Meta đứng trước nguy cơ mất hai nền tảng Instagram và WhatsApp

Giám đốc điều hành (CEO) Meta - ông Mark Zuckerberg - ngày 14/4 đã ra hầu tòa trong một phiên xét xử chống độc quyền mang tính bước ngoặt. Phiên tòa này có thể dẫn đến việc tập đoàn công nghệ khổng lồ bị buộc phải chia tay hai nền tảng mạng xã hội hàng đầu hiện nay: Instagram và WhatsApp – vốn là những công ty khởi nghiệp mà Facebook mua lại cách đây hơn 10 năm.

Phiên tòa do Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC) khởi xướng với cáo buộc rằng Meta đã mua lại Instagram và WhatsApp không phải để phát triển công nghệ, mà để loại bỏ đối thủ cạnh tranh, duy trì thế độc quyền trên thị trường mạng xã hội.

Luật sư Daniel Matheson - đại diện FTC - cho biết Meta đã “xây dựng một hào lũy” bằng cách thâu tóm các công ty khởi nghiệp tiềm năng, ngăn chặn khả năng vượt lên của những đối thủ mới và tiếp tục hưởng lợi từ vị trí thống trị bất chấp mức độ hài lòng của người dùng sụt giảm. 

Ở bên kia chiến tuyến, Meta bác bỏ hoàn toàn cáo buộc, gọi vụ kiện là “tập hợp rối rắm của những lập luận sai lệch”. Luật sư Mark Hansen, đại diện cho Meta, khẳng định công ty này không hề thiếu cạnh tranh và chính người tiêu dùng mới là bên hưởng lợi từ những cải tiến mà Meta đã thực hiện sau khi mua lại Instagram và WhatsApp. Ông nêu rõ: “Vụ kiện này là sai lầm. Người tiêu dùng mới là những người chiến thắng”.

Vụ kiện được coi là phép thử đầu tiên đối với năng lực thực thi chống độc quyền của FTC dưới thời Tổng thống Donald Trump. Vụ kiện được khởi xướng từ năm 2020, thời điểm Meta còn mang tên Facebook. FTC cáo buộc công ty đã vi phạm luật cạnh tranh khi mua Instagram vào năm 2012 và WhatsApp vào năm 2014 – hai thương vụ nhằm triệt tiêu mối đe dọa từ các đối thủ đang phát triển mạnh.

Theo đơn kiện, chiến lược của Meta được thể hiện rõ ràng từ năm 2008 qua tuyên bố nổi tiếng của ông Zuckerberg: “Tốt hơn hết là mua lại, thay vì cạnh tranh”. Kể từ đó, công ty liên tục theo dõi và thâu tóm những đối thủ tiềm năng, đồng thời tạo ra rào cản khiến các công ty khởi nghiệp nhỏ khó có thể chen chân vào thị trường mạng xã hội.

Thương vụ mua lại Instagram – khi đó là một ứng dụng chia sẻ ảnh còn non trẻ, chưa có quảng cáo – được thực hiện vào năm 2012 với giá 1 tỷ USD. Sau đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) không thành công của Facebook, giá trị thương vụ này giảm xuống còn 750 triệu USD. Đây là lần đầu tiên Facebook giữ lại một công ty hoạt động độc lập sau khi mua lại. 

Hai năm sau đó, Facebook tiếp tục gây sốc khi mua WhatsApp với giá 22 tỷ USD – một mức kỷ lục tại thời điểm đó. Hai thương vụ này đã giúp Meta chuyển đổi thành công sang nền tảng di động và duy trì vị thế trong lòng giới trẻ, bất chấp sự cạnh tranh từ các ứng dụng đình đám khác là Snapchat và TikTok (một đối thủ mà Facebook từng muốn mua nhưng thất bại).

Tuy nhiên, FTC lại định nghĩa thị trường cạnh tranh một cách rất hẹp, không tính đến các đối thủ lớn như TikTok, YouTube hay iMessage – điều này khiến việc chứng minh Meta là độc quyền trở nên khó khăn hơn.

Theo luật sư chống độc quyền Paul Swanson, đây chính là thách thức lớn nhất của FTC: “Làm sao định nghĩa một thị trường đủ hẹp để chứng minh Meta nắm quyền lực vượt trội – trong khi thực tế có ngày càng nhiều đối thủ cạnh tranh xuất hiện”. Ông cũng lưu ý rằng Thẩm phán James Boasberg, người đang điều hành vụ xét xử, từng bác yêu cầu bác bỏ vụ kiện của Meta và cho rằng đây là vấn đề thực tế cần được đưa ra xét xử công khai. Tuy nhiên, ông Boasberg cũng được cho là tỏ ra hoài nghi với lập luận của FTC, đặc biệt là về cách xác định thị trường cạnh tranh quá hạn chế.

Về phần mình, Meta tiếp tục phản bác mạnh mẽ. Trong tuyên bố mới nhất, công ty cho rằng: “Mọi thanh thiếu niên đều biết rằng Instagram, Facebook và WhatsApp đang cạnh tranh khốc liệt với TikTok (thuộc sở hữu của Trung Quốc), YouTube, X (trước đây là Twitter), iMessage và hàng loạt nền tảng khác”. Meta nhấn mạnh rằng vụ kiện này gửi đi một thông điệp sai lầm rằng không một thương vụ nào là thật sự an toàn, ngay cả khi đã được thông qua nhiều năm trước.

Meta cũng cảnh báo rằng nếu buộc phải chia tay Instagram, công ty có thể mất đến 50% doanh thu quảng cáo. Ngoài ra, Meta cũng chỉ trích FTC đang làm suy yếu năng lực đổi mới của các công ty Mỹ, và vô tình tạo lợi thế cho các đối thủ đến từ Trung Quốc trong lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo (AI).

Không chỉ Meta, các ông lớn công nghệ khác như Google và Amazon cũng đang bị chính quyền liên bang siết chặt và theo đó đối mặt các vụ kiện chống độc quyền riêng biệt. Trong số này, giai đoạn xét xử phán quyết đối với Google – sau khi một thẩm phán liên bang tuyên bố họ “độc quyền bất hợp pháp” – sẽ bắt đầu vào ngày 21/4 tới.