, đánh giá, xác định những nguy cơ có thể xảy ra với những ngành hàng, thị trường cụ thể. Qua đó giúp doanh nghiệp, ngành hàng có sự chuẩn bị từ sớm, từ xa, sẵn sàng ứng phó nguy cơ trên thực tế có thể xảy ra; nâng cao năng lực ứng phó xử lý biện pháp phòng vệ thương mại nhằm hướng dẫn doanh nghiệp nắm được và có nhận thức cơ bản về phòng vệ thương mại để chủ động triển khai, xử lý khi vụ việc xuất hiện.

Mặt khác, Cục sẽ hỗ trợ tư vấn cụ thể hơn quy trình thủ tục mà doanh nghiệp phải tuân thủ, đồng thời trên cơ sở xây dựng chiến lược xử lý, ứng phó phù hợp.

Để hạn chế được những rủi ro cũng như ứng phó hiệu quả hơn với vụ việc phòng vệ thương mại tại thị trường nước ngoài, ông Chu Thắng Trung khuyến cáo doanh nghiệp cần tìm hiểu và nắm thông tin, kiến thức cơ bản và quy định phòng vệ thương mại để hiểu được quyền, nghĩa vụ của mình.

Cùng đó, doanh nghiệp cũng cần xác định tâm thế và cung cấp thông tin theo yêu cầu của cơ quan điều tra một cách đầy đủ, chính xác, đúng thời hạn. Hơn nữa, kiểm tra lại hệ thống kế toán, hệ thống sổ sách chứng từ… để đảm bảo hoàn thiện đầy đủ, chính xác, khoa học và có thể truy xuất và xác minh. Ngoài ra, doanh nghiệp cần phối hợp, thông qua sự tập hợp của hiệp hội để cùng chia sẻ thông tin, cùng đối phó với nguy cơ chung. Đáng lưu ý, doanh nghiệp nên xác định lại chiến lược kinh doanh cân đối, hài hòa, tránh "bỏ trứng vào một giỏ" để tránh rủi ro.

Với cai trò là cơ quan quản lý Nhà nước, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục trang bị, nâng cao kiến thức về phòng vệ thương mại cho doanh nghiệp. Đặc biệt, trên cơ sở thông tin từ hệ thống cảnh báo sớm, Cục sẽ tiếp xúc trực tiếp với hiệp hội và phối hợp với đơn vị, địa phương tổ chức các buổi chia sẻ kiến thức, thông tin về phòng vệ thương mại, hệ thống cảnh báo sớm.

Theo ông Chu Thắng Trung, Cục đã có kế hoạch mở rộng hơn nữa, có thể cảnh báo bằng những thông tin cập nhật nhất ở các thị trường khác, ngoài những thị trường như là Hoa Kỳ, Canada hoặc Australia, sang cả những thị trường ở Đông Nam Á, Thổ Nhĩ Kỳ… sẽ có thể sẽ xuất hiện các biện pháp phòng vệ thương mại.

Mặt khác, Cục tiếp tục đồng hành với doanh nghiệp, hiệp hội nhằm tư vấn kỹ hơn về những vấn đề phải làm để đáp ứng đúng quy trình, thủ tục điều tra của phía nước nhập khẩu. Ngoài ra, Cục sẽ theo dõi quy trình và hoạt động điều tra của cơ quan điều tra nước ngoài. Nếu như có vấn đề chưa phù hợp, Cục Phòng vệ thương mại cũng sẽ có những trao đổi bằng nhiều hình thức với phía cơ quan điều tra để bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích của doanh nghiệp Việt Nam.