Liệu Evergrande có trở thành "Lehman Brothers phiên bản Trung Quốc"?

Người dân tập trung bên ngoài trụ sở công ty bất động sản Evergrande tại Thâm Quyến, Trung Quốc, ngày 16/9/2021. Ảnh: AFP/ TTXVN

Cuộc "khủng hoảng" Evergrande đang làm náo động thị trường chứng khoán thế giới những ngày qua vì ai cũng lo ngại tập đoàn bất động sản khổng lồ của Trung Quốc vỡ nợ sẽ dẫn đến một "cơn bão tài chính" như đã từng xảy ra với ngân hàng Mỹ Lehman Brothers vào năm 2008.
Tập đoàn bất động sản này hiện nợ tới 300 tỷ USD và đang đứng trước nguy cơ vỡ nợ, kéo theo đó là những hậu quả kinh tế mang tính toàn cầu. Những gì đang diễn ra với Evergrande cũng mang những dấu hiệu “báo bão” như năm 2008. Một công ty có tầm cỡ quốc tế mắc nợ nặng, đang đứng trước nguy cơ sụp đổ và cuốn theo cả một phần hệ thống tài chính.

Đó chính là điểm khởi đầu của cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính mà thế giới biết đến năm 2008, khi ngân hàng đầu tư Lehman Brothers bị phá sản ở Mỹ. Giờ đây ở cách nước Mỹ nửa vòng trái đất, tập đoàn bất động sản Trung Quốc cũng đang làm thế giới tài chính có một nỗi lo ngại tương tự.
Evergrande lớn đến mức nào?
Tên đầy đủ của tập đoàn là Evergrande Real Estate Group. Đây là nhà thầu bất động sản Trung Quốc lớn thứ hai trong nước. Thành lập năm 1996, công ty đã phát triển nhanh chóng, không ngừng lớn mạnh để đến năm 2009 có mặt trên thị trường chứng khoán Hong Kong (Trung Quốc). Chủ tịch của tập đoàn Hứa Gia Ấn, một người tự mình gây dựng sự nghiệp, từ nghèo khó trở thành người giàu nhất châu Á năm 2017.
Bên cạnh ngành xây dựng, Evergrande đã đa dạng hóa đầu tư vào các lĩnh vực như chế tạo xe điện, du lịch, nước đóng chai, bảo hiểm, y tế, Internet… và cả bóng đá. Evergrande, trở thành một tập đoàn quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, còn mơ ước sẽ xây dựng một công viên giải trí lớn hơn cả Disneyland hiện nay.
Hiện tại, Evergrande có 200.000 nhân viên, nhưng trên thực tế có đến 3,8 triệu lao động phụ thuộc trực tiếp vào các hoạt động của công ty này.
Để đầu tư vào đủ các lĩnh vực nói trên, Evergrande chỉ có thể đi vay. Năm ngoái, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành các biện pháp thắt chặt quản lý, buộc các nhà thầu bất động sản phải cắt giảm bớt vay nợ. Các nhà thầu bị cấm bán các dự án bất động sản khi chưa hoàn thành. Bán nhà dự án là mô hình kinh tế chủ yếu của Evergrande.
Tập đoàn giờ đây không có khả năng chi trả các khoản vay và ngày 23/9 đến hạn phải trả hai khoản nợ lớn. Nhiều nhà phân tích dự đoán tập đoàn không còn khả năng chi trả, dù Evergrande vẫn còn được hưởng gia hạn 30 ngày.
Những lo lắng xung quanh Evergrande không phải là mới. Từ nhiều năm qua, tập đoàn vẫn gánh nợ lớn. Năm 2012, văn phòng Citron Research đã cảnh báo về tình hình tài chính của tập đoàn, tố cáo Evergrande cung cấp thông tin sai lệch cho các nhà đầu tư. Cuối cùng, chính Citro Research lại bị một tòa án ở Hong Kong (Trung Quốc) kết án vì tội đưa tin thất thiệt.
Nhưng khối nợ của Evergrande tiếp tục lớn thêm, nhất là vào năm 2015, khi Trung Quốc bị khủng hoảng tài chính. Khi đó, Evergrande đã phải tiếp tục đi vay để trả nợ. Hàng tỷ đôla không đủ giúp Evergrande trang trải nợ nần. Năm 2020, khủng hoảng do dịch COVID-19 đã giáng thêm đòn nặng nề mới vào tập đoàn, với việc hàng loạt trung tâm thương mại mà Evergrande quản lý bị buộc phải đóng cửa. Chính phủ thúc ép tập đoàn bán tài sản để thanh toán nợ, nhưng không tìm được người mua.
Liệu Evergrande có bị phá sản? 
Ngay từ đầu tuần này, thị trường chứng khoán trên khắp thế giới đã chao đảo. Mọi cái nhìn đều hướng về phía Chính phủ Trung Quốc. Bất động sản là một động cơ chủ yếu của nền kinh tế Trung Quốc, chiếm tới 1/4 Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và đang đóng vai trò quyết định trong việc phục hồi kinh tế Trung Quốc sau đại dịch. 
Một tập đoàn lớn như Evergrande bị phá sản sẽ gây một tác động rất lớn cho toàn bộ nền kinh tế. Evergrande là một tập đoàn tư nhân, Bắc Kinh có thể không cảm thấy có trách nhiệm phải cứu tập đoàn này khỏi bị phá sản.

Đó cũng là cách để cho các công ty lớn hiểu rằng họ không thể trông cậy vào Nhà nước để được cứu trợ. Tuy nhiên, phần lớn các chuyên gia đều nhận định Nhà nước không muốn người Trung Quốc đã mua bất động sản bị thiệt hại.  
Hệ lụy đầu tiên của việc Evergrande phá sản là họ sẽ rơi vào chủ nợ. Một phần lớn khối nợ khổng lồ của Evergrande là do các ngân hàng Trung Quốc nắm giữ, bản thân các ngân hàng này cũng bán lại nợ đó cho bên thứ ba.

Mạng lưới nghĩa vụ phức tạp của Evergrande đối với ngân hàng, trái chủ, nhà cung cấp và chủ nhà đã trở thành một trong những nguồn rủi ro tài chính lớn nhất của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Nếu đổ vỡ xảy ra, đây sẽ là một cơn địa chấn liên hoàn với toàn bộ hệ thống kinh tế Trung Quốc.
Hậu quả của vụ phá sản này sẽ ảnh hưởng đến các khách hàng đầu tư vào dự án bất động sản, và cả các nhà thầu khác ở trong nước. Ngoài Trung Quốc, nhiều nhà đầu tư nước ngoài cũng cho Evergrande vay tiền. Trong trường hợp tập đoàn này phá sản và phải cấu trúc lại nợ, họ sẽ là những người được bồi thường thiệt hại cuối cùng. 
Trong khi Chính phủ Trung Quốc công khai thúc giục tập đoàn giải quyết các vấn đề nợ của mình, giới chức vẫn chưa giải thích liệu họ sẽ cho phép Evergrande tái cơ cấu nợ quy mô lớn hay phá sản.

Một vụ vỡ nợ lộn xộn là điều mà Chính phủ Trung Quốc luôn muốn tránh, ngay cả khi họ thắt chặt các hạn chế tài chính đối với các nhà phát triển quá mức và không khuyến khích sử dụng các gói cứu trợ từ nhà nước.

Nhiều nhà phân tích không cho rằng kịch bản của Lehman Brother có thể tái diễn với Evergrande. Không loại trừ Trung Quốc sẽ có phản ứng ở phút chót, tránh kịch bản tồi tệ nhất gây ra rối loạn xã hội.
Hãng xếp hạng tín nhiệm S&P Global Ratings nhận định rằng, Chính phủ Trung Quốc sẽ chỉ hành động trong trường hợp tác động từ vụ phá sản tiềm ẩn lan rộng gây ra rủi ro hệ thống cho nền kinh tế.

Củng cố cho nhận định trên, ngân hàng BNP Paribas ước tính trong một nghiên cứu rằng chưa đến 50 tỷ USD trong khoản nợ 300 tỷ USD chưa thanh toán của Evergrande được tài trợ bởi các khoản vay ngân hàng. Điều này cho thấy khu vực ngân hàng Trung Quốc sẽ có đủ vùng đệm để xử lý các khoản nợ xấu tiềm ẩn.
Sau khi Evergrande ngày 22/9 thông báo đã đạt được một thỏa thuận về trả lãi trái phiếu trong nước, một số chuyên gia đã làm dịu khả năng Evergrande có nguy cơ trở thành “Lehman Brothers thứ hai" của Trung Quốc.

Ngân hàng Hà Lan ING Bank trước đó cũng dự đoán Chính phủ Trung Quốc sẽ hỗ trợ Evergrande ít nhất có được một số vốn, nhưng tập đoàn này có thể phải bán một số cổ phần cho một bên thứ ba, chẳng hạn như một doanh nghiệp nhà nước.
Với nỗ lực vực dậy niềm tin với Evergrande, trong một bức thư gửi đến nhân viên ngày 21/9, Chủ tịch Evergrande Hui Ka Yuan đã bày tỏ tin tưởng tập đoàn đang nợ nần chồng chất này sẽ "bước ra khỏi thời khắc đen tối nhất" và bàn giao các dự án bất động sản như đã cam kết, hoàn thành trách nhiệm với người mua bất động sản, nhà đầu tư, đối tác và các tổ chức tài chính./.