Ngành công thương định hình tầm nhìn chuyển đổi kép đến năm 2030

Sáng 3/12, tại Hà Nội, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) tổ chức Diễn đàn Chuyển đổi số ngành công thương năm 2025 với chủ đề “Chuyển đổi kép: Số hóa chuỗi cung ứng – Xanh hóa tăng trưởng”. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang tăng tốc ứng dụng công nghệ và thúc đẩy tăng trưởng xanh, đặt ra yêu cầu ngành công thương phải tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, hiện đại hóa chuỗi giá trị và nâng cao năng lực cạnh tranh trong tiến trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân nhấn mạnh bối cảnh kinh tế thế giới duy trì tăng trưởng, với động lực đến từ dịch vụ, tiêu dùng số và đổi mới sáng tạo. Đối với Việt Nam, kinh tế số đang tiếp tục cải thiện rõ rệt và trở thành trụ cột mới giúp nâng cao năng suất, mở rộng thị trường và gia tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế. Thương mại điện tử bán lẻ được dự báo vượt mốc 25 tỷ USD và tiếp tục là trụ cột chính của nền kinh tế Internet.

Thứ trưởng chỉ rõ Chính phủ xác định năm 2025 là năm tăng tốc triển khai Nghị quyết 57 về chuyển đổi số, với quan điểm nhất quán rằng chuyển đổi số là động lực quan trọng để phát triển lực lượng sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Ngành công thương đã đẩy mạnh chuyển đổi số trên cả ba trụ cột: Chính phủ số; kinh tế số ngành công thương và hạ tầng dữ liệu. Tuy nhiên, năm 2025 đặt ra yêu cầu ngành phải đổi mới mạnh mẽ hơn, toàn diện hơn để tận dụng cơ hội từ chuyển đổi kép: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Để hiện thực hóa mục tiêu này và đưa ra đề xuất chính sách, mô hình, và giải pháp thúc đẩy thương mại điện tử và kinh tế số phát triển hiệu quả, bền vững, Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân đề nghị các đại biểu nhận diện xu hướng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn, điện toán đám mây và khả năng ứng dụng trong Chính phủ số, sản xuất thông minh, năng lượng thông minh và thương mại điện tử.

Cùng đó, hoàn thiện các giải pháp phát triển thị trường thương mại điện tử xanh, bền vững và an toàn; tăng cường quản lý thương mại điện tử xuyên biên giới; thúc đẩy liên kết vùng và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm địa phương trên nền tảng số. Ngoài ra, đề xuất các mô hình và giải pháp phát triển kinh tế số ngành công thương tại địa phương, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh, những lực lượng quan trọng trong chuyển đổi số thị trường.

Thứ trưởng Nguyễn Sinh Nhật Tân mong muốn nhận được sự đóng góp từ các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp để Bộ Công Thương tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, cơ sở dữ liệu, cơ chế hỗ trợ và các chương trình thúc đẩy Thương mại điện tử - Kinh tế số - Chuyển đổi số ngành công thương theo hướng xanh, bền vững và đổi mới sáng tạo.

Báo cáo về “Định hướng chuyển đổi số ngành công thương năm 2026”, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương khẳng định, chuyển đổi số tiếp tục được xác định là nhiệm vụ chiến lược, gắn chặt với chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, đồng thời là động lực quan trọng thúc đẩy tái cơ cấu toàn diện ngành công thương đến năm 2030. Theo ông Hoàng Ninh, ba trụ cột Chính phủ số – Kinh tế số – Xã hội số sẽ tiếp tục được triển khai nhất quán nhằm bảo đảm hiệu quả thực thi và mở rộng tác động của chuyển đổi số trên phạm vi toàn ngành.

Theo ông Hoàng Ninh, thời gian qua ngành công thương đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận trong triển khai Chính phủ số, thể hiện qua 224 dịch vụ công trực tuyến toàn trình, tỷ lệ số hóa hồ sơ đạt 95,52%, hơn 691 nghìn bộ hồ sơ trao đổi qua Cơ chế một cửa ASEAN trong năm 2024 và trên 52.500 doanh nghiệp được phục vụ qua hệ thống.

Bộ Công Thương tiếp tục đứng đầu cả nước về mức độ hài lòng đối với dịch vụ công trực tuyến với điểm số tuyệt đối 18/18; trong đó, tỷ lệ hài lòng đạt 100% với xử lý phản ánh, kiến nghị và 97,54% đối với tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính. Những kết quả này, không chỉ phản ánh cách tiếp cận “lấy người dùng làm trung tâm” mà còn tạo lập nền tảng dữ liệu quan trọng cho quá trình chuyển đổi số toàn ngành.

Trong phát triển kinh tế số, ông Hoàng Ninh cho biết thương mại điện tử tiếp tục là động lực tăng trưởng chính với quy mô B2C năm 2024 đạt khoảng 25 tỷ USD, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Chuyển đổi số trong công nghiệp sản xuất thông minh ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực với chỉ số IIP tăng 8,4% mức cao nhất trong 5 năm; khoảng 90% doanh nghiệp chế biến – chế tạo đã triển khai một phần giải pháp số; 35% ứng dụng robot và cảm biến trong sản xuất và 10–12% đạt mức nhà máy thông minh 3.0. Bên cạnh đó, lĩnh vực năng lượng tiếp tục chuyển mình mạnh mẽ với việc áp dụng đo đếm thông minh, dữ liệu vận hành thời gian thực, AI dự báo phụ tải, hệ thống EMS trong doanh nghiệp, cùng việc mở rộng các mô hình năng lượng tái tạo. 

Ông Hoàng Ninh cũng nhấn mạnh kinh tế số Việt Nam năm 2025 dự kiến đạt 39 tỷ USD, tiếp tục nằm trong nhóm tăng trưởng nhanh nhất khu vực; hơn 40 doanh nghiệp khởi nghiệp AI đã thu hút 123 triệu USD vốn tư nhân; 81% người dùng tương tác với AI hằng ngày và 96% bày tỏ sự tin tưởng vào các tác nhân AI.

Từ các kết quả này, ông Hoàng Ninh cho rằng: Năm 2026 sẽ là thời điểm ngành công thương tạo lập một số đột phá chiến lược, bao gồm chuẩn hóa dữ liệu thương mại điện tử quốc gia, mở rộng mô hình nhà máy thông minh thế hệ 3.0– 4.0 và triển khai đại trà đo đếm, quản lý năng lượng thông minh trên phạm vi toàn quốc. 

Theo ông Hoàng Ninh, các nhiệm vụ này chỉ có thể đạt hiệu quả khi có sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, bảo đảm chuyển đổi số mang lại giá trị đo đếm được cho nền kinh tế, từ dịch vụ tốt hơn cho người dân đến chi phí sản xuất thấp hơn, năng lượng sạch hơn và niềm tin thị trường cao hơn.

Từ góc độ địa phương, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Phượng Dực (Hà Nội) Lê Văn Bính đã chia sẻ góc nhìn khác về chuyển đổi số không chỉ ở vĩ mô hay ở cấp doanh nghiệp lớn, mà ở chính những làng nghề truyền thống. Qua câu chuyện “đánh thức vùng đất trăm nghề bằng chuyển đổi số”, ông Bính cho thấy cách công nghệ giúp làng nghề từng bước tiếp cận thị trường, gia tăng giá trị sản phẩm và nâng cao chất lượng quản lý. Sự chuyển biến từ mô hình kinh doanh thủ công sang mô hình phân phối hiện đại thông qua nền tảng số đã góp phần minh chứng rằng chuyển đổi số chỉ thực sự bền vững khi lan tỏa đến từng cấp cơ sở, nơi các hoạt động sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ đang đứng trước yêu cầu mới về đổi mới sáng tạo và tiếp cận thị trường.

Đại diện khối doanh nghiệp công nghệ, bà Đặng Thùy Trang – Giám đốc đối ngoại Grab Việt Nam cho biết, các nền tảng số đang trở thành công cụ quan trọng hỗ trợ địa phương phát triển kinh tế số thông qua việc cung cấp hệ sinh thái đa dịch vụ, đáp ứng nhu cầu hàng ngày của người dân đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong các lĩnh vực du lịch, quảng bá di sản, văn hóa và ẩm thực.

Sự đồng hành giữa doanh nghiệp và chính quyền địa phương được thể hiện rõ nét qua các thỏa thuận hợp tác đã ký kết, tiêu biểu như với TP. Huế (tháng 2/2025) và Đà Nẵng (tháng 9/2025), nhằm hướng tới phát triển thành phố thông minh và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý vận hành đô thị. Thông qua các chương trình hợp tác này, Grab triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ địa phương, từ tối ưu hóa hoạt động của đối tác tài xế bằng các công nghệ như GrabMaps và gợi ý lộ trình, đến tăng hiệu quả kinh doanh cho đối tác thương nhân thông qua hệ thống quản lý đơn hàng. Bên cạnh đó, hoạt động số hóa quán ăn địa phương, quảng bá ẩm thực đa kênh và hỗ trợ thương mại điện tử đã góp phần thúc đẩy dòng chảy hàng hóa, dịch vụ tại địa phương.

Bà Nguyễn Thuỳ Trang cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người dân và thương nhân tham gia vào môi trường kinh doanh số bằng cách mở rộng cơ hội thu nhập cho đối tác tài xế và cá nhân lao động tự do. Doanh nghiệp này đồng thời chú trọng triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số, ngoại ngữ và kiến thức về ứng dụng AI cho đối tác tài xế, thương nhân, sinh viên và cộng đồng địa phương.