Làm thế nào Taliban có thể duy trì hoạt động kinh tế tại Afghanistan?
Việc lực lượng Taliban giành được quyền kiểm soát thủ đô Kabul và tiếp quản Afghanistan hôm 15/8 được đánh giá là thời khắc mang tính định hình đối với khu vực cũng như tương lai địa chính trị nơi đây.
Trong khi hầu hết các bài bình luận đều tập trung vào khía cạnh quân sự và tiến trình hòa bình đổ vỡ, người ta lại ít nhắc đến các yếu tố kinh tế sẽ góp phần chi phối các sự kiện đang diễn ra, trong đó có các tuyến thương mại và hợp tác khai thác khoáng sản tại khu vực.
"Mạch sống" của Afghanistan Kinh tế Afghanistan giảm 2% trong năm 2020 do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, song Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi tháng Sáu dự báo GDP của nước này sẽ phục hồi và tăng 2,7% trong năm 2021 khi hoạt động thương mại được nối lại. Tuy nhiên, diễn biến chính trị mới đây tại quốc gia này đã khiến triển vọng kinh tế trở nên bấp bênh. Sau khi giành quyền kiểm soát Kabul, lực lượng Taliban đã nỗ lực trấn an dư luận, lan tỏa cảm giác bình yên. Tuy nhiên, câu hỏi cấp thiết là làm thế nào để Taliban có thể duy trì hoạt động kinh tế?Afghanistan - một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới - hiện phụ thuộc vào hơn 4 tỷ USD viện trợ chính thức mỗi năm, trong khi các nhà tài trợ nước ngoài trang trải cho 75% chi tiêu của chính phủ.
Dòng kiều hối và viện trợ quốc tế mà Afghanistan phụ thuộc có thể đối diện với triển vọng không chắc chắn. Một số nhà tài trợ phương Tây cho rằng có thể gây sức ép tài chính đối với phong trào Hồi giáo này, dưới hình thức đe dọa đình chỉ nguồn tài trợ nhân đạo và viện trợ phát triển. Tuy nhiên, Taliban dường như không quá lo ngại về sức ép của các nhà tài trợ quốc tế. Sau khi giành quyền kiểm soát Afghanistan, Taliban cũng "tiếp quản" cả các mỏ khoáng sản trị giá nghìn tỷ USD chưa được khai thác tại quốc gia Tây Á này, trong đó bao gồm những nguyên liệu chiến lược đóng vai trò quan trọng thúc đẩy quá trình chuyển sang năng lượng tái tạo của thế giới. Theo báo cáo đầu năm nay của Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), quốc gia Tây Á này sở hữu nguồn tài nguyên dồi dào và đa dạng như bauxite, đồng, quặng sắt, lithium và đất hiếm. USGS ước tính trữ lượng khoáng sản chưa được khai thác của nước này giá trị khoảng 1.000 tỷ USD.Triển vọng khai thác có thể thu hút các cường quốc như Trung Quốc để đảm bảo nguồn lực cho việc thúc đẩy nền kinh tế xanh, song những khó khăn trong việc tiếp cận và thiếu cơ sở hạ tầng đã làm phức tạp thêm hoạt động khai thác.
Đáng chú ý, trước khi tấn công thủ đô Kabul vào cuối tuần qua, Taliban đã giành được những tiềm năng kinh tế thực sự của đất nước; đó là các tuyến thương mại - bao gồm đường cao tốc, cầu và đường mòn - vốn đóng vai trò như những điểm nút chiến lược đối với thương mại ở Trung và Nam Á. Thêm vào đó, Afghanistan có nền kinh tế phi chính thức và lượng tiền khổng lồ được cất giấu trong khu vực chiến sự ở nước này. Dòng lưu thông bất hợp pháp các mặt hàng thông thường như nhiên liệu và hàng nhập khẩu tiêu dùng là hoạt động buôn bán lớn nhất trong nền kinh tế phi chính thức. Chẳng hạn theo một nghiên cứu về tỉnh biên giới Nimruz do Viện phát triển nước ngoài (Anh) ước tính, việc đánh thuế phi chính thức - chỉ việc nhân viên vũ trang thu phí để cho phép hàng hóa qua lại an toàn - đã giúp huy động được khoảng 235 triệu USD/năm cho lực lượng Taliban. Trong khi đó, tỉnh Nimruz chỉ nhận được chưa đến 20 triệu USD/năm viện trợ nước ngoài. Là một tỉnh miền Nam - “cứ địa” của phong trào ủng hộ Taliban, Nimruz có thể là cơ sở để Taliban tính toán về cách thức hoạt động của nền kinh tế. Taliban chiếm được Ghorghory, trung tâm hành chính của huyện Khashrud vào tháng Sáu và tiếp theo là thị trấn Delaram, nằm trên tuyến cao tốc chính hồi tháng Bảy.Chỉ riêng hai thị trấn này có thể mang lại 18,6 triệu USD/năm cho Taliban nếu lực lượng này duy trì các hệ thống đánh thuế phi chính thức trước đây, trong đó bao gồm 5,4 triệu USD từ buôn bán nhiên liệu và 13 triệu USD từ hàng hóa quá cảnh.
"Tình thế khó xử" của các nước láng giềng Tình hình bất ổn tại Afghanistan có thể gây ra những tác động lớn đối với các quốc gia láng giềng. Trong số này, Pakistan dự kiến chịu ảnh hưởng nhiều nhất, khi nước này vốn đã nhận gần 1,5 triệu người Afghanistan tị nạn và con số đó có thể tăng thêm hàng triệu người nữa khi họ tìm cách rời khỏi quê hương.Các nước láng giềng của Afghanistan ở phía Bắc, bao gồm cả Uzbekistan và Turkmenistan cũng có những quan ngại tương tự.
Bên cạnh đó, diễn biến chính trị mới tại Afghanistan đặt ra một "tình thế khó xử" đối với các nước láng giềng. Các nước này có thể tiếp tục buôn bán, hợp tác thương mại với Afghanistan, hoặc từ chối những lợi ích thương mại và chấp nhận những thiệt hại tài chính. Lấy ví dụ trường hợp của Iran. Ước tính Taliban đã kiếm được 84 triệu USD trong năm ngoái bằng việc đánh thuế những người Afghanistan buôn bán với Iran, và đó là trước khi lực lượng nổi dậy này chiếm được cả ba cửa khẩu biên giới chính của Afghanistan với Iran. Tehran hiện đã đình chỉ mọi hoạt động thương mại với Afghanistan vào đầu tháng Tám, nhưng nhu cầu mở cửa giao thương giữa hai nước là rất lớn. Theo số liệu chính thức, hơn 2 tỷ USD giá trị thương mại đi qua các cửa khẩu này hồi năm ngoái và nghiên cứu cho thấy con số thực tế, khi tính cả thương mại không chính thức, có thể cao gấp đôi. Trung Quốc là một trong ba quốc gia vẫn duy trì đại diện tại thủ đô của Afghanistan, cùng với Pakistan và Nga. Giới quan sát nhận định, Bắc Kinh đang muốn tham gia vào kế hoạch tái thiết của Afghanistan với việc tài trợ cho việc tái thiết cơ sở hạ tầng quan trọng ở quốc gia Tây Á này. Các chuyên gia Trung Quốc cho hay các khoản đầu tư của Trung Quốc vào các dự án tài nguyên có thể diễn ra sau khi nền kinh tế Afghanistan khôi phục trật tự./.>>Afghanistan đứng trước nền tài chính đang lung lay
Tin liên quan
-
Kinh tế Thế giới
Thêm hàng chục nghìn người được sơ tán gấp khỏi Afghanistan
10:45' - 25/08/2021
Theo phóng viên TTXVN tại Washington, tổng cộng khoảng 21.600 người đã được sơ tán khỏi Afghanistan trong vòng 1 ngày, trong đó có 8.900 người đã được vận chuyển trên 57 chuyến bay của liên quân.
-
Kinh tế Thế giới
Taliban bổ nhiệm quyền "Bộ trưởng Quốc phòng" Afghanistan
09:14' - 25/08/2021
Taliban đã bổ nhiệm giáo sĩ Hồi giáo Abdul Qayyum Zakir làm quyền "Bộ trưởng Quốc phòng".
-
Chuyển động DN
Airbnb cung cấp chỗ ở miễn phí cho 20.000 người tị nạn Afghanistan
07:47' - 25/08/2021
Nền tảng chỗ ở trực tuyến Airbn đề xuất cung cấp chỗ ở miễn phí cho 20.000 người Afghanistan tị nạn khắp thế giới, trong bối cảnh người dân chạy trốn khỏi Kabul sau khi Taliban tiếp quản thủ đô này.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Thế giới
Hàng loạt các chuyến bay tại Pháp bị hủy do đình công
15:57'
Ngày 25/4, việc di chuyển bằng đường hàng không trên khắp châu Âu đang phải đối mặt với sự gián đoạn đáng kể do các cuộc đình công tại Pháp.
-
Kinh tế Thế giới
Nga xem xét bãi bỏ thuế xuất khẩu than gắn với tỷ giá hối đoái
15:32'
Các nguồn tin cho biết Chính phủ Nga có kế hoạch bãi bỏ thuế xuất khẩu than gắn với tỷ giá hối đoái từ ngày 1/5 trong bối cảnh giá than đã giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 3 năm.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đưa ra ưu tiên số một cho ngành vận tải vào năm 2050
08:47'
Ngày 24/4, Chính phủ Mỹ đã đặt ra mục tiêu quốc gia là cắt giảm lượng phát thải từ ngành vận chuyển hàng hóa về mức 0 vào năm 2050.
-
Kinh tế Thế giới
Giá vàng "ém mình" chờ các dữ liệu kinh tế quan trọng của Mỹ
08:24'
Giá vàng thế giới đi ngang trong phiên giao dịch 24/4, khi rủi ro từ căng thẳng ở Trung Đông giảm bớt.
-
Kinh tế Thế giới
Đàm phán hiệp ước rác thải nhựa toàn cầu bước vào giai đoạn quan trọng
15:02' - 24/04/2024
Đại diện từ 175 quốc gia bắt đầu đàm phán từ 23/4 về đề xuất hiệp ước toàn cầu để giảm ô nhiễm nhựa, vốn hiện diện ở khắp mọi nơi từ đỉnh núi đến đáy đại dương, cũng như trong máu người và sữa mẹ.
-
Kinh tế Thế giới
Mỹ đẩy nhanh tốc độ xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc
09:07' - 24/04/2024
Theo cnbc.com, Mỹ đã khởi công xây dựng hệ thống đường sắt cao tốc mới nối Nam California và Las Vegas.
-
Kinh tế Thế giới
Hoạt động kinh doanh của Mỹ giảm tốc trước thềm cuộc họp của Fed
07:55' - 24/04/2024
S&P Global cho biết chỉ số PMI tổng hợp theo dõi các lĩnh vực sản xuất và dịch vụ của Mỹ, đã giảm xuống mức 50,9 trong tháng 4/2024, từ mức 52,1 của tháng Ba.
-
Kinh tế Thế giới
Doanh thu du lịch toàn cầu năm 2024 dự báo đạt gần 6.000 tỷ USD
07:38' - 24/04/2024
Doanh thu du lịch toàn cầu được dự báo sẽ đạt 5.800 tỷ USD trong năm 2024, đánh dấu mức tăng 139,6% so với thời kỳ trước đại dịch vào năm 2019.
-
Kinh tế Thế giới
Kinh tế châu Á "thấm đòn" của thiên tai
05:39' - 24/04/2024
Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) ngày 23/4 công bố báo cáo cho hay châu Á là "khu vực chịu nhiều thiên tai nhất thế giới" trong năm 2023.