Để doanh nghiệp Việt vào chuỗi cung ứng toàn cầu
Điều này đang đặt ra bài toán cho các nhà quản lý làm sao để hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp Việt Nam nhất là trong bối cảnh Việt Nam tham gia ngày càng sâu rộng vào hội nhập toàn cầu.
Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, TTXVN trích dẫn bài viết của TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và Chính sách (VEPR), Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội.
* Nguy cơ tụt hậu Theo các số liệu thống kê, tính đến cuối năm 2021, Việt Nam mới chỉ có hơn 300 doanh nghiệp thuần Việt là nhà cung cấp cho các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam. Việc các doanh nghiệp Việt Nam không tham gia sâu được vào chuỗi giá trị sản xuất của các tập đoàn đa quốc gia có mặt tại Việt Nam đặt ra nhiều vấn đề.Thứ nhất, xuất khẩu của Việt Nam mặc dù rất đáng tự hào ngay trong đợt bùng phát dịch COVID-19 trong các năm 2020 và 2021, nhưng khối FDI lại chiếm tới trên 70% thành tích xuất khẩu nói trên.
Thứ hai, là lợi thế cạnh tranh trong sản xuất và thương mại quốc tế của Việt Nam nói chung vẫn dựa trên lợi thế về giá cả do các ưu đãi và lợi thế truyền thống (chủ yếu là do các chính sách ưu đãi, miễn giảm và giá công nhân duy trì thấp trong các lĩnh vực sản xuất gia công - lắp ráp là chính)chứ không phải dựa vào nâng cao giá trị (nhất là giá trị gia tăng từ cấu phần sản xuất trong nước). Và thứ ba, là lợi thế so sánh của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu có nguy cơ bị tụt hậu trong bối cảnh áp lực cạnh tranh về sản xuất và thương mại quốc tế ngày càng gay gắt. Theo kết quả nghiên cứu của VEPR, trong giai đoạn 2010-2019, Việt Nam có lợi thế so sánh (RCA) trong 9/20 nhóm ngành. Tuy nhiên, đến năm 2020, Việt Nam chỉ còn lợi thế với 6 nhóm ngành; trong đó ngành duy nhất Việt Nam có sự gia tăng RCA là ngành điện tử, các ngành khác đều bị tụt thứ hạng lợi thế so sánh; trong đó có các lĩnh vực sản xuất truyền thống với sự tập trung khá lớn của khu vực FDI như dệt may, da giày, máy móc, gỗ và sản phẩm từ gỗ. Ngay cả lĩnh vực điện tử có sự gia tăng lợi thế so sánh, thì sự gia tăng này lại cũng phụ thuộc chủ yếu vào các doanh nghiệp FDI lớn tại Việt Nam (mà cụ thể là Samsung). Cũng chính vì sự phụ thuộc các doanh nghiệp FDI, nên hầu hết các sản phẩm xuất khẩu đều có giá trị gia tăng lẫn độ phức tạp về sản phẩm không cao, công nghệ trung bình hoặc thấp, chuyên môn hoá thấp và có thể sản xuất bởi nhiều đối thủ cạnh tranh.Kết quả là những lợi thế cạnh tranh trong sản xuất và xuất khẩu của Việt Nam cũng kém bền vững trong bối cảnh áp lực cạnh tranh quốc tế trong việc tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu ngày càng khốc liệt.
* Vì sao chưa "chen chân" được vào chuỗi cung ứng? Nguyên nhân khiến số lượng doanh nghiệp Việt "chen chân" được vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam còn hạn chế có thể kể đến như: Thứ nhất, đa phần các doanh nghiệp Việt Nam có quy mô nhỏ và năng lực cạnh tranh còn rất hạn chế. Trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay, khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm tới 98% tổng số doanh nghiệp đăng ký, tạo ra khoảng 60% GDP, tạo ra hơn 90% việc làm cho người lao động (Sách trắng doanh nghiệp 2020).Theo nghiên cứu của VEPR thì một trong những chỉ số phản ánh năng suất và hiệu quả sản xuất của doanh nghiệp ngành điện tử là chỉ số năng suất các nhân tổ tổng hợp (TFP) của khu vực FDI cao hơn hẳn (thậm chí vượt trội) so với khu vực doanh nghiệp nhà nước và tư nhân của Việt Nam.
Thứ hai, không những TFP trong khu vực doanh nghiệp trong nước thấp mà tốc độ tăng TFP cũng không cao. Tốc độ tăng TFP là do tác động của các nhân tố như: đổi mới công nghệ, hợp lý hóa sản xuất, cải tiến quản lý, nâng cao trình độ lao động của công nhân… từ đó cũng suy ra những yếu tố kể trên trong khu vực doanh nghiệp của Việt Nam rất thua kém so với các Danh nghiệp FDI.Với năng lực nội tại thua kém như vậy thì khó có thể đòi hỏi các doanh nghiệp có vốn FDI chấp nhận sự tham gia của các doanh nghiệp "nội" vào "sân chơi" chung của họ. Các doanh nghiệp nước ngoài thường được xem là hoạt động hiệu quả hơn, áp dụng công nghệ, máy móc, quy trình quản lý hiện đại hơn.
Thứ ba, bản thân tính liên kết giữa các doanh nghiệp ở Việt Nam còn nhiều hạn chế, có thể nói là còn yếu. Tâm lý kinh doanh của doanh nghiệp nội thường chỉ tập trung cho lợi ích riêng lẻ, kiểu "mạnh ai, người ấy làm" hoặc "làm tất, ăn cả"; chỉ quan tâm đến việc tìm manh mối làm ăn cho riêng mình, cũng chưa nhận thức được đầy đủ những lợi ích to lớn của việc liên kết thành cộng đồng doanh nghiệp nội địa hoặc giữa doanh nghiệp nội với các doanh nghiệp nước ngoài, thậm chí ngay cả trong những lĩnh vực có thế mạnh (ví dụ như chuỗi sản xuất thực phẩm/nông sản xuất khẩu). Nếu có thể tăng cường liên kết trong chuỗi giá trị và cả liên kết ngang trong các khu/cụm công nghiệp hiện có ở Việt Nam, thì chắc chắn doanh nghiệp trong nước sẽ có nhiều lợi ích to lớn. Các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng nguồn nguyên liệu đầu vào chất lượng và với hàm lượng công nghệ cao, cải thiện năng suất và hiệu quả sản xuất của mình, qua đó gia tăng TFP trong toàn bộ các ngành kinh tế mũi nhọn.Ngoài ra bản thân các doanh nghiệp nội khi tham gia vào các liên kết với các công ty đa quốc gia lớn thì còn học tập được về công nghệ, tiếp cận các tiêu chuẩn sản xuất và kinh doanh, thậm chí là bí quyết của các đối tác.
Và như đã phân tích, chỉ có thể thông qua việc liên kết với các chuỗi giá trị/sản xuất toàn cầu, thì Việt Nam mới dần nâng cao trở lại các lợi thế so sánh trong sản xuất xuất khẩu và thương mại quốc tế. Nâng cao được lợi thế so sánh sẽ giúp cho việc mở rộng và tham gia sâu hơn/đa dạng hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu mới (cùng đó là sự trợ lực từ việc tham gia các hiệp định thương mại và đầu tư thế hệ mới). * Thể chế hóa chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp Việc quan trọng nhất là phải có những chính sách ở các cấp cao nhất, thể chế hoá các chương trình và chính sách nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa sự tham gia các doanh nghiệp nội địa vào chuỗi giá trị/sản xuất/cung ứng toàn cầu.Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị về định hướng hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hợp tác đầu tư nước ngoài đến năm 2030 đã khẳng định cần xây dựng cơ chế khuyến khích, ưu đãi thoả đáng để tăng liên kết giữa đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước, các lĩnh vực cần ưu tiên thu hút; phát triển cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị, góp phần nâng cao giá trị gia tăng nội địa, sức cạnh tranh của sản phẩm và vị trí quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Thứ hai, để giúp các DNNVV trong nước nâng cao được năng lực cạnh tranh, Nhà nước cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện giảm chi phí kinh doanh cho doanh nghiệp, trước hết là chi phí bất hợp lý phát sinh từ quản lý nhà nước;ngăn chặn và đẩy lùi các hành vi làm phát sinh chi phí không chính thức cho doanh nghiệp nhằm cải thiện chất lượng môi trường kinh doanh. Thứ ba, cần có cơ chế hỗ trợ kết nối với các doanh nghiệp đầu chuỗi quan tâm tìm kiếm chuỗi cung ứng trong nước và tăng hàm lượng nội địa hóa; tiếp cận với quy trình, thủ tục đấu thầu, mua sắm của doanh nghiệp đầu chuỗi và được hỗ trợ kỹ thuật để nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp đầu chuỗi… Và cuối cùng, Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp tư nhân có môi trường phát triển tốt hơn, cải thiện năng suất và hiệu quả sản xuất, kinh doanh;tạo điều kiện để doanh nghiệp trong nước có thể tiếp cận, học hỏi kinh nghiệm hoạt động, quản lý từ các doanh nghiệp nước ngoài.Bản thân các doanh nghiệp tư nhân cũng cần phải tự đổi mới, thiết lập được hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ và đủ sức bắt tay với tập đoàn công nghệ quốc tế lớn để tham gia nhiều hơn nữa trong chuỗi giá trị toàn cầu./.
Tin liên quan
-
Kinh tế Việt Nam
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ gặp cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam tại Lào
21:08' - 15/05/2022
Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Lào, chiều 15/5, tại Thủ đô Viêng Chăn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã gặp gỡ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam tại Lào.
-
Kinh tế Việt Nam
Doanh nghiệp Việt Nam - vùng Nice Côte d'Azur (Pháp) tìm cơ hội hợp tác đầu tư
14:12' - 03/05/2022
Ngày 2/5 tại Phòng Thương mại và Công nghiệp (CCI) Nice Côte d'Azur đã diễn ra buổi Tọa đàm thúc đẩy đầu tư và thương mại giữa Việt Nam và các doanh nghiệp vùng Nice Côte d'Azur của Pháp.
-
DN cần biết
Hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu than từ Nam Phi
21:24' - 14/04/2022
Nam Phi sẽ ủng hộ và tích cực thúc đẩy việc kết nối, giới thiệu các đối tác, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu than từ Nam Phi trong thời gian tới.
-
Kinh tế Việt Nam
Doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài tăng cao
11:09' - 01/04/2022
Có 12 quốc gia và vùng lãnh thổ nhận đầu tư của Việt Nam, trong đó: Lào là nước dẫn đầu với 64,3 triệu USD, chiếm 30,4% tổng vốn đăng ký; Hoa Kỳ 34,5 triệu USD, chiếm 16,3%; Canada 34 triệu USD...
-
Kinh tế Việt Nam
Doanh nghiệp Việt Nam và đối tác cộng đồng Pháp ngữ ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác
19:25' - 25/03/2022
Các chuyến tham quan doanh nghiệp và các dạ tiệc giao lưu, kết nối, góp phần thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại giữa doanh nghiệp cộng đồng Pháp ngữ với các đối tác của Việt Nam.
Tin cùng chuyên mục
-
Doanh nghiệp
Dell Technologies tiếp tục cắt giảm nhân sự trong năm 2025
11:14'
Nhà sản xuất máy chủ AI Dell Technologies vừa thông báo đã cắt giảm 10% số lượng nhân viên trong năm tài chính 2025, đồng thời cũng tái khẳng định cam kết về sự đa dạng và hòa nhập.
-
Doanh nghiệp
Samsung đối mặt với khoản tiền phạt và thuế 601 triệu USD tại Ấn Độ
10:07'
Samsung đang vướng vào tranh chấp thuế lớn tại Ấn Độ, với khoản tiền phạt và thuế lên đến 601 triệu USD.
-
Doanh nghiệp
Ngành hàng không thế giới đồng loạt thay đổi chính sách về pin lithium
08:51'
Những lo ngại ngày càng tăng về sự cố của pin lithium đang thúc đẩy các hãng hàng không trên toàn cầu cập nhật chính sách liên quan đến việc mang và sử dụng loại pin này trên máy bay.
-
Doanh nghiệp
Quý I, Bắc Ninh có thêm hơn 700 doanh nghiệp mới
20:42' - 25/03/2025
Theo số liệu từ Sở Tài chính tỉnh Bắc Ninh, quý I/2025, tỉnh có thêm 710 doanh nghiệp thành lập mới với tổng số vốn đăng ký trên 17.578 tỷ đồng (tăng gấp 2,6 lần so với cùng kỳ năm 2024).
-
Doanh nghiệp
Trao chứng nhận Hàng Việt Nam chất lượng cao cho 562 doanh nghiệp
19:59' - 25/03/2025
Ngày 25/3, Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao tổ chức lễ công bố và trao chứng nhận Hàng Việt Nam chất lượng cao năm 2025 cho 562 doanh nghiệp đạt danh hiệu do người tiêu dùng bình chọn.
-
Doanh nghiệp
PTC3 nâng cao khả năng ứng phó với các tình huống thiên tai, sự cố bất ngờ
18:43' - 25/03/2025
Vừa qua, 377 người từ 9 đơn vị truyền tải thuộc PTC3 đã tham gia diễn tập phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, ứng cứu khẩn cấp năm 2025 trên đường dây 500kV 574/Pleiku 2 – 572/Chơn Thành.
-
Doanh nghiệp
Lãnh đạo TP. Hồ Chí Minh đối thoại với nhà đầu tư Hàn Quốc
15:41' - 25/03/2025
Tính đến năm 2025, đầu tư trực tiếp từ Hàn Quốc vào Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu trong số các quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam.
-
Doanh nghiệp
Triển vọng hợp tác công nghệ nguồn, công nghệ lõi giữa Áo với Việt Nam
09:16' - 25/03/2025
Việt Nam rất quan tâm và mong muốn tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp công nghệ cao của Áo, qua đó mở đường cho đột phá và tự chủ về khoa học công nghệ, chuyển đổi số của Việt Nam.
-
Doanh nghiệp
Hàn Quốc: Thay đổi lớn trong top 50 công ty hàng đầu
08:59' - 25/03/2025
Viện nghiên cứu CXO Hàn Quốc vừa công bố kết quả "Phân tích những thay đổi trong top 50 công ty hàng đầu về doanh số bán hàng của các công ty niêm yết trong hơn 40 năm từ 1984 đến 2023".