Kiến tạo thị trường điện cạnh tranh thực chất

Văn Giáp/Bnews/vnanet.vn 07:08' - 14/10/2025
BNEWS Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ trong cải cách thị trường điện, hướng tới cạnh tranh minh bạch, hiệu quả; triển khai Nghị quyết 70-NQ/TW được xem là chìa khóa bảo đảm an ninh năng lượng đến năm 2045.
Điện mặt trời áp mái đang được nhiều doanh nghiệp và người dân lắp đặt và sử dụng. Ảnh: Bnews/vnanet.vn

Việt Nam đã đạt bước tiến rõ rệt trong phát triển nguồn điện và cải cách cơ chế giá điện. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 theo Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết 70), ngành điện vẫn phải đối mặt nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ kịp thời.

*Mở rộng nhưng chưa đồng bộ

Ông Phạm Nguyên Hùng – Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Công Thương đã khẩn trương xây dựng Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 70, tập trung hoàn thiện thể chế, giám sát quy hoạch, chiến lược năng lượng và bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Theo Cục Điện lực, nếu năm 2012 chỉ có 31 nhà máy tham gia thị trường với tổng công suất 9.212 MW, thì đến năm 2025 con số này đã tăng gần 3,8 lần, đạt 118 nhà máy với tổng công suất khoảng 34.080 MW. Đáng chú ý, khu vực tư nhân chiếm gần 51% tổng số nhà máy – tín hiệu tích cực cho thấy thị trường đang dần mở cửa và thu hút vốn xã hội vào đầu tư phát triển nguồn điện.

 

Tuy nhiên, Cục Điện lực cũng chỉ ra hàng loạt tồn tại kéo dài như: Tỷ lệ nguồn điện tham gia thị trường thấp, thị trường bán buôn điện cạnh tranh chưa thực sự mở, thị trường dịch vụ phụ trợ chưa hình thành, cơ chế hợp đồng sản lượng (Qc) chưa phát huy hiệu lực, đàm phán hợp đồng mua bán điện (PPA) kéo dài, thiếu công cụ quản trị rủi ro và giá bán lẻ vẫn còn bù chéo giữa các nhóm khách hàng.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, Nghị quyết 70 là “mệnh lệnh của thực tiễn”, đòi hỏi Chính phủ và Bộ Công Thương triển khai đồng bộ các giải pháp về thể chế, kỹ thuật và thị trường.

Hiện Bộ Công Thương đã hoàn tất Luật Điện lực (sửa đổi) trong 9 tháng, đồng thời ban hành nhiều nghị định, thông tư, quyết định kèm theo, cùng Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh sẽ tạo định hướng rõ ràng cho thu hút đầu tư vào phát triển nguồn điện. Bộ cũng tách Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) thành Công ty TNHH Một thành viên Vận hành hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO), bảo đảm độc lập, minh bạch.

EVN đã khởi công, đóng điện nhiều công trình quan trọng trên lưới truyền tải. Ảnh: TTXVN

Hiện có hơn 140 nhà máy chào giá, 5 tổng công ty phân phối điện cùng hàng trăm đơn vị bán lẻ bên cạnh Công ty Mua bán điện – đơn vị mua buôn duy nhất. Về giá điện, Chính phủ ban hành Nghị định 72/2025/NĐ-CP quy định cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ, khung giá phát điện, nhập khẩu, truyền tải, dịch vụ phụ trợ; cải cách biểu giá sinh hoạt còn 6 bậc; bổ sung giá cho du lịch, sạc xe điện; chuẩn bị thí điểm giá điện hai thành phần từ cuối năm 2025.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, thị trường điện Việt Nam chưa thực sự đầy đủ; nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ, đặc biệt trong thu hút đầu tư, đàm phán giá điện và minh bạch cơ chế giá điện để hình thành thị trường điện cạnh tranh, tạo động lực phát triển năng lượng.

*Cởi trói thể chế, thu hút tư nhân

TS. Nguyễn Quốc Việt – chuyên gia kinh tế, nguyên Phó Viện trưởng VEPR, đánh giá: “Điểm nổi bật của Nghị quyết 70 là quyết liệt cải cách thể chế – tháo gỡ ‘điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn’. Khi tư nhân được tham gia bình đẳng ở mọi khâu, thị trường điện sẽ thực sự cạnh tranh và hiệu quả.”

Việc xã hội hóa khâu truyền tải, phân phối và bán lẻ điện là bước tiến then chốt. Khi thị trường bán lẻ mở cửa, người tiêu dùng hưởng lợi trực tiếp – giá minh bạch, dịch vụ đa dạng, kể cả các gói “điện xanh”. Đầu tư hạ tầng lưu trữ năng lượng như pin tích trữ, kho LNG, kho xăng dầu cũng là cơ hội lớn cho doanh nghiệp tư nhân.

Công nhân Điện lực Khu vực thị xã Bỉm Sơn - Hà Trung đóng điện đảm bảo nguồn điện ổn định, chất lượng, an toàn đến với người dân Khu phố 12. Ảnh: Thành Trung/Bnews/vnanet.vn

TS. Nguyễn Quốc Việt  đề xuất thiết kế hợp tác công – tư minh bạch, gắn với đổi mới công nghệ và xây dựng trung tâm công nghiệp năng lượng quốc gia, hướng tới hệ sinh thái năng lượng xanh, thông minh, bền vững.

Theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, trong 5 năm tới, công suất nguồn điện phải tăng gấp ba lần, từ 81.000 MW lên 234.000–251.000 MW. Đây là áp lực lớn trong bối cảnh nguồn lực đầu tư hạn chế, chi phí vốn cao, khu vực tư nhân còn dè dặt tham gia do cơ chế, chính sách giá, chuyển đổi ngoại tệ và hợp đồng mua bán điện.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, cần xóa bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, ban hành quy định giá dịch vụ phân phối – truyền tải theo nguyên tắc “tính đúng, tính đủ”, đồng thời hoàn thiện cơ chế quản lý nhiên liệu sơ cấp cho phát điện – đặc biệt khí và LNG nhằm bảo đảm hiệu quả, minh bạch và an ninh năng lượng.

Để đưa Nghị quyết 70 vào cuộc sống, Bộ Công Thương đã phân công nhiệm vụ cụ thể: Cục Điện lực là đầu mối tham mưu, tổ chức triển khai lộ trình vận hành thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh. Vụ Dầu khí và Than hoàn thiện dự thảo Nghị quyết về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 70, đề xuất cơ chế giá khí trộn, ưu đãi cho điện khí và LNG.

Vụ Pháp chế phối hợp hỗ trợ xây dựng văn bản pháp luật, bảo đảm khung pháp lý đồng bộ. Các tập đoàn năng lượng lớn như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) chủ động phối hợp, thậm chí cử cán bộ biệt phái hỗ trợ Bộ Công Thương hoàn thành khối lượng công việc lớn, hướng tới mục tiêu chung bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Chặng đường thực thi Nghị quyết 70 vẫn còn nhiều việc phải làm, nhưng hướng đi đã rõ: Phát triển thị trường điện công khai, minh bạch, cạnh tranh lành mạnh, nền tảng để ngành điện phát triển thực chất, bảo đảm an ninh năng lượng và thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước./.

Bài cuối: Thước đo năng lực ứng phó trước biến động

Tin liên quan

Tin cùng chuyên mục