Đối ngoại Quốc hội đóng góp vào thành tựu đối ngoại của đất nước trong 80 năm qua

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao (28/8/1945 - 28/8/2025), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trả lời phỏng vấn báo chí về những thành tựu nổi bật của đối ngoại Quốc hội, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế trong 80 năm qua cũng như trọng tâm của đối ngoại Quốc hội trong kỷ nguyên mới.

*Phóng viên: Thưa Chủ tịch Quốc hội, trong từng giai đoạn lịch sử, đâu là những hoạt động đối ngoại tiêu biểu của Quốc hội, để lại dấu ấn đặc biệt, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế trong 80 năm qua?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Trong suốt 80 năm hình thành và phát triển, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, ngày càng thực hiện tốt hơn chức năng là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, góp phần quan trọng vào việc thực thi hiệu quả đường lối chính sách đối ngoại của Việt Nam. Ngoại giao Nghị viện đã trở thành một kênh quan trọng, bổ sung cho đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho nền ngoại giao Việt Nam hiện đại và nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.

Lịch sử hoạt động đối ngoại của Quốc hội gắn liền với công cuộc bảo vệ và xây dựng chính quyền cách mạng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong giai đoạn 1945-1975, giai đoạn hình thành của ngoại giao nghị viện, các hoạt động đối ngoại của Quốc hội thời kỳ này mang đậm dấu ấn cách mạng, đặt nền tảng chính trị - pháp lý và quan hệ quốc tế cho giai đoạn phát triển chuyên nghiệp và toàn diện sau này.

Trong giai đoạn 1975-1986, Việt Nam bước vào thời kỳ khôi phục, tái thiết đất nước trong điều kiện bị cấm vận, bao vây kinh tế từ phương Tây. Quốc hội khóa VI (1976-1981) là Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam thống nhất, đánh dấu bước chuyển lớn về thể chế và tổ chức bộ máy.

Trong nhiệm kỳ này, Quốc hội đã quyết định chủ trương gia nhập Liên minh Nghị viện thế giới (IPU) và đến tháng 4/1979, được chính thức kết nạp là thành viên của IPU. Việc gia nhập IPU đánh dấu một bước quan trọng trong việc hội nhập quốc tế của Quốc hội Việt Nam gắn liền với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Sau khi đất nước bước vào công cuộc Đổi mới, hoạt động đối ngoại của Quốc hội tiếp tục được đẩy mạnh, củng cố và mở rộng, góp phần phát huy vai trò, vị thế của Quốc hội Việt Nam trên trường quốc tế. Đến nay, Quốc hội Việt Nam đã thiết lập quan hệ nghị viện với khoảng hơn 140 quốc gia trên thế giới, tham gia làm thành viên của hầu hết các tổ chức nghị viện thế giới và khu vực như IPU, Liên minh Nghị viện các nước ASEAN (AIPA), Diễn đàn Nghị viện châu Á - Thái Bình Dương (APPF), Liên minh Nghị viện Pháp ngữ (APF)...

Trên bình diện đa phương, dấu ấn nổi bật của Quốc hội Việt Nam trong thời gian qua là việc chủ trì các hội nghị đa phương quan trọng, mang tầm cỡ quốc tế và khu vực như Đại hội đồng IPU 132 (năm 2015), Hội nghị Diễn đàn Nghị viện Châu Á - Thái Bình Dương lần thứ 26 (APPF 26, năm 2018) và Đại hội đồng AIPA 41 (năm 2020), Hội nghị nghị sĩ trẻ toàn cầu lần thứ 9 của IPU (năm 2023), Hội nghị Ban Chấp hành APF và Diễn đàn Nghị viện hợp tác Pháp ngữ về nông nghiệp bền vững, an ninh lương thực và ứng phó với biến đổi khí hậu (1/2025)…

Xuất phát từ vị trí Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đối ngoại Quốc hội vừa mang tính nhà nước, vừa mang tính nhân dân sâu sắc. Đối ngoại Quốc hội đóng vai trò liên thông, tranh thủ được cả lợi thế của ba trụ cột trong triển khai đối ngoại.

Các hoạt động đối ngoại Quốc hội, cùng đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, ngoại giao nhân dân đã phát huy tối đa từng thế mạnh riêng, làm đa dạng hóa, làm sâu sắc thêm quan hệ đối ngoại giữa Việt Nam và các đối tác, tạo cơ hội thúc đẩy hợp tác trên nhiều lĩnh vực quan trọng như kinh tế, văn hóa, giáo dục…

Có thể khẳng định rằng, đối ngoại Quốc hội, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của người dân, đã góp phần lan tỏa thông điệp về một Việt Nam năng động, thân thiện và có trách nhiệm, chủ động và tích cực, qua đó nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

*Phóng viên:Thưa Chủ tịch Quốc hội, việc tham gia và chủ động đóng góp tại các diễn đàn Nghị viện quốc tế, khu vực như IPU, APPF, AIPA… đã giúp Việt Nam tạo dấu ấn và thúc đẩy lợi ích quốc gia như thế nào?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Sự tham gia của Quốc hội Việt Nam tại các diễn đàn nghị viện đa phương là hoạt động thiết thực triển khai Chỉ thị số 25-CT/TW của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030. Dấu ấn của Quốc hội Việt Nam thể hiện rõ ở sự chủ động, tinh thần trách nhiệm của Việt Nam trong quá trình tham gia đối thoại, xây dựng đồng thuận cũng như đề xuất các sáng kiến. Điều này góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của Quốc hội Việt Nam nói riêng và đất nước Việt Nam nói chung trong cộng đồng quốc tế.

Bên cạnh đó, đây cũng là kênh quan trọng để Việt Nam thúc đẩy và bảo vệ lợi ích quốc gia. Thông qua hoạt động nghị viện đa phương, chúng ta có thể tranh thủ sự đồng thuận và ủng hộ quốc tế đối với những vấn đề chiến lược, gắn trực tiếp với lợi ích của đất nước như duy trì hòa bình, an ninh, phát triển bền vững, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh lương thực, an ninh nguồn nước... Đồng thời, Việt Nam có thể giới thiệu những thành tựu đổi mới, kinh nghiệm phát triển, từ đó quảng bá hình ảnh một đất nước hòa bình, ổn định, năng động và giàu trách nhiệm.

Không chỉ dừng lại ở việc “tham gia”, Quốc hội Việt Nam còn nhiều lần đảm nhận vai trò chủ nhà. Thành công trong việc đăng cai tổ chức, điều hành các sự kiện liên nghị viện quốc tế và khu vực… đã khẳng định năng lực, bản lĩnh và sự chủ động hội nhập của Việt Nam, giúp Việt Nam chủ động hơn trong xây dựng các quy tắc, chuẩn mực và giải quyết các vấn đề chung của khu vực và toàn cầu. Các sáng kiến của Việt Nam về biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước đã được ghi nhận, thể hiện đóng góp có trách nhiệm của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế, qua đó tạo dấu ấn mạnh mẽ tại các diễn đàn nghị viện, củng cố lòng tin của cộng đồng quốc tế vào vai trò và trách nhiệm của Việt Nam.

*Phóng viên: Xin Chủ tịch Quốc hội cho biết vai trò, đóng góp của Quốc hội trong công tác lập pháp, giám sát tối cao về đối ngoại (thông qua phê chuẩn điều ước quốc tế, xây dựng thể chế pháp luật trong lĩnh vực đối ngoại, giám sát các hoạt động đối ngoại…) được thể hiện như thế nào?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Quốc hội Việt Nam, với tư cách là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đã thể hiện rõ vai trò và đóng góp quan trọng trong công tác lập pháp, giám sát tối cao về đối ngoại. Trước hết, trong lĩnh vực lập pháp, Quốc hội đã ban hành, sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến đối ngoại, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc triển khai đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước.

Thứ hai, Quốc hội đã xem xét, phê chuẩn nhiều Hiệp định quan trọng có ý nghĩa chiến lược, từ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, các công ước quốc tế về quyền con người, đến những thỏa thuận hợp tác khu vực và toàn cầu. Thông qua đó, Quốc hội khẳng định trách nhiệm của Việt Nam trong việc thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế, đồng thời bảo đảm rằng các điều ước được phê chuẩn phù hợp với lợi ích quốc gia, dân tộc. Việc phê chuẩn nhiều hiệp định tự do thương mại (FTA) lớn, thế hệ mới như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) đã tạo khuôn khổ pháp lý vững chắc cho hội nhập quốc tế, thu hút đầu tư nước ngoài, mở rộng thị trường xuất khẩu, hỗ trợ hiệu quả cho ngoại giao kinh tế của Chính phủ.

Cùng với đó, Quốc hội cũng chính là cầu nối đưa các cam kết quốc tế vào đời sống pháp lý trong nước, tạo khuôn khổ pháp luật đồng bộ để Việt Nam thực thi hiệu quả những thỏa thuận quốc tế, phục vụ phát triển bền vững. Các quy định pháp luật Việt Nam ngày càng tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, đáp ứng yêu cầu của các cam kết trong WTO, các công ước của Liên hợp quốc và các hiệp định song phương, đa phương khác. Bên cạnh đó, công tác giám sát tối cao của Quốc hội đối với hoạt động đối ngoại cũng được triển khai ngày càng hiệu quả, thông qua việc giám sát các cơ quan hữu quan trong việc thực hiện điều ước quốc tế, triển khai chính sách đối ngoại và bảo đảm việc thực thi cam kết quốc tế gắn chặt với yêu cầu phát triển đất nước. Hoạt động chất vấn, giám sát chuyên đề, cũng như báo cáo của Chính phủ về đối ngoại tại các kỳ họp Quốc hội đã góp phần tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình trong lĩnh vực này.

Có thể khẳng định rằng, thông qua lập pháp, phê chuẩn điều ước quốc tế và giám sát tối cao, Quốc hội Việt Nam không chỉ đồng hành mà còn thúc đẩy việc triển khai chính sách đối ngoại của đất nước, qua đó bảo đảm lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

*Phóng viên:Xin Chủ tịch Quốc hội cho biết bối cảnh quốc tế, trong nước hiện nay và thời gian tới đây đặt ra những yêu cầu gì đối với hoạt động đối ngoại Quốc hội?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Bối cảnh quốc tế hiện nay đang có nhiều biến động sâu sắc, vừa tạo ra cơ hội, vừa đặt ra không ít thách thức cho hoạt động đối ngoại của Quốc hội. Trên thế giới, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, xu thế đa cực, đa trung tâm diễn ra rõ nét, các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, chuyển đổi số… đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ và có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Trong khi đó, khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á tiếp tục có những những diễn biến phức tạp, đan xen cả hợp tác và cạnh tranh.

Ở trong nước, sau gần 40 năm đổi mới, đất nước ta đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, uy tín và vị thế quốc tế ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, yêu cầu phát triển nhanh và bền vững, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đặt ra cho đối ngoại Quốc hội những nhiệm vụ mới, nặng nề và toàn diện hơn.

Trong bối cảnh đó, mục tiêu bao trùm của đối ngoại Quốc hội, cùng đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân, là giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thực hiện các nhiệm vụ chiến lược về phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, quyền chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và các lợi ích cốt lõi của ta phù hợp với luật pháp quốc tế.

Đối ngoại của Quốc hội cần tiếp tục phát huy vai trò kênh ngoại giao nghị viện, chủ động, tích cực và trách nhiệm trong việc tham gia các cơ chế hợp tác nghị viện đa phương; đồng thời tăng cường đối ngoại song phương với nghị viện các nước, nhất là các đối tác quan trọng, đối tác chiến lược.

Quốc hội cũng cần tiếp tục nâng cao chất lượng lập pháp, phê chuẩn và giám sát các điều ước quốc tế, bảo đảm hài hòa giữa lợi ích quốc gia, dân tộc với các cam kết quốc tế. Bên cạnh đó, việc đổi mới phương thức, nội dung, gắn kết chặt chẽ giữa đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân cũng là yêu cầu then chốt, giúp đối ngoại Quốc hội thực sự trở thành một trụ cột quan trọng trong tổng thể nền ngoại giao toàn diện, hiện đại của Việt Nam.

*Phóng viên:Trước những yêu cầu đó, đâu là những trọng tâm của đối ngoại Quốc hội trong kỷ nguyên mới? Trong bối cảnh chuyển đổi số và môi trường quốc tế biến động nhanh chóng, Quốc hội cần đổi mới phương thức hoạt động đối ngoại, ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực đội ngũ như thế nào để tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong, thưa Chủ tịch Quốc hội?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Trước những yêu cầu mới của tình hình trong nước và quốc tế, trọng tâm đối ngoại của Quốc hội trong kỷ nguyên mới là tiếp tục khẳng định vai trò chủ động, tích cực, có trách nhiệm, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa của Đảng và Nhà nước.

Trong bối cảnh chuyển đổi số và biến động nhanh chóng của môi trường quốc tế, Quốc hội cũng đứng trước yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động đối ngoại để thích ứng với tình hình mới, bao gồm việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức các hoạt động, mở rộng hình thức đối thoại và trao đổi trực tuyến, nâng cao tính kịp thời và hiệu quả trong tiếp xúc, kết nối nghị viện.

Bên cạnh đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác ngoại giao nghị viện chuyên nghiệp, bản lĩnh, có khả năng sử dụng ngoại ngữ và công nghệ thành thạo, am hiểu luật pháp và thông lệ quốc tế cũng là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động.

Có thể nói, bằng sự đổi mới phương thức, kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, công tác đối ngoại của Quốc hội Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy vai trò của mình, đóng góp vào thành tựu chung của Ngoại giao Việt Nam, góp phần khẳng định ngày càng rõ nét hình ảnh và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

*Phóng viên: Thưa Chủ tịch Quốc hội, nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập ngành Ngoại giao, Chủ tịch Quốc hội có thông điệp gì gửi đến Ngành?

*Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập ngành Ngoại giao (28/8/1945 - 28/8/2025), tôi thân ái gửi lời chúc tốt đẹp nhất tới các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành Ngoại giao và các cán bộ tham gia công tác đối ngoại.

Nhìn lại chặng đường 80 năm, từ một quốc gia non trẻ, bị cô lập, ngành Ngoại giao Việt Nam, dưới sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng với kim chỉ nam là tư tưởng Hồ Chí Minh, đã vượt qua bao thác ghềnh, không ngừng trưởng thành cùng đất nước để có được những thành tựu như ngày hôm nay.

Tôi tin tưởng rằng, ngành Ngoại giao sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, phát huy truyền thống vẻ vang và vai trò tiên phong, trọng yếu, thường xuyên của đối ngoại, triển khai đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, xây dựng ngành Ngoại giao vững mạnh toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp.

Chúc ngành Ngoại giao và những người làm công tác đối ngoại luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

*Phóng viên:Trân trọng cảm ơn Chủ tịch Quốc hội./.