Dự án SwissTrade: Thúc đẩy chính sách thương mại bền vững của Việt Nam

Chiều 16/12, Bộ Công Thương phối hợp với Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam tổ chức Hội nghị tổng kết Dự án Chính sách thương mại và Xúc tiến xuất khẩu Việt Nam do Chính phủ Thụy Sĩ tài trợ (Dự án SwissTrade).

Sự kiện không đơn thuần là sự kiện đánh giá một chương trình hợp tác kỹ thuật mà còn là dịp nhìn lại một giai đoạn chuyển đổi quan trọng trong tư duy phát triển thương mại từ mở rộng quy mô sang nâng cao chất lượng, từ hỗ trợ hành chính sang kiến tạo hệ sinh thái, từ tăng trưởng ngắn hạn sang bền vững dài hạn.

Ông Bùi Huy Sơn, Giám đốc Ban Quản lý Dự án/Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Quản lý doanh nghiệp (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Dự án không chỉ là chương trình hỗ trợ kỹ thuật thiết thực mà còn là biểu tượng sống động cho quan hệ đối tác toàn diện, tin cậy giữa hai nước. Giai đoạn đầu triển khai, dự án gặp nhiều khó khăn do dịch COVID-19 và những khác biệt quy định quản lý tài chính giữa các bên nhưng vẫn đồng tâm hiệp lực, sáng tạo và linh hoạt để cùng nhau tháo gỡ từng nút thắt.

Theo ông Bùi Huy Sơn, với thiết kế sáng tạo và ba hợp phần gắn kết chặt chẽ, dự án đã đạt được ba kết quả đáng ghi nhận. Cụ thể, dự án đã hỗ trợ Bộ Công Thương xây dựng và trình Thủ tướng phê duyệt Chiến lược Xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030, tạo khung chính sách thương mại dài hạn dựa trên dữ liệu và chuẩn mực quốc tế. Đồng thời, cơ chế đối thoại công- tư được thí điểm, tạo kênh kết nối hiệu quả giữa Chính phủ và doanh nghiệp. Ngoài ra, dự án còn hỗ trợ hàng trăm doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu thông qua các sáng kiến đổi mới trong hệ sinh thái xúc tiến xuất khẩu.

Những kết quả này đã góp phần quan trọng đưa kim ngạch xuất khẩu Việt Nam tăng từ 371 tỷ USD năm 2021 lên mức dự kiến khoảng 480 tỷ USD năm 2025, khẳng định thương mại tiếp tục là động lực then chốt của tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và giảm nghèo bền vững.

"Sang năm 2026, mong đợi Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Khối EFTA; trong đó, Thụy Sĩ đóng vai trò nòng cốt sẽ sớm được ký kết, tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác thương mại, đầu tư giữa các bên”, ông Bùi Huy Sơn kỳ vọng.

Ông Aldo De Luca, Đại diện lâm thời Đại sứ quán Thụy Sĩ tại Việt Nam nhận định: Những năm qua, dự án đã hỗ trợ Việt Nam nâng cao khả năng kháng chịu và khả năng cạnh tranh xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang có những biến động và thay đổi thường xuyên. Đặc biệt, dự án đã giúp cải thiện hoạch định chính sách thương mại, đảm bảo tính minh bạch dựa trên bằng chứng và sự tham gia của các bên liên quan, tạo ra diễn đàn đa dạng cho các doanh nghiệp Việt Nam chuẩn bị cho những cơ hội thương mại mới.

Báo cáo tổng kết dự án, ông Trần Huy Hoàn, cán bộ điều phối quốc gia Ban Quản lý dự án SwissTrade cho biết: Dự án xác định ba chỉ số tác động chính gồm tăng khối lượng xuất khẩu, số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa được hỗ trợ và số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực cạnh tranh nhờ dự án.

Về kết quả triển khai, ba hợp phần của dự án cơ bản đạt mục tiêu đề ra. Hợp phần thứ nhất hoàn thành các chỉ số kết quả thông qua việc xây dựng các báo cáo chiến lược ngành và lĩnh vực, các báo cáo tư vấn chính sách, đề xuất biện pháp điều chỉnh chính sách và tổ chức đào tạo cán bộ triển khai Chiến lược xuất nhập khẩu quốc gia.

Hợp phần thứ hai đạt kết quả với việc xây dựng báo cáo đánh giá về cơ chế điều tiết cạnh tranh trong lĩnh vực thương mại, đồng thời tổ chức các diễn đàn đối thoại chính sách thương mại. Hợp phần thứ ba hoàn thành các chỉ số về rà soát và phát triển hệ thống tổ chức hỗ trợ kinh doanh, hỗ trợ các tổ chức này triển khai sáng kiến xúc tiến xuất khẩu và nâng cao năng lực cho nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa, dù một số chỉ số tác động dài hạn đối với doanh nghiệp cần thêm thời gian để ghi nhận và đánh giá.

Theo Ban Quản lý dự án, SwissTrade đã tạo tác động tích cực đối với quá trình xây dựng và ban hành chính sách thúc đẩy xuất khẩu, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nâng cao năng lực quản trị và đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu thông qua diễn đàn, chương trình và lớp tập huấn trong khuôn khổ hợp phần chính sách và kỹ thuật.

Dự án cũng hỗ trợ xây dựng Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030 và kế hoạch hành động triển khai Chiến lược góp phần nâng cao thành tích xuất khẩu của Việt Nam, tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế và việc làm, đặc biệt trong khu vực tư nhân và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam trong giai đoạn 2020-2025 cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa trong cơ cấu xuất khẩu. Bên cạnh đó, Chương trình Hỗ trợ đổi mới và cạnh tranh trong khuôn khổ dự án đã tài trợ cho các tổ chức hỗ trợ kinh doanh triển khai sáng kiến cung cấp dịch vụ xuất khẩu, góp phần từng bước hoàn thiện hệ sinh thái xúc tiến thương mại.

Thông qua các hoạt động này, doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là doanh nghiệp khu vực nông thôn và doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ đã tiếp cận tốt hơn với thông tin thị trường, tư vấn tuân thủ tiêu chuẩn, kỹ năng xuất khẩu và cơ hội kết nối quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì việc làm.

Báo cáo tại hội nghị, ông Hoàng Minh Chiến, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) cho biết trong khuôn khổ Dự án SwissTrade, Cục Xúc tiến thương mại được Bộ Công Thương giao làm đầu mối triển khai Hợp phần 3, với trọng tâm là nâng cao năng lực cạnh tranh xuất khẩu và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua việc tăng cường năng lực cho các tổ chức hỗ trợ kinh doanh.

Theo ông Hoàng Minh Chiến, điểm nhấn nổi bật của Hợp phần 3 là việc xây dựng và triển khai Chương trình Hỗ trợ Đổi mới và Cạnh tranh, tạo khuôn khổ lựa chọn và tài trợ các sáng kiến đổi mới trong xúc tiến xuất khẩu. Qua hai vòng mời gọi đề xuất, chương trình đã thu hút sự tham gia rộng rãi của cộng đồng tổ chức hỗ trợ kinh doanh, tiếp nhận 91 đề xuất từ 63 tổ chức và lựa chọn 11 sáng kiến tiêu biểu để triển khai trong giai đoạn 2024-2025. Các sáng kiến tập trung vào những lĩnh vực như chuyển đổi số, xúc tiến thương mại xanh và kết nối thị trường quốc tế.

Cùng với hỗ trợ triển khai sáng kiến, Hợp phần 3 chú trọng nâng cao năng lực tổ chức và chuyên môn cho các tổ chức hỗ trợ kinh doanh cũng như hệ thống xúc tiến thương mại từ trung ương đến địa phương. Hàng trăm cán bộ đã được đào tạo về quản trị dự án, xúc tiến thương mại trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Dự án cũng hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận thị trường quốc tế thông qua hoạt động kết nối giao thương, hội chợ và làm việc trực tiếp với nhà nhập khẩu nước ngoài giúp duy trì việc làm và tăng thu nhập, đặc biệt tại khu vực nông thôn và đối với doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ.

Ông Hoàng Minh Chiến cho rằng tính linh hoạt trong quản lý, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và chú trọng tính bền vững, khả năng nhân rộng của kết quả là những bài học quan trọng. Ông bày tỏ kỳ vọng các thành quả của Hợp phần 3 sẽ tiếp tục được kế thừa và phát huy, đóng góp thiết thực cho sự phát triển bền vững của thương mại và kinh tế Việt Nam.

Đại diện bên hưởng lợi từ dự án, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, cho biết hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam những năm gần đây tăng trưởng mạnh, với tốc độ tăng xuất khẩu bình quân khoảng 12-15% mỗi năm. Kết quả này đã đưa Việt Nam vào nhóm 20 nền kinh tế có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất thế giới và duy trì xuất siêu trong nhiều năm, qua đó góp phần ổn định tỷ giá và tăng dự trữ ngoại hối. Tuy nhiên, xuất khẩu Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức mới, từ sự phục hồi chậm của kinh tế toàn cầu, gia tăng chủ nghĩa bảo hộ đến các yêu cầu ngày càng khắt khe về phát triển bền vững, truy xuất nguồn gốc và giảm phát thải, trong khi nội tại nền kinh tế vẫn còn hạn chế do phụ thuộc lớn vào nguyên liệu, linh kiện nhập khẩu và một số thị trường chủ lực.

Trong bối cảnh đó, Cục Xuất nhập khẩu đã chủ trì xây dựng Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2030 với sự hỗ trợ của Dự án SwissTrade. Quá trình triển khai đã hình thành 10 chiến lược ngành và liên ngành, được tích hợp vào Chương trình hành động và Kế hoạch triển khai Chiến lược, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nhằm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực thi.

Ông Trần Thanh Hải bày tỏ kỳ vọng hợp tác giữa các bên liên quan sẽ tiếp tục được mở rộng, mang lại hiệu quả thiết thực cho phát triển xuất nhập khẩu của Việt Nam trong thời gian tới.