Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Hướng đến xuất khẩu giống nông nghiệp

Sáng 24/6, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức hội nghị tổng kết Đề án “Phát triển giống cây nông, lâm nghiệp, giống vật nuôi và giống thủy sản đến năm 2020” theo Quyết định số 2194/QĐ-TTg ngày 25/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường, với diện tích đất canh tác nông nghiệp thấp, nhưng nông nghiệp Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu lớn. Trong các giải pháp phát triển nông nghiệp, giống vô cùng quan trọng. Việc ứng dụng những tiến bộ khoa học, năng lực chọn tạo giống đã được nâng lên một bậc rõ nét. Việt Nam đang hội nhập kinh tế quốc tế, nhưng tính hội nhập, chuyển giao giống cần đẩy mạnh hơn. Các đơn vị cần hướng đến xuất khẩu giống nông nghiệp.

“Cần nghĩ đến khâu tạo ra giá trị cao mà “nhẹ nhàng” nhất, chứ không chỉ nghĩ đến giá trị mang lại ở khâu sản xuất thương phẩm cuối cùng”, Bộ trưởng gợi ý.

Sau gần 10 năm thực hiện Đề án “Phát triển giống cây nông lâm nghiệp, giống vật nuôi và giống thuỷ sản đến năm 2020”, ông Nguyễn Văn Việt, Vụ trưởng Vụ kế hoạch, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, nhiều giống cây trồng, vật nuôi mới được chọn tạo hoặc nhập nội. Những giống có ưu thế đã được áp dụng trên diện rộng, góp phần tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất và sức cạnh tranh sản phẩm.

Từ năm 2010 đến nay, đã có 685 giống cây trồng, 252 giống cây lâm nghiệp, 26 dòng/tổ hợp lai vật nuôi và 13 giống thủy sản được công nhận.

Hệ thống nguồn gen cây trồng, vật nuôi tiếp tục được duy trì, lưu giữ và đánh giá. Đây là nguồn vật liệu vô cùng quan trọng, phục vụ cho nghiên cứu, chọn tạo giống trong trước mắt và lâu dài. Một lượng lớn giống gốc, giống siêu nguyên chủng, giống đầu dòng, giống bố mẹ hạt lai… sản xuất ra từ các dự án đã được doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tiếp nhận để nhân các cấp giống tiếp theo, cung cấp cho sản xuất đại trà.

Tỷ lệ sử dụng giống cấp tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất một số cây trồng, vật nuôi đạt và vượt mục tiêu đề ra (70%) như: ngô đạt 95%; sắn 75%; cà phê 70%; cao su, chè, chuối, nhãn, vải, thanh long đạt 100%; cây giống lâm nghiệp đạt 80%; 93% đàn lợn, 70% đàn gia cầm; 100% giống tôm thẻ chân trắng và cá rô phi được kiểm soát chất lượng...

Với gần 1.000 giống cây trồng, vật nuôi mới trong giai đoạn 2010-2018 được đưa vào sản xuất nên năng suất nhiều cây trồng, vật nuôi tăng vượt so với mục tiêu Đề án (15%). Điển hình, năng suất ngô tăng 16%; cam tăng 25%; nhãn tăng 26%; chè tăng 22%; cà phê tăng 20,5%…

Năng suất sinh khối trong trồng rừng kinh tế tăng 50%. Trọng lượng lợn xuất chuồng tăng 32%; năng suất sữa tăng 200-300 kg/con/chu kỳ. Năng suất nuôi cá tra tăng 22%, tôm nước lợ tăng 82%, cá rô phi đơn tính tăng 3,7 lần...

Tuy nhiên, việc nghiên cứu, chọn tạo giống chủ yếu tập trung vào những cây trồng, vật nuôi ngắn ngày, sinh trưởng nhanh; có 80,6% là giống lúa và giống ngô. Việc chọn giống các loại rau ăn lá, điều, một số loại cây ăn quả... còn chưa được quan tâm; cây hồ tiêu, 10 năm qua không có giống mới được công nhận.

Trước thực tế này, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng, sự chuyển hướng nghiên cứu giống theo hướng thị trường có chuyển động nhưng chưa nhạy bén, thậm chí còn chậm. Đó là, trong khi rau, hoa, quả có nhu cầu, tiềm năng phát triển nhưng lại còn yếu trong khâu giống, đặc biệt là các giống rau ăn lá, hoa…

Để nâng cao năng lực hệ thống nghiên cứu, chọn tạo, sản xuất, quản lý giống cây nông, lâm nghiệp, giống vật nuôi và giống thuỷ sản theo hướng hiện đại; khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư chọn tạo, sản xuất giống; thực hiện thành công cơ cấu lại ngành, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép xây dựng Đề án “Phát triển giống cây nông, lâm nghiệp, giống vật nuôi và giống thuỷ sản giai đoạn 2021-2030”.

Mục tiêu đề án là sẽ tăng nhanh tỷ lệ sử dụng giống tiến bộ kỹ thuật cho sản xuất đại trà, nhằm tạo ra đột phá mới về năng suất, chất lượng sản phẩm, góp phần duy trì tốc độ tăng trưởng của ngành từ nay đến năm 2030. Sẽ có khoảng 500-700 giống cây trồng, vật nuôi mới được đưa vào sản xuất.

Đề án cũng sẽ nâng cao năng lực khoa học và công nghệ cho các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân nghiên cứu, sản xuất giống; ứng dụng công nghệ cao trong chọn tạo, sản xuất giống nhằm tạo ra nhiều giống mới có năng suất, chất lượng cao, thích ứng với biến đổi khí hậu cung cấp cho sản xuất đại trà.

Theo đó, đề án sẽ khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư sản xuất giống những cây trồng, vật nuôi được ưu tiên cơ cấu lại theo 3 trục sản phẩm: nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia; nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương.

Khi đó, các viện, trường và một số doanh nghiệp có điều kiện tham gia sản xuất giống gốc, giống siêu nguyên chủng, giống bố mẹ, giống đầu dòng…; giống cụ kỵ, ông bà, bố mẹ…; giống bố mẹ các loài thủy hải sản chủ lực.

Các doanh nghiệp/hộ dân liên kết, tiếp nhận nguồn giống nêu trên của các viện, trường để nhân các cấp giống tiếp theo phục vụ sản xuất đại trà.

Để đa dạng hóa nguồn giống cây trồng, vật nuôi cung cấp cho sản xuất, đề án sẽ tiếp tục nghiên cứu chọn tạo những giống mới có khả năng chống chịu sâu bệnh, thích ứng với biến đổi khí hậu, năng suất, chất lượng cao; phục tráng giống cây trồng, vật nuôi đặc sản của các địa phương; nhập nội, mua bản quyền tác giả giống mới.

Viện trưởng Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long, ông Trần Ngọc Thạch cho rằng, để đảm bảo cung cấp giống đúng chất lượng, đúng cơ cấu giống trong thời gian tới, bên cạnh việc tăng cường quản lý nhà nước cần có sự tiếp tục đầu tư đúng mức và có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các đơn vị để nâng cấp hệ thống sản xuất giống cộng đồng thành hệ thống giống chính quy.

Bộ tiếp tục đầu tư chương trình giống trong thời gian tới; trong đó ưu tiên: tăng cường năng lực kiểm định/kiểm nghiệm giống và hỗ trợ một phần kinh phí kiểm nghiệm/kiểm định cho các đơn vị sản xuất giống để từng bước quản lý chặt chẽ hơn chất lượng giống trong sản xuất, ông Trần Ngọc Thạch kiến nghị./.