Đầu tư hạ tầng giao thông thủy để phát triển du lịch TP. Hồ Chí Minh

Thành phố cần xây dựng một chiến lược phát triển bài bản, bền vững và hiện đại để khai thác tối đa lợi thế này. Nội dung được nêu ra tại Hội thảo “Phát triển giao thông thủy kết nối vận tải hành khách và du lịch TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2025 - 2030”, do Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố tổ chức ngày 9/9.

Tận dụng lợi thế sông nước

Theo Trần Thanh Bình, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển TP. Hồ Chí Minh, hệ thống giao thông thủy nội địa từ lâu đã giữ vai trò nền tảng trong cấu trúc vận tải và phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia. Với ưu điểm về chi phí thấp, khả năng chuyên chở lớn, thân thiện với môi trường, khai thác giao thông thủy được xem là phương thức vận tải chiến lược, phù hợp với định hướng chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.

Ông Trần Thanh Bình cho rằng, TP. Hồ Chí Minh mới, với lợi thế từ hệ thống sông ngòi dày đặc, liên thông đã mở ra tiềm năng lớn cho việc phát triển giao thông thủy. Không chỉ đóng vai trò giảm tải áp lực cho hệ thống giao thông đường bộ đang quá tải, giao thông thủy còn tạo ra những cơ hội đặc thù để phát triển du lịch đường sông, kết nối các trung tâm kinh tế, cảng biển và các điểm du lịch ven sông, ven biển.

“Thực tế thời gian qua, tuyến buýt đường thủy số 1 đã cho thấy sự đón nhận của người dân và du khách, với lượng hành khách phục hồi và tăng trưởng ấn tượng sau đại dịch, minh chứng cho nhu cầu tiềm ẩn mạnh mẽ đối với loại hình vận tải này”, ông Trần Thanh Bình chia sẻ, đồng thời mong muốn các chuyên gia, doanh nghiệp đóng góp những giải pháp thiết thực phục vụ cho mục đích phát triển giao thông thủy trên địa bàn.

TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu trước đây sở hữu một lợi thế tự nhiên quý giá với hệ thống sông ngòi dày đặc, bao gồm các tuyến huyết mạch như sông Sài Gòn, sông Đồng Nai, sông Nhà Bè và sông Thị Vải. Tuy nhiên, tiềm năng này vẫn chưa được khai thác một cách hiệu quả và đồng bộ.

Ông Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Tư vấn ứng dụng kinh tế (Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh) nhìn nhận, hiện trạng hạ tầng giao thông thủy và hoạt động khai thác du lịch tại ba địa phương trước đây đã có những bước phát triển ban đầu nhưng còn bộc lộ nhiều hạn chế, thiếu tính đồng bộ và chưa phát huy hết tiềm năng.

TP. Hồ Chí Minh (trước đây) sở hữu mạng lưới đường thủy nội địa dài trên 1.000 km với hơn 70 cảng, bến; có tuyến buýt sông số 1 (Bạch Đằng – Linh Đông) và các tour du lịch sông nước nội đô đã đi vào hoạt động. Tuy nhiên, các sản phẩm du lịch còn khá đơn điệu, chủ yếu phục vụ tham quan trong phạm vi hẹp, thiếu các tuyến kết nối liên tỉnh, liên vùng.

Tại Bình Dương (cũ), hoạt động du lịch đường thủy còn rất manh mún. Tuyến buýt sông Tiamo – Bạch Đằng đang được khai thác thí điểm nhưng tần suất thấp và hạ tầng bến bãi còn đơn giản. Tại Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ), tuyến tàu cao tốc TP. Hồ Chí Minh – Vũng Tàu phát triển mạnh về vận tải hành khách nhưng chưa được khai thác hiệu quả cho mục đích du lịch.

Theo bà Liêu Thị Mỹ Hạnh, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần Les Rives, TP. Hồ Chí Minh đang thiếu trầm trạng bến bãi đường sông. Khu vực trung tâm chỉ có bến của Saigon Waterbus, các phương tiện muốn “đi đâu, về đâu” cũng chỉ có một bến. Thành phố cần chú trọng về hạ tầng để phát triển du lịch đường thủy.

Đầu tư hạ tầng bến bãi

Tại hội thảo, ông Lê Thanh Hải đã trình bày Đề án “Phát triển giao thông thủy kết hợp du lịch TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2025 - 2030”. Đề án nhằm kiến tạo những trục giao thông huyết mạch, là “xương sống” kết nối các trung tâm kinh tế của một siêu đô thị mới. Mạng lưới giao thông thủy được đề xuất sẽ đóng vai trò là sợi dây liên kết chặt chẽ giữa các khu vực chức năng cốt lõi: Vùng lõi đô thị - dịch vụ của TP. Hồ Chí Minh, các trung tâm công nghiệp - sản xuất của Bình Dương và cửa ngõ hàng hải quốc tế tại Bà Rịa - Vũng Tàu.

Đề án xác định xây dựng quy hoạch phát triển hệ thống tuyến vận tải thủy kết nối liên hoàn giữa khu vực Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng Tàu. Các tuyến nội đô sẽ được thiết kế để tăng cường kết nối cho các khu đô thị mới phát triển nhanh như Thủ Thiêm, Phú Mỹ Hưng, các khu dân cư đông đúc và các cửa ngõ quan trọng.

Các tuyến liên đô, bao gồm các tuyến thượng lưu, hạ lưu và phà biển, là chìa khóa để hiện thực hóa tầm nhìn kết nối vùng, tạo ra các hành lang kinh tế - du lịch chiến lược, liên kết chặt chẽ trung tâm công nghiệp (Bình Dương), trung tâm đô thị (TP. Hồ Chí Minh) và trung tâm du lịch biển (Cần Giờ - Vũng Tàu).

Để hỗ trợ vận hành mạng lưới tuyến mới, Đề án đề xuất một kế hoạch đầu tư đồng bộ vào hệ thống hạ tầng bến bãi. Các bến trung tâm hiện hữu như bến Bạch Đằng và bến Cầu Đá sẽ được nâng cấp, mở rộng để trở thành các đầu mối vận tải khách liên vùng hiện đại. Song song đó, một loạt các bến mới sẽ được xây dựng tại các vị trí chiến lược như Thủ Dầu Một, Phú Mỹ Hưng, Hiệp Phước, Long Sơn.

Ngoài ra, để tạo ra một trải nghiệm hoàn chỉnh cho hành khách và du khách, một mạng lưới các trạm dừng chân và điểm dịch vụ du lịch ven sông (nhà hàng, khu bán đặc sản, điểm check-in) sẽ được quy hoạch và đầu tư xây dựng dọc theo các tuyến.

“Đề án xác định việc phát triển sản phẩm du lịch đặc thù là giải pháp trọng tâm để tối đa hóa giá trị kinh tế của mạng lưới giao thông thủy. Thay vì chỉ vận chuyển, hệ thống buýt sông sẽ là phương tiện để du khách tiếp cận một chuỗi các sản phẩm du lịch đa dạng và độc đáo như du lịch sinh thái và cộng đồng, tour du lịch liên vùng, mô hình buýt sông kết hợp du lịch”, ông Lê Thanh Hải chia sẻ.

Giai đoạn 2025 - 2030, thành phố tập trung phát triển và hoàn thiện hệ thống buýt sông nội vùng tại TP. Hồ Chí Minh, đồng thời triển khai các tuyến kết nối ban đầu đến các điểm du lịch trọng điểm tại khu vực Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Giai đoạn 2030-2050 sẽ mở rộng mạnh mẽ ra các tuyến liên vùng dài, kết nối sâu rộng hơn giữa ba khu vực, tập trung đầu tư vào đội tàu hiện đại và phát triển chuỗi dịch vụ du lịch ven sông - ven biển đồng bộ.

Tổng mức đầu tư cho toàn bộ các hạng mục đề xuất bổ sung được ước tính là 1.573 tỷ đồng. Đề án kiên định với mô hình đầu tư đối tác công tư (PPP) - Hợp đồng BOO (xây dựng – sở hữu – kinh doanh). Toàn bộ nguồn vốn đầu tư sẽ do nhà đầu tư huy động, với một cam kết quan trọng là không sử dụng trợ giá từ ngân sách nhà nước.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch TP. Hồ Chí Minh Huỳnh Quốc Thắng cho rằng, du lịch đường sông cùng với du lịch biển ở TP. Hồ Chí Minh có nét riêng nhất định nhưng cùng chung điều kiện thực hiện là phương tiện vận chuyển giao thông thủy. Đề án phát triển giao thông thủy nhất thiết phải chú ý các quy luật đặc thù của du lịch, đặc biệt là các nội dung liên quan nguyên lý liên kết phát triển du lịch sông biển.

Các chuyên gia, doanh nghiệp ủng hộ mạnh mẽ các chính sách đột phá nhằm thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân, đặc biệt qua mô hình đối tác công tư (PPP). Cùng với đó, TP. Hồ Chí Minh cần cải thiện cơ chế phối hợp liên ngành, tháo gỡ các vướng mắc về quy hoạch, thủ tục đầu tư, đất đai và tiêu chuẩn kỹ thuật.