Giải pháp nào để khắc phục những bất cập dự án BOT?

Phát triển giao thông theo hình thức BOT là hướng đi phù hợp và kịp thời. Ảnh: Quang Toàn/TTXVN

Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam vừa tổ chức hội thảo "BOT giao thông - Thực trạng và giải pháp kinh tế - kỹ thuật" nhằm đánh giá đúng thực trạng, đồng thời đưa ra các kiến nghị, giải pháp để xử lý những bất cập các dự án BOT giao thông đã, đang và sẽ triển khai ở Việt Nam.
Tại hội thảo, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, Trần Ngọc Hùng cho biết: Ở Việt Nam, chủ trương dự án BOT cho giao thông được đặt ra từ 20 năm trước, tuy nhiên trong những năm đầu tiên (1995-2005) các dự án BOT không được xã hội, các nhà đầu tư quan tâm hưởng ứng do đầu tư lớn, thủ tục đầu tư phức tạp, thu phí nhiều năm, rủi ro lớn, đặc biệt tại địa hình khó khăn phức tạp, lượng phương tiện đi lại và đối tượng thu phí ít không có khả năng thu hồi vốn.

Mặc dù vậy, không thể phủ nhận những kết quả mà các dự án BOT giao thông đem lại như: Giảm ách tắc giao thông, đem lại hiệu quả lớn cho ngành vận tải, cho mọi người dân tham gia giao thông cả thời gian và của cải; giảm tai nạn giao thông một vấn nạn gây hậu quả nghiêm trọng trong xã hội.

Chủ trương về BOT là đúng đắn, hiệu quả là rõ ràng, nhưng tại sao dự án BOT của Việt Nam thời gian gần đây lại gây bức xúc trong dư luận xã hội, ông Hùng đặt vấn đề.
Ông Vũ Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư, Bộ Giao thông Vận tải cho biết: Trong 56 trạm thu phí BOT đang hoạt động thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Giao thông vận tải, trạm có mức thu phí thấp nhất là 15.000 đồng/lượt/xe (xe con) và trạm có mức thu cao nhất là 40.000 đồng/lượt/xe (xe con). Còn đối với xe tải, xe container, số phí qua trạm sẽ cao hơn khoảng gấp 3 - 4 lần tùy trọng tải.
Ông Vũ Tuấn Anh cho biết thêm, Bộ Giao thông vận tải đã phối hợp với Bộ Tài chính báo cáo và được Thủ tướng Chính phủ chấp nhận phương án giảm giá đối với xe loại 4 (xe tải có tải trọng từ 10 tấn đến dưới 18 tấn; xe chở hàng bằng container 20 fit) từ mức từ 140.000 đồng xuống 120.000 đồng/lượt và nhóm 5 (xe tải có tải trọng từ 18 tấn trở lên; xe chở hàng bằng container 40 fit) từ mức 200.000 đồng xuống 180.000 đồng/lượt.

Đến nay, Bộ Giao thông vận tải đã đàm phán với các nhà đầu tư để giảm phí của 35 dự án, 27 dự án có mức phí đã thấp hơn mức trung bình, 11 dự án chưa giảm giá do lưu lượng xe thấp hơn dự kiến nếu giảm giá thì phương án tài chính không khả thi, do vậy nhà đầu tư và ngân hàng cung cấp tín dụng chưa đồng ý giảm.
Từ ngày 1/1/2017, phí sử dụng dịch vụ đường bộ chuyển thành giá, thẩm quyền quyết định giá thuộc Bộ Giao thông Vận tải. Tính đến thời điểm này, Bộ Giao thông vận tải đã miễn, giảm giá cho các phương tiện khu vực trạm thu tại 30 trạm và cũng đang xem xét giảm giá cho 12 trạm.
Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Long, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Cầu đường Việt Nam cho rằng: Nếu điều chỉnh các tiêu chí lựa chọn dự án BOT và lựa chọn nhà thầu theo các nội dung thảo luận thì có bao nhiêu nhà đầu tư Việt Nam đủ điều kiện tham gia các dự án BOT giao thông, dự kiến huy động các dự án BOT giao thông từ vốn nước ngoài không và cần xây dựng hành lang pháp lý nào để đảm bảo hài hòa lợi ích quốc gia và lợi ích của Nhà đầu tư đối với các dự án này.
Tại hội thảo, các đại biểu đưa ra nhiều ý kiến như: Cần công khai minh bạch các dự án BOT giao thông đã đang và sẽ triển khai; Cơ quan thanh tra, kiểm toán tổ chức kiểm tra toàn bộ các dự án BOT đề nghị các đại diện tổ chức xã hội nghề nghiệp tham gia (Hội Xây dựng cầu đường, Hội Vận tải và đại diện dân ở địa phương đặt trạm thu phí).

Xử lý nghiêm những người có trách nhiệm vi phạm pháp luật khi triển khai dự án; Chỉ cần làm các dự án BOT giao thông cho các đường mới...
Theo Bộ Giao thông Vận tải, hiện có 8 trạm thu phí BOT đặt trên tuyến chính thu phí hoàn vốn cho cả dự án đầu tư, nâng cấp tuyến chính và xây dựng tuyến tránh kiểu như dự án Cai Lậy gồm: Tào Xuyên, Cầu Rác, Nam Cầu Giẽ, Bến Thủy, Quán Hàu, Trảng Bom, Sóc Trăng và 6 trạm đặt trên quốc lộ thu cho tuyến đường cao tốc, cải tạo quốc lộ song hành.

Đơn cử như Quốc lộ 6 có 1 trạm, Quốc lộ 3 có 1 trạm, Quốc lộ 1 đoạn Bắc Giang - Lạng Sơn có 2 trạm và Quốc lộ 5 có 2 trạm).
Hạ tầng giao thông là cơ sở để phát triển kinh tế - xã hội và luôn có ảnh hưởng trực tiếp đến cộng động. Do vậy, cần có các quy định đặc biệt đối với loại hình dự án này nhằm đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, đảm bảo an ninh quốc phòng và an sinh xã hội./.