Năm 2021, dự báo thị trường trái phiếu doanh nghiệp sôi động nhưng bớt nóng

Đây là những nhận định được Công ty cổ phần Chứng khoán SSI (SSI) đưa ra trong báo cáo thị trường trái phiếu doanh nghiệp với chủ đề “chậm lại để phát triển bền vững hơn”.
*Khung pháp lý có nhiều thay đổi
SSI cho biết năm 2021, khung pháp lý cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp có nhiều thay đổi quan trọng. Cùng với Luật Chứng khoán 2019, một loạt văn bản pháp luật liên quan đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng được ban hành và có hiệu lực.
Đó là, Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ; Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán; Thông tư 122/TT-BTC hướng dẫn chế độ công bố thông tin và báo cáo theo quy định tại 153/2020/NĐ-CP.
Có thể thấy, các quy định về điều kiện phát hành trái phiêu doanh nghiệp riêng lẻ gây cản trở nhiều nhất tại Nghị định 81/2020/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 163/2018/NĐ-CP quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp (Nghị định 81) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/9/2020 đã được gỡ bỏ.
Tuy nhiên, điều kiện về nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp với tất cả các loại hình trái phiếu doanh nghiệp (không chuyển đổi, chuyển đổi, kèm chứng quyền) sẽ làm giảm đáng kể khả năng tiếp cận trái phiếu doanh nghiệp của nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân.
Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp theo quy định tại Điều 11 của Luật Chứng khoán phải đáp ứng một trong các các yêu cầu là ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính, bảo hiểm, chứng khoán, quản lý quỹ…;công ty có vốn điều lệ đã góp đạt 100 tỷ đồng hoặc tổ chức niêm yết; người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết từ 2 tỷ đồng trở lên theo xác nhận của công ty; cá nhân có thu nhập chịu thuế năm gần nhất từ 1 tỷ đồng trở lên.
Xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là yêu cầu bắt buộc với các giao dịch mua và có hiệu lực trong vòng 1 năm kể từ thời điểm được xác nhận. Các giao dịch bán trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ không cần xác nhận này.
*Sức nóng sẽ giảm
Các nhà phân tích SSI cho rằng, so với năm 2020, sức mua của các nhà đầu tư đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân sẽ giảm bớt do không ít nhà đầu tư không đáp ứng yêu cầu là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Tuy nhiên, mặt bằng lãi suất tiền gửi thấp, chỉ từ 4,5-5,5%/năm với kỳ hạn 12 tháng dự kiến vẫn tiếp tục duy trì ít nhất là trong nửa đầu năm 2021 và có thể chỉ nhích nhẹ vào nửa cuối năm.
Ở mức lãi suất này, đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đang mang lại tỷ suất sinh lời cao hơn từ 2-5%/năm so với tiền gửi nên vẫn là kênh đầu tư hấp dẫn. Môi trường lãi suất thấp vẫn là động lực cơ bản thúc đẩy cả thị trường sơ cấp và thứ cấp trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng.
Việc siết chặt điều kiện nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ sẽ là động lực khiến các doanh nghiệp chuyển sang hình thức phát hành ra công chúng để tiếp cận được nguồn tiền đầu tư từ các cá nhân nhỏ lẻ. Tỷ trọng phát hành ra công chúng có thể tăng so với mức chỉ 5,2% của năm 2020. Dù vậy, phát hành riêng lẻ sẽ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn.
Chưa tính đến yêu cầu tổ chức phát hành hoặc trái phiếu chào bán phải được xếp hạng tín nhiệm sẽ có hiệu lực sau 2 năm nữa, các điều kiện phát hành ra công chúng khác cũng khắt khe hơn nhiều so với phát hành riêng lẻ. Bởi vậy, những doanh nghiệp không đáp ứng được sẽ vẫn phải tìm đến kênh phát hành riêng lẻ.
Ngoài ra, các yêu cầu về công bố thông tin và niêm yết trái phiếu khi phát hành ra công chúng cũng khiến nhiều doanh nghiệp kể cả các doanh nghiệp lớn ưa thích phát hành riêng lẻ hơn.
Các ngân hàng sẽ giảm đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp. Dù các ngân hàng thương mại gia tăng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2020, nhưng tỷ trọng sở hữu trái phiếu doanh nghiệp của các ngân hàng thương mại nhiều khả năng sẽ giảm xuống khi Ngân hàng Nhà nước chính thức ban hành dự thảo Thông tư quy định việc tổ chức tín dụng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp, hiện đã được công bố để lấy ý kiến.
Dự thảo quy định tổ chức tín dụng không được mua trái phiếu của tổ chức phát hành có phát sinh nợ xấu trong 12 tháng gần nhất (tại tất cả các tổ chức tín dụng); không được mua lại trái phiếu đã bán, trái phiếu phát hành cùng lô/đợt với trái phiếu đã bán trong vòng 12 tháng; không được bán trái phiếu doanh nghiệp cho các công ty con.
Theo định hướng, các ngân hàng thương mại sẽ tập trung vào kênh tín dụng ngắn hạn và trái phiếu doanh nghiệp sẽ là kênh huy động vốn vay trung và dài hạn của doanh nghiệp; việc các ngân hàng thương mại cấp tín dụng cho doanh nghiệp thông qua đầu tư trái phiếu doanh nghiệp cũng sẽ hạn chế hơn.
Thông tin về tình hình thị trường trái phiếu doanh nghiệp năm 2020, SSI cho biết, lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành giảm mạnh trong quý IV/2020, nhưng năm 2020 vẫn là một năm tăng trưởng bùng nổ với 455 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp được phát hành, tăng 48,4% so với năm 2019. Quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng thêm gần 40% và hiện chiếm khoảng 12% GDP của Việt Nam.
Lượng vốn huy động cho các dự án điện mặt trời tăng vọt từ 8,4 nghìn tỷ đồng trong năm 2019 lên 30 nghìn tỷ đồng trong năm 2020; trong đó, tập trung nhiều vào các dự án ở Ninh Thuận, Đăk Lăk. Dù vậy, SSI cho rằng, kế hoạch cắt giảm năng lượng tái tạo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) do dư thừa nguồn cung có thể làm gia tăng rủi ro với trái phiếu điện mặt trời.
Trái phiếu bất động sản vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất với 40,1% trong tổng phát hành toàn thị trường, dù là nhóm chịu ảnh hưởng mạnh nhất bởi các quy định chặt chẽ về điều kiện phát hành tại Nghị định 81.
Tổng lượng trái phiếu bất động sản không có tài sản đảm bảo hoặc đảm bảo bằng cổ phiếu phát hành năm 2020 là gần 63 nghìn tỷ đồng.
Các ngân hàng gia tăng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2020, số trái phiếu doanh nghiệp mà các ngân hàng thương mại nắm giữ tăng 47% so với cuối 2019./.