Không để doanh nghiệp Việt bị thâu tóm

07:08' - 16/07/2020
BNEWS Trước tác động nghiêm trọng của dịch bệnh, những cảnh báo về xu hướng thâu tóm doanh nghiệp Việt gặp khó khăn do dịch đã được chỉ ra.

Đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng toàn diện, sâu rộng đến tất cả quốc gia trên thế giới và hiện đang tiếp tục diễn biến khó lường. Nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, hội nhập quốc tế sâu rộng đã và đang chịu nhiều tác động đến các lĩnh vực kinh tế - xã hội, gây gián đoạn chuỗi cung ứng và lưu chuyển thương mại, làm đình trệ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. Trước tác động nghiêm trọng của dịch bệnh, những cảnh báo về xu hướng thâu tóm doanh nghiệp Việt gặp khó khăn do dịch đã được chỉ ra.

Tại các cuộc làm việc với bộ, ngành, địa phương gần đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đã nhắc đến khả năng xảy ra tình trạng thâu tóm, mua bán, sáp nhập doanh nghiệp trọng yếu. Dù chưa có những thống kê cụ thể hiện tượng mua bán, sáp nhập doanh nghiệp (M&A) từ đầu năm đến nay, nhưng xu hướng này đã được các cơ quan quản lý, chuyên gia nhìn nhận cần phải có những giải pháp thích hợp không để doanh nghiệp bị lợi dụng thâu tóm vì ảnh hưởng của dịch COVID-19.
* Những dự báo về M&A 
Viện Nghiên cứu Đầu tư và Mua bán doanh nghiệp (CMAC) cho biết, có những quan điểm khác nhau về xu hướng thị trường M&A Việt Nam giai đoạn 2020 - 2021.

Tại Báo cáo của Diễn đàn M&A 2019, nhóm nghiên cứu Diễn đàn M&A Việt Nam đã nhận định thị trường M&A đang bắt đầu có xu hướng đi chậm lại và không dễ đạt mốc kỷ lục 10 tỷ USD như năm 2018 bởi lẽ trong năm này có thương vụ thoái vốn nhà nước tại Tổng công ty Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (chiếm tỷ trọng 50% tổng giá trị M&A của năm) là thương vụ lớn có tính chất đột biến.
Thực tế 6 tháng đầu năm 2020, các giao dịch M&A cũng suy giảm do dịch bệnh COVID-19, các nhà đầu tư nước ngoài hạn chế trong việc tiếp xúc, thẩm định, đàm phán… Bản thân các nhà đầu tư nước ngoài có những khó khăn nhất định, hoặc thay đổi chiến lược. Vì vậy, thị trường chưa chứng kiến hiện tượng “doanh nghiệp Việt lao đao dẫn đến nhà đầu tư nước ngoài thâu tóm với giá rẻ”.  Tất nhiên, về mặt dài hạn, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn quan tâm và tìm kiếm cơ hội tại Việt Nam. Những thương vụ; trong đó, nhà đầu tư nước ngoài là bên mua vẫn tiếp tục xuất hiện, dù không nhiều như giai đoạn trước.
Gần đây, các thương vụ đáng chú ý như: nhà đầu tư Thái Lan mua lại Công ty cổ phần Bao bì Biên hòa, Công ty cổ phần Cáp điện Thịnh Phát và Công ty cổ phần Kim loại màu và Nhựa đồng Việt (Dovina) hay như năm 2019 KEB Hana trở thành cổ đông lớn sở hữu 15% của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV),  Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam (Viettinbank) bán 50% cổ phần tại công ty cho thuê tài chính…


Điểm sáng về M&A của Việt Nam trong những năm gần đây và nhất là giai đoạn cuối 2019 đầu 2020 thuộc về các tập đoàn tư nhân, đây là những doanh nghiệp tiên phong trong việc chủ động tìm kiếm các cơ hội M&A mới cũng như tiến hành sắp xếp, tái cấu trúc doanh nghiệp của mình.
Theo đó, trong thời gian từ  6/2019 - 6/2020, các thương vụ hoặc kế hoạch M&A đều đến từ các tập đoàn tư nhân: điển hình là Tập đoàn Masan mua lại Vinmart, Vinmart+ và Vineco từ Tập đoàn Vingroup; Kido Group lên kế hoạch sáp nhập các công ty thành viên cũng như kế hoạch hợp tác với Vinamilk trong mảng đồ uống; Thaco Group tái cấu trúc và đầu tư vào mảng nông nghiệp từ Hoàng Anh Gia Lai và Hùng Vương Group…
Tuy nhiên, theo ông Đặng Xuân Minh - Viện Nghiên cứu Đầu tư và Mua bán doanh nghiệp, việc góp vốn, mua cổ phần tại những doanh nghiệp là bình thường, nên để diễn ra tự nhiên theo quy luật thị trường. Các thương vụ M&A giúp cho các doanh nghiệp tái cấu trúc nguồn lực của mình; đồng thời là giải pháp đầu tư hiệu quả khi có thể tiếp cận thị trường một cách tối ưu nhất.
Kinh nghiệm trên thế giới thì các giao dịch M&A vẫn được kiểm soát thông qua cơ chế báo cáo hoặc phê duyệt, đặc biệt với những giao dịch M&A lớn. Một số quốc gia yêu cầu doanh nghiệp báo cáo những thương vụ chuyển nhượng cổ phần cho phía nước ngoài, đặc biệt trong một số lĩnh vực được coi là nhạy cảm đối với quốc gia.  
Ở góc độ thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước, Nhà nước có thể xem xét kỹ thời điểm tổ chức đấu giá hoặc chào bán, do các cuộc đấu giá thoái vốn nhà nước trong giai đoạn này có thể không đạt mục tiêu về giá, về đối tác chiến lược như kỳ vọng tái cấu trúc doanh nghiệp.
Mặc dù, thủ tục hoàn thành các thương vụ sẽ kéo dài thêm do các tuyến bay quốc tế hiện vẫn còn hạn chế, song ông Đặng Xuân Minh cho rằng, thị trường sẽ chứng kiến các thương vụ M&A vào nửa cuối năm nay nhưng có thể ở quy mô vừa và nhỏ; trong đó, những lĩnh vực được dự báo tiếp tục thu hút vốn gồm: bán lẻ, sản xuất hàng tiêu dùng, tài chính ngân hàng.
“Có thể phải sang đến năm 2021, chúng ta mới được chứng kiến nhiều hơn kết quả của các nỗ lực mà các nhà đầu tư, doanh nghiệp và nhà tư vấn đang thực hiện trong giai đoạn hiện nay”, ông Đặng Xuân Minh nhận định.
*Cảnh báo doanh nghiệp yếu kém bị thâu tóm 
Thời gian gần đây, nhiều nước trên thế giới quan ngại các nhà đầu tư nước ngoài, nhất là từ Trung Quốc tranh thủ đại dịch COVID-19 tàn phá kinh tế để thâu tóm các công ty chủ chốt nội địa với giá rẻ. Vì vậy, Chính phủ nhiều nước như: Ấn Độ, Nhật, Italy, Đức, Tây Ban Nha... đã có biện pháp để kiểm soát và ngăn chặn việc thâu tóm của nhà đầu tư Trung Quốc nhằm bảo vệ các ngành kinh tế quan trọng, doanh nghiệp trọng điểm.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng cảnh báo, các doanh nghiệp tiềm năng (có quy mô vừa và lớn, có thị phần nhất định và có vai trò dẫn dắt một số ngành quan trọng) có thể bị thâu tóm bởi các nhà đầu tư nước ngoài.
Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến ngày 20/6/2020, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài  6 tháng đầu năm 2020 đạt 15,67 tỷ USD, giảm 15,1% so với cùng kỳ năm 2019.
Lãnh đạo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, trong tổng nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam, mặc dù, số lượt góp vốn, mua cổ phần tăng, song quy mô góp vốn nhỏ, bình quân chỉ có 0,85 triệu USD/lượt góp vốn, nhỏ hơn nhiều so với quy mô bình quân trong 6 tháng năm 2019.
Cơ cấu giá trị góp vốn, mua cổ phần trong tổng vốn đầu tư đăng ký cũng giảm đáng kể so với cùng kỳ năm 2019, từ gần 44% trong 6 tháng năm 2019 xuống 22,4% trong 6 tháng năm 2020.
Tuy nhiên, số lượt góp vốn, mua cổ phần lại lên tới 4.125 lượt, tăng 2,6% so với cùng kỳ năm ngoái với tổng giá trị vốn góp 3,51 tỷ USD, bằng 43,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Và có lẽ, đây mới là điều khiến nhiều người quan tâm. Con số này cho thấy, mặc dù kinh tế đang khó khăn bởi COVID-19 nhưng xu hướng nhà đầu tư nước ngoài thực hiện các giao dịch góp vốn, mua cổ phần vẫn tăng.
Ông Đỗ Nhất Hoàng, Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài cho biết, trên thực tế, mối lo doanh nghiệp bị thâu tóm sau đại dịch không phải là nỗi lo của riêng Việt Nam. Do đó, Cục Đầu tư nước ngoài cũng đã đề xuất việc bổ sung những cảnh báo về “nguy cơ doanh nghiệp bị thâu tóm” và đề nghị các địa phương cảnh giác, thận trọng trong vấn đề này.
Tuy nhiên, GS-TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp FDI lại cho rằng “Đây là xu thế phát triển mới, chúng ta cần cởi mở để đón nhận. Chúng ta đang mong chờ làn sóng nhà đầu tư dịch chuyển sang đầu tư, thì không thể bảo tạm ngưng M&A được.
"Không thể một mình một chợ", GS-TSKH. Nguyễn Mại lý giải, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn do COVID-19, nếu được nhà đầu tư nước ngoài "bơm" vốn, thì cũng là tốt.
Nhiều chuyên gia kinh tế cũng nhìn nhận, chuyện mua bán doanh nghiệp là bình thường nhưng điều lo ngại là Việt Nam sẽ dần vắng bóng các thương hiệu tên tuổi của chính người Việt. Khi không có hệ thống doanh nghiệp nội địa mạnh, kinh tế khó có động lực tăng trưởng bền vững.
Đặc biệt, việc các nhà đầu tư Trung Quốc rót vốn thông qua góp vốn, mua cổ phần tăng mạnh không chỉ dẫn đến nguy cơ công ty Việt bị loại ra khỏi thị trường mà còn có thể ảnh hưởng đến uy tín của hàng Việt trên thị trường quốc tế. Thực tế đã có không ít vụ doanh nghiệp nhập hàng Trung Quốc về gắn mác hàng Việt để xuất khẩu sang các nước để né thuế. Hệ quả là hàng Việt Nam bị các nước áp thuế trừng phạt mà thép, gỗ là những ví dụ điển hình.
Trong một kiến nghị gửi lên Thủ tướng mới đây, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại Công nghiệp Việt Nam, cho biết dịch bệnh đã khiến nhiều công ty Việt gặp khó khăn, có nguy cơ phá sản. Tận dụng cơ hội này, nhiều nhà đầu tư, quỹ đầu tư nước ngoài đã mua công ty Việt. “Do đó, Chính phủ nên xem xét tạm thời dừng việc mua bán, sáp nhập doanh nghiệp trong giai đoạn dịch bệnh để hạn chế việc doanh nghiệp nước ngoài thâu tóm các doanh nghiệp Việt Nam”, ông Lộc kiến nghị.
Đồng quan điểm nhưng nhiều chuyên gia cũng cho rằng việc góp vốn, mua cổ phần tại công ty Việt là bình thường, không nên cấm hay dừng. Song với những công ty hoạt động trong những lĩnh vực mang tính cốt lõi, chiến lược, có tác động xã hội lớn, nhạy cảm thì cần phải có sự kiểm soát, nhất là đối với các trường hợp nghi ngờ có tình trạng đầu tư núp bóng.
Ông Đỗ Nhất Hoàng cũng cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ động báo cáo lên Chính phủ về nguy cơ thâu tóm doanh nghiệp nội, sau khi đã kịp thời nghiên cứu, tham khảo các biện pháp mà nước ngoài đang áp dụng để bảo vệ doanh nghiệp nội địa.
“Đối với mua bán, sáp nhập và hỗ trợ doanh nghiệp, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương cần rà soát kỹ việc mua bán, sáp nhập nhất là đối với các doanh nghiệp có vai trò thiết yếu trong nền kinh tế. Đồng thời nhanh chóng xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn phù hợp trong tình hình mới”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã nhấn mạnh tại hội nghị trực tuyến toàn quốc Chính phủ với các địa phương mới đây.
Trong Kết luận số 77-KL/TW, ngày 5-6-2020 của Bộ Chính trị về chủ trương khắc phục tác động của đại dịch COVID-19 để phục hồi và phát triển nền kinh tế đất nước, Bộ Chính trị cũng yêu cầu các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực, sức cạnh tranh nhằm đón đầu các thời cơ, lợi thế, cơ hội mới. Đồng thời có sự hỗ trợ hiệu quả doanh nghiệp trong nước gồm cả doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI. Đặc biệt, không để doanh nghiệp bị lợi dụng thâu tóm bởi nhà đầu tư ngoài nước./.

                           

Tin liên quan


Tin cùng chuyên mục