Khó khăn trong sản xuất vật liệu xây dựng chưa có điểm dừng

Khách hàng thăm quan dây chuyền sản xuất kinh nổi. Ảnh: Viglacera.

Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp vật liệu xây dựng đang gặp nhiều khó khăn và có thể vẫn tiếp diễn trong thời gian tới.
Theo số liệu thống kê và báo cáo nhanh từ các Hiệp hội Xi măng, Gốm sứ xây dựng, Thủy tinh và kính xây dựng... và một số doanh nghiệp, cùng với việc suy giảm của thị trưởng bất động sản, lĩnh vực vật liệu xây dựng cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Sản lượng sản xuất và tiêu thụ một số chủng loại vật liệu xây dựng chính như xi măng, gạch ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng trong các tháng đầu năm 2020 bắt đầu có xu hướng giảm mạnh.
Các chuyên gia chỉ rõ, do vật liệu xây dựng luôn gắn liền với sự phát triển của lĩnh vực bất động sản và nhu cầu đầu tư xây dựng của người dân. Bởi vậy, khi thị trường bất động sản sụt giảm nghiêm trọng về nguồn cung mới cũng như sức cầu của hầu hết các phân khúc nhà ở thì điều này đồng nghĩa với việc nhu cầu về vật liệu xây dựng như sắt thép, xi măng, gạch xây, gạch men, thiết bị nội thất… đều giảm mạnh.
Sản xuất xi măng trong quý I/2020 đạt sản lượng 19,55 triệu tấn, giảm 11,4 % so với mức 22,06 triệu tấn của cùng kỳ năm 2019. Cùng đó, sản lượng tiêu thụ cũng chỉ ở mức 17,85 triệu tấn, giảm 20,9%. Do tiêu thụ chậm, lượng tồn kho bình quân toàn ngành sản xuất xi măng đã tăng lên 4,8 triệu tấn, tăng 135,3% và gấp 2,35 lần so với cùng kỳ năm 2019 là 2,04 triệu tấn. Lượng xi măng xuất khẩu cũng ở chỉ mức 6,6 triệu tấn, giảm 21,4%.
Cùng chung khó khăn là lĩnh vực gốm sứ xây dựng với sản lượng sản xuất gạch ốp lát đạt 120,5 triệu m2 - giảm 7,3% so với cùng kỳ và lượng tiêu thụ đạt 55 triệu m2 - giảm tới 52,2%. Đáng chú ý, lượng tồn kho gạch ốp lát tăng tới 98,1%, tương đương 158,5 triệu m2.
Các sản phẩm sứ vệ sinh có sản lượng sản xuất đạt 4,5 triệu sản phẩm, giảm 6,2% với lượng tiêu thụ 2 triệu sản phẩm - giảm 37,5%, đưa con số tồn kho lên 6,5 triệu sản phẩm - tăng 150% so với cùng kỳ.
Mặc dù các đơn hàng xuất khẩu gạch ốp lát, sứ vệ sinh trong tháng 1,2 năm 2020 chưa bị ảnh hưởng nhiều nhưng sang tháng 3 thì hầu hết bị ngưng trệ do lệnh phong tỏa của các nước châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước ASEAN.
Đối với lĩnh vực kính xây dựng, sản lượng sản xuất trong quý I đạt 55,8 triệu m2 quy tiêu chuẩn (QTC) - giảm 4,2% so với cùng kỳ. Sản lượng tiêu thụ đạt 14,8 triệu m2 QTC, giảm 61,5% và tồn kho 91,4 triệu m2 QTC – tăng tới 292%. Hiện nay, ngoài Công ty Nipon Sheet Glass xuất khẩu 100% sản phẩm ra nước ngoài thì trong quý I chưa bị ảnh hưởng nhiều, còn lại các doanh nghiệp kính trong nước khác thì lượng xuất khẩu hầu như không đáng kể.
Là thương hiệu hàng đầu về sản xuất vật liệu xây dựng nhưng Tổng công ty Viglacera cũng khó tránh khỏi những khó khăn do chịu ảnh hưởng từ dịch COVID-19. Theo doanh nghiệp này, trong tháng 2 nguồn nguyên vật liệu đầu vào cho các Nhà máy sản xuất bị thiếu hụt. Không những thế, việc xuất khẩu vốn đang theo quy trình rất “trôi chảy” cũng gặp khó khăn. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh lẫn khâu tiêu thụ, phát triển thị trường đều bị ảnh hưởng nhiều.

Xe xuất hàng của Vicem Hạ Long. Ảnh: Thu Hằng/BNEWS/TTXVN

Các chuyên gia đánh giá, nhìn chung, sản lượng tiêu thụ sản phẩm vật liệu xây dựng trong các tháng đầu năm 2020 đều có xu hướng giảm; trong đó, lĩnh vực kính xây dựng và gạch ốp lát có sản lượng tiêu thụ sụt giảm mạnh nhất, tương ứng  61,5% và 52,2 % so với cùng kỳ do ảnh hưởng bởi dịch bệnh.
Một số các chủng loại vật liệu xây dựng khác như vật liệu xây, lợp, đá, cát, sỏi cũng có xu hướng giảm sản lượng tiêu thụ từ 10-20% so với cùng kỳ. Trước tình hình này, các doanh nghiệp đã chủ động giảm sản lượng sản xuất để hạn chế lượng tồn kho sản phẩm.
Đối với thị trường xuất khẩu, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục thực hiện xuất khẩu theo các hợp đồng đã ký. Tuy nhiên, do dịch bùng phát hầu hết ở các nước, việc hạn chế đi lại giữa các quốc gia có dịch cũng ảnh hưởng rất lớn đến việc xuất khẩu của doanh nghiệp.
Do đó, các doanh nghiệp không thể ký thêm hợp đồng xuất khẩu mới, hợp đồng cũ thực hiện chậm, chi phí giá thành tăng, thời gian lưu kho bãi kéo dài, nhân công bốc xếp, vận tải hàng hóa bị đình trệ... Sản lượng xuất khẩu trong quý I của một số doanh nghiệp giảm từ 13-20% (tùy từng lĩnh vực); trong đó, xuất khẩu xi măng giảm 13%.
Do lượng tiêu thụ chậm, những tháng đầu năm 2020, một số doanh nghiệp đã buộc phải giảm giá bán sản phẩm từ 10-12% so với quý IV/2019.
Một số nguyên vật liệu và thiết bị, vật tư, phụ tùng thay thế phải nhập khẩu từ nước ngoài (chủ yếu từ Trung Quốc) phục vụ cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp bị đình trệ trong tháng 2 và đầu tháng 3. Tuy nhiên, việc cung cấp đã trở lại bình thường thời điểm cuối tháng 3.
Theo ông Đinh Hồng Kỳ - Chủ tịch HĐQT Công ty Secoin, doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng này đã bị sụt giảm tới 50% đơn hàng. Dự kiến những thị trường trọng yếu về xuất khẩu của Secoin như Mỹ, châu Âu, Australia… còn tiếp tục sụt giảm trong thời gian tới khi mọi hoạt động đầu tư sản xuất kinh doanh ở các nước này bị ngừng trệ vì dịch bệnh. Ảnh hưởng ủa dịch bệnh đến với ngành xây dựng, sản xuất vật liệu xây dựng có thể chậm hơn các ngành khác như khách sạn, nhà hàng, vận tải… nhưng chắc chắn việc phục hồi cũng sẽ chậm hơn.
Bộ Xây dựng cũng nhận định, khó khăn của các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng trong quý I chỉ là bước đầu, diễn biến có thể phức tạp hơn trong quý II và có thể kéo dài. Nếu tình hình dịch bệnh không sớm được khống chế, nguy cơ một số doanh nghiệp phải dừng sản xuất là hoàn toàn có thể xảy ra, kéo theo hàng vạn lao động sẽ phải nghỉ việc – Bộ Xây dựng cảnh báo.
Để tháo gỡ khó khăn cho nhóm ngành sản xuất này, Bộ Xây dựng đã tập hợp ý kiến của nhiều doanh nghiệp, Hội, Hiệp hội nghề nghiệp và đề nghị một số hình thức hỗ trợ. Theo đó, đề xuất đầu tiên là được giảm thuế VAT xuống còn 5%, giảm lãi suất vay ngân hàng; có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hoãn, lùi thời hạn nộp thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất khẩu,tiền thuê đất, bảo hiểm xã hội...
Bên cạnh đó, việc cải cách thủ tục hải quan cũng rất cần thiết nhằm đảm bảo thông quan hàng hóa xuất khẩu nhanh chóng, thuận tiện, tiết kiệm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.
Ngoài ra, các địa phương cũng cần thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, tiếp tục có chương trình phù hợp nhằm kích cầu, tăng tiêu dùng nội địa. Bản thân các doanh nghiệp giai đoạn này cần chủ động tìm kiếm thêm thị trường xuất khẩu mới để mở rộng hoặc thay thế thị trường cũ./.