Điều gì thúc đẩy làn sóng sáp nhập và IPO của các công ty công nghệ Đông Nam Á?

Trong ảnh: Một tài xế xe ôm công nghệ Gojek tại Jakarta, Indonesia ngày 14/4/2020. Ảnh: AFP/TTXVN

Gojek đã trở thành "viên ngọc quý" trong lĩnh vực công nghệ đang bùng nổ của Indonesia trong một thời gian. Các tài xế mặc áo khoác xanh của tập đoàn này đã có mặt ở khắp các thành phố trên quốc đảo này và gần đây hãng đã mở rộng hoạt động sang các quốc gia lân cận như Singapore và Việt Nam.

Sau khi đón nhận vốn đầu tư từ những "ông lớn" như Google, Tencent và Warburg Pincus, Gojek đã dần dần mở rộng các chức năng cơ bản là gọi xe và giao đồ ăn và "lấn sân" sang các lĩnh vực khác như thanh toán điện tử. Ứng dụng ví điện tử và các ứng dụng khác đã giúp người dùng có thể dễ dàng thanh toán hóa đơn và quản lý tài chính của họ trong khi đặt đồ ăn, đặt phòng khách sạn và mua sắm trực tuyến.
Vào đầu tháng 4/2021, Gojek đã tiến một bước dài đến gần với tham vọng của họ khi tìm kiếm sự chấp thuận của nhà đầu tư liên quan đến thương vụ sáp nhập với gã khổng lồ thương mại điện tử Tokopedia, một "kỳ lân công nghệ" khác tại Indonesia. Thỏa thuận này được cho là có giá trị 18 tỷ USD và dự kiến sẽ tạo tiền đề cho việc niêm yết kép tại Jakarta (Indonesia) và New York (Mỹ).
Tin tức này được đưa ra trong bối cảnh các công ty công nghệ tại Đông Nam Á khác cũng đang triển khai hàng loạt động thái tài chính của họ. Đối thủ cạnh tranh trực tiếp lớn nhất của Gojek mới đây công bố kế hoạch niêm yết tại Mỹ. 

Theo tờ South China Morning Post, Grab sẽ phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) trên sàn chứng khoán Nasdaq của Mỹ thông qua thương vụ sáp nhập với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt (SPAC). SPAC là những công ty không có hoạt động thương mại được thành lập để huy động tiền trong IPO. 

Các công ty này được hình thành và niêm yết với mục đích duy nhất là mua lại một công ty hiện có, sau đó sẽ gián tiếp niêm yết trên sàn giao dịch. Grab sẽ huy động được khoảng 4,5 tỷ USD từ thương vụ này.
Traveloka, một nhà cung cấp dịch vụ đặt phòng du lịch trực tuyến hàng đầu tại Indonesia được cho là đang theo đuổi một thỏa thuận SPAC. Có thể cho rằng các động thái tài chính rầm rộ đang được thúc đẩy bởi mong muốn của các đối thủ trong khu vực bắt kịp với Sea Limited, chủ sở hữu của nền tảng thương mại điện tử Shopee và trung tâm trò chơi Garena. 

Tập đoàn của Singapore này đã niêm yết trên sàn chứng khoán New York năm 2017 và chứng kiến giá trị vốn hóa thị trường tăng vọt. Sea cũng hưởng lợi nhờ sự gia tăng nhu cầu do đại dịch COVID-19 gây ra và việc Cơ quan Tiền tệ Singapore cấp giấy phép ngân hàng kỹ thuật số.
Sự kỳ vọng vào lĩnh vực thương mại kỹ thuật số tại khu vực Đông Nam Á là rất lớn. Nghiên cứu của Temasek ước tính thị trường sẽ có giá trị 240 tỷ USD vào năm 2025 và 100 tỷ USD trong số này sẽ đến từ riêng thị trường Indonesia. Do đó, sự cạnh tranh giữa các công ty công nghệ rất khốc liệt khi họ đổ xô vào càng nhiều thị trường càng tốt, và điều đó đòi hỏi nguồn tiền mặt lớn.
Với việc thị trường chứng khoán Mỹ đang bùng nổ nhờ chính sách tiền tệ nới lỏng và gói kích thích tài khóa lớn, việc tăng vốn nhanh chóng trước khi làn sóng thanh khoản này giảm trở lại là điều cấp thiết. Đổi mới tài chính quá nhanh, đặc biệt là đối với nguồn vốn khó khăn hiện nay không phải lúc nào cũng là điều các nhà đầu tư mong muốn. 

Sự bùng nổ SPAC là một trường hợp điển hình. Với tâm lý nhà đầu tư đã nguội dần và hướng dẫn mới của Ủy ban chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ (SEC) cho thấy chứng quyền trong SPAC có thể được tính là nợ phải trả thay vì vốn chủ sở hữu. Việc lạm dụng các công cụ tài chính do cần tiền mặt trong ngắn hạn đã được chứng minh là hoạt động không hiệu quả. 
Ngoài ra, câu hỏi đặt ra là bao nhiêu công ty hợp nhất là quá nhiều. Sự hợp nhất của Gojek và Tokopedia sẽ tạo ra một "đế chế" chi phối thị trường tiêu dùng trực tuyến từ đầu đến cuối. Nếu họ tiếp tục thực hiện mục tiêu trở thành một công ty tài chính và ngân hàng đầy đủ với các dịch vụ có thể tương tự như các ngân hàng lớn hiện tại, lúc đó, người ta sẽ đặt ra những câu hỏi liên quan đến ảnh hưởng của một công ty có thể kiểm soát phần lớn nền kinh tế.
Theo ước tính của giới quan sát, các công ty công nghệ đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với các nền kinh tế khu vực. Nhưng khi các công ty này phát triển, hợp nhất và chuyển đổi với tốc độ chóng mặt, xuất hiện nhiều quan ngại về phương thức tìm kiếm nguồn tài trợ cho tăng trưởng ngày càng sáng tạo song cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn./.