Hội báo toàn quốc 2025: Dữ liệu là gốc của tòa soạn hiện đại

Các ý kiến chuyên gia tại diễn đàn cho rằng, việc tận dụng dữ liệu đang định hình lại cách chúng ta xây dựng và phân phối nội dung. Dữ liệu không chỉ giúp các tòa soạn định hình nội dung phù hợp thị hiếu độc giả, mà còn là công cụ chiến lược trong kinh tế báo chí, mở ra cánh cửa phát triển trong kỷ nguyên số.

Nói về hành trình của tòa soạn trong việc biến dữ liệu từ những con số thuần túy thành công cụ chiến lược, bà Nguyễn Thu Hương, Phó Tổng Biên tập Báo VnExpress cho biết, từ việc thống kê lượt truy cập ban đầu, đơn vị xây dựng dữ liệu để tạo nền tảng giải quyết 2 mục tiêu chính: phát triển độc giả và tăng trưởng doanh thu. Hiện nay, VnExpress sử dụng 5 loại dữ liệu (độc giả, hành vi, quảng cáo, bài viết, phản hồi) và 3 hệ thống (nội dung, độc giả, quảng cáo) để phân tích, hiểu sâu sắc độc giả. Điều này giúp quá trình điều phối sản xuất, khai thác chủ đề độc giả quan tâm và phục vụ từng nhóm độc giả riêng biệt, tối ưu vị trí và hiệu quả quảng cáo… Bà Nguyễn Thu Hương cũng nhấn mạnh, dữ liệu không phải “đũa thần”, sử dụng dữ liệu hiệu quả đòi hỏi phải thực hành liên tục, kiên trì, chấp nhận sai và sửa.

Ông Phạm Anh Chiến, Phó Giám đốc Trung tâm Sản xuất và Phát triển nội dung số, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV Digital) chia sẻ về sự chuyển dịch chiến lược của VTV nhằm thích nghi với bối cảnh truyền thông số. Sự thay đổi này không chỉ ở mô hình sản xuất mà còn ở mô hình kinh doanh.

Theo ông Phạm Anh Chiến, trước đây, Đài Truyền hình Việt Nam tập trung sản xuất nội dung cho truyền hình truyền thống, với nguồn doanh thu chính từ quảng cáo. Tuy nhiên, khi doanh thu quảng cáo sụt giảm đáng kể - khoảng 10% mỗi năm đối với VTV, thậm chí 30 - 50% ở nhiều đài khác, việc tìm kiếm dư địa phát triển mới trở thành yêu cầu cấp thiết để duy trì nguồn lực.

Sự ra đời của nền tảng số VTV Go tạo nên khái niệm hoàn toàn mới: dữ liệu lớn. Nếu trước kia chỉ quan tâm đến nội dung, thì giờ đây, kho dữ liệu người dùng khổng lồ phát sinh từ VTV Go - hiện có hơn 50 triệu lượt cài đặt mở ra cơ hội chưa từng có cho thương mại điện tử và các dịch vụ giá trị gia tăng. Điều này khẳng định rằng, trong khi doanh thu truyền thống từ quảng cáo chỉ là một phần nhỏ, việc chuyển dịch sang các mô hình doanh thu mới, dựa trên nội dung và dịch vụ, phụ thuộc hoàn toàn vào khả năng làm chủ dữ liệu. Ông Phạm Anh Chiến nhận định, nội dung có thể cạnh tranh được nhưng yếu tố quyết định là khả năng nắm bắt người dùng và hiểu rõ khán giả của mình. Đó chính là chìa khóa mở ra cơ hội phát triển đột phá.

Nhiều ý kiến diễn giả tại phiên thảo luận cũng cho rằng, dữ liệu không chỉ giúp các tòa soạn định hình nội dung phù hợp thị hiếu độc giả mà còn là công cụ chiến lược trong kinh tế báo chí. Từ phân tích hành vi người dùng, tối ưu hóa quảng cáo, đến phát triển sản phẩm thông tin chuyên sâu có trả phí, dữ liệu đang mở ra hướng đi mới, bền vững cho ngành báo chí trong bối cảnh thách thức của thời đại số.

Song hành cùng cơ hội là những thách thức không nhỏ. Việc thu thập, lưu trữ và phân tích lượng lớn thông tin đòi hỏi hạ tầng công nghệ tiên tiến và nguồn nhân lực chuyên môn cao - điều không phải tòa soạn nào cũng sẵn có. Đặc biệt, vấn đề bảo mật dữ liệu cá nhân của độc giả luôn là mối quan tâm hàng đầu.

Ông Ngô Mạnh Hà, Giám đốc Công ty TechX, với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực dữ liệu đa ngành nghề khẳng định, dữ liệu là cốt lõi trong sản xuất nội dung, điều phối hoạt động và kinh doanh. Trong đó, báo chí là một trong những ngành thu thập và xử lý lượng dữ liệu cá nhân khổng lồ nhưng cũng vì thế tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ dữ liệu. Làm thế nào để khai thác tối đa tiềm năng của dữ liệu mà vẫn bảo đảm tính chính xác, đạo đức và tuân thủ pháp luật là bài toán lớn các tòa soạn phải giải quyết. Bởi vậy, quá trình thu thập dữ liệu cần tuân thủ nguyên tắc: minh bạch, tối giản - chỉ thu thập những dữ liệu cần thiết và thực sự phục vụ công việc, mã hóa và phân quyền người truy cập, có sự đồng thuận với người dùng và cho phép họ có quyền ẩn danh. Các tòa soạn phải xây dựng mô hình quản trị dữ liệu trong tòa soạn, có quy trình chặt chẽ đảm bảo an toàn thông tin, duy trì niềm tin của công chúng và hoạt động hiệu quả trong kỷ nguyên số…

Nhiều diễn giả nhấn mạnh, để khai thác dữ liệu hiệu quả, con người là quan trọng. Dù công nghệ hiện đại đến đâu, dữ liệu phong phú đến mấy, nếu thiếu đội ngũ nhân sự có chuyên môn, tư duy phân tích và khả năng sáng tạo, mọi nỗ lực đều khó mang lại hiệu quả tối ưu. Vì thế, các diễn giả cho rằng, việc đầu tư vào đào tạo, nâng cao năng lực cho nhân sự trong tòa soạn về tư duy dữ liệu, kỹ năng phân tích và ứng dụng dữ liệu trong sản xuất nội dung, kinh doanh là yếu tố quan trọng… mở ra cánh cửa phát triển cho các tòa soạn trong kỷ nguyên số.