Đánh giá hiệu quả văn bản liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp

Sáng 25/6, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức hội thảo trực tuyến "Chất lượng của thông tư và công văn: Góc nhìn từ doanh nghiệp". Hội thảo nhằm đánh giá chất lượng, hiệu quả thi hành thông tư, công văn liên quan đến hoạt động kinh doanh. Từ đó, thu nhận những ý kiến đóng góp của doanh nghiệp để xây dựng bức tranh toàn cảnh về vấn đề này.

Theo báo cáo từ VCCI, trong những năm gần đây, chất lượng văn bản pháp luật dần được nâng cao, quy định tại các văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao như luật, nghị định đã cụ thể, rõ ràng hơn. Tuy nhiên, khi áp dụng trên thực tế, doanh nghiệp vẫn phải dựa nhiều vào quy định hướng dẫn tại thông tư hay các công văn.
VCCI cho hay, trong 2 nhiệm kỳ gần đây, số lượng thông tư, công văn được các bộ, ngành ban hành mới có xu hướng giảm. Cụ thể, giai đoạn 2016-2020, Quốc hội ban hành 112 luật, pháp lệnh và nghị quyết; Chính phủ ban hành 745 nghị định; Thủ tướng Chính phủ ban hàn 232 quyết định. Nhưng cũng trong khoảng thời gian ấy, các bộ, ngành đã ban hành 2.532 thông tư và thông tư liên tịch.
Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế - VCCI cho rằng, còn tình trạng luật phải chờ thông tư. Ngoài ra, còn tình trạng thông tư ban hành điều kiện kinh doanh dù luật không trao quyền này; thông tư quy định về thủ tục hành chính nhưng không được luật, pháp lệnh giao; thông tư chưa thống nhất với nghị định.
Điển hình là Thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính yêu cầu sàn thương mại điện tử phải kê khai, nộp thuế thay người kinh doanh. Theo ông Đậu Anh Tuấn, quy định này không phù hợp với nhiều văn bản cấp cao hơn; trong đó, có Luật Thuế thu nhập cá nhân và Luật Quản lý thuế.
Các doanh nghiệp cho biết, cũng có nhiều công văn có tính chất như quy định, tạo áp lực lớn về pháp lý cho cơ quan thực thi và gây thiệt hại cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp cũng băn khoăn liệu công văn trả lời của cơ quan nhà nước có phải là căn cứ để doanh nghiệp thực hiện hay không.
Về chất lượng công văn, ông Đậu Anh Tuấn cho biết thêm, nhiều văn bản địa phương, doanh nghiệp nhận được hầu như không có nội dung hoặc chỉ trích dẫn điều khoản Luật và đề nghị doanh nghiệp tự tìm hiểu.
Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) bày tỏ, trong thực tế, còn nhiều thông tư "vênh" với nghị định. Chẳng hạn như các thông tư liên quan đến nhập khẩu thủy sản của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hay một số quy định của hải quan.
Nhận định nhiều bộ, ngành đã có cải cách tích cực trong ban hành các thông tư, song bà Nguyễn Thị Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh (CIEM) cho rằng, vẫn còn nhiều bất cập.
Đơn cử như Thông tư 40/2021/TT-BTC của Bộ Tài chính, bà Nguyễn Thị Minh Thảo cho hay, trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, lẽ ra nên khuyến khích thương mại điện tử phát triển thì ngành thuế lại có xu hướng muốn quản, muốn thu nhiều hơn thay vì tạo sân chơi tốt hơn, hiệu quả hơn cho cả người dân và doanh nghiệp.
Cũng theo đại diện CIEM, một số thông tư, công văn lại được ban hành dựa trên tình huống cụ thể, như Thông tư 02/2021/TT-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải yêu cầu lắp camera để giám sát hành khách trên phương tiện vận tải.
Thông tư thể hiện góc nhìn nhỏ của một bộ, ngành nhưng lại ảnh hưởng rất đến số đông nên việc xây dựng văn bản pháp luật nên dựa trên ý kiến của nhiều bên. Theo bà Thảo, không nên ban hành thông tư rồi lại đình chỉ vì như vậy sẽ làm giảm hiệu lực của chính sách.
Đưa ra một số giải pháp cho vấn đề này, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh, hiện đã có chế tài xử lý công dân, doanh nghiệp vi phạm hành chính, thì cũng cần có chế tài đối với công chức, viên chức soạn thảo những văn bản gây tác động xấu đến nhiều người, phải gắn trách nhiệm cá nhân. Bên cạnh đó, bộ phận pháp chế của các bộ, ngành cũng cần có tiếng nói mạnh mẽ hơn để ngăn chặn những văn bản chất lượng không tốt được ban hành./.