Mô hình trang trại rau sạch đang ngày càng được nhân rộng tại các địa phương. Ảnh: TTXVN
Tại Việt Nam, nhu cầu về sản phẩm hữu cơ là rất lớn. Tuy nhiên, việc thúc đẩy phát triển lĩnh vực này còn nhiều rào cản do cơ chế, chính sách, quỹ đất; thiếu hành lang pháp lý trong chứng nhận sản phẩm và cơ chế chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp hữu cơ...
* Bước đầu định hình sản xuất hữu cơ
Sản xuất nông nghiệp hữu cơ được coi là canh tác tự nhiên có kiểm soát, không sử dụng hóa chất, từ phân bón, thuốc trừ sâu, chất diệt cỏ, chất kích thích tăng trưởng. Mọi công đoạn từ khâu làm đất đến thu hoạch đều được ghi chép lại để truy xuất nguồn gốc nếu có vấn đề khi tiêu dùng…
Tại Hội nghị “Bàn giải pháp thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp hữu cơ” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức ngày 4-4-2017, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường cho biết hệ thống canh tác nông nghiệp hữu cơ đã và đang là xu hướng phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, khi áp lực về lương thực giảm đi, áp lực về vệ sinh an toàn thực phẩm, chất lượng nông sản và môi trường tăng lên.
Trong khi đó, nông sản Việt Nam hiện đã xuất khẩu đi 180 nước trên thế giới. Trước nhu đòi hỏi từ thực tiễn sản xuất, việc chuyển từ nền sản xuất khai thác tài nguyên sang nông nghiệp hàng hóa, công nghệ cao thì nông nghiệp hữu cơ là yêu cầu tất yếu. Việc sớm thúc đẩy sản xuất nông nghiệp hữu cơ có ý nghĩa quan trọng trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đáp ứng xu hướng chung của tiêu dùng trong nước và xuất khẩu nông sản, tạo động lực trong tổ chức lại và thúc đẩy sản xuất.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam đánh giá, Việt Nam hiện có 10 triệu ha đất canh tác, hệ sinh thái đa dạng, thuận tiện cho nông nghiệp hữu cơ. Ngoài ra, Việt Nam có dân số đông với trên 92 triệu người, lượng khách du lịch cũng đang tăng nhanh chóng, nên nhu cầu về sản phẩm hữu cơ rất lớn.
Thứ trưởng cũng cho biết, sản xuất hữu cơ ở Việt Nam đang từng bước phát triển. Thống kê của Viện Nghiên cứu nông nghiệp hữu cơ - FiB năm 2017 cho thấy, diện tích nuôi trồng hữu cơ của nước ta năm 2015 đạt hơn 76.000 ha, tăng trên 3,6 lần so với năm 2010 và tập trung tại một số tỉnh, thành phố như: Hà Nội, Hòa Bình, Lào Cai, Hà Giang, Hà Nam, Lâm Đồng, Cà Mau, Bến Tre, Bà Rịa-Vũng Tàu…
Đối với lĩnh vực trồng trọt, Việt Nam có khoảng 30/63 tỉnh, thành phố triển khai nông nghiệp hữu cơ và theo hướng hữu cơ với 59 cơ sở sản xuất. Trong đó, Bến Tre có trên 3.000 ha trồng dừa, Ninh Thuận 448 ha trồng nho, táo, rau. Ngoài ra, còn có một số mô hình sản xuất rau hữu cơ ở Lương Sơn (Hòa Bình), Sóc Sơn (Hà Nội); Chè Bắc Hà (Lào Cai); Cam Hàm Yên (Tuyên Quang)…
Đối với lĩnh vực chăn nuôi thủy sản có hai trang trại chăn nuôi bò sữa hữu cơ với quy mô lớn là trang trại bò sữa hữu cơ của Công ty Vinamilk với trang trại ban đầu tại tỉnh Lâm Đồng (khoảng 500 con) và trang trại bò sữa của Công ty TH TrueMilk với tổng đàn bò sữa khoảng 1.000 con.
Đối với vật tư đầu vào, cả nước có khoảng 250 đơn vị sản xuất phân bón hữu cơ với công suất đăng ký khoảng 4 triệu tấn/năm; đã cấp phép 115 đơn vị với tổng công suất khoảng 2 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, lượng phân bón hữu cơ thực tế chỉ đạt khoảng 1 triệu tấn/năm, chiếm 10% tổng phân bón sử dụng.
Sản phẩm hữu cơ Việt Nam đã được tiêu thụ trong nước và xuất khẩu đến các thị trường như Nhật Bản, Đức, Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Nga, Singapore…
* Nông nghiệp hữu cơ - giải “bài toán” an toàn thực phẩm
Trong bối cảnh thực phẩm “bẩn” đang bủa vây người tiêu dùng thì việc đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp hữu cơ được coi là một trong những giải pháp quan trọng để giải quyết căn cơ vấn đề an toàn thực phẩm.
Tuy nhiên, đa số nông dân hiện nay vẫn chưa muốn chuyển đổi sang sản xuất nông nghiệp hữu cơ do quy trình sản xuất khắt khe, mất nhiều thời gian để cải tạo đất, chi phí sản xuất cao, thị trường không ổn định. Bên cạnh đó, việc thiếu hành lang pháp lý trong chứng nhận sản phẩm hữu cơ cũng như cơ chế chính sách hỗ trợ sản xuất, quỹ đất đang là những rào cản lớn nhất trong thúc đẩy phát triển lĩnh vực này hiện nay.
Phát biểu tại Hội nghị “Bàn giải pháp thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp hữu cơ”, ông Hà Phúc Mịch, Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam chia sẻ, tiêu chuẩn và chứng nhận sản xuất hữu cơ là chìa khóa cần phải được xem xét hiện nay bởi nếu không giải quyết được vấn đề này, việc sản xuất sẽ không có cơ sở để quản lý, giám sát chứng nhận sản, từ đó phẩm sản xuất hữu cơ có thể trở thành phong trào và rất dễ đi vào “ngõ cụt”.
Để thúc đẩy người dân tham gia sản xuất hữu cơ, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho rằng, cần phải quy hoạch và bảo vệ đất đai, nguồn nước chưa bị ô nhiễm, thích hợp cho sản xuất nông nghiệp hữu cơ.
Bên cạnh đó, hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn sản xuất, chế biến, chứng nhận chất lượng. Đồng thời, thường xuyên thanh tra, giám sát việc sản xuất nông nghiệp hữu cơ, giúp người tiêu dùng an tâm khi sử dụng các sản phẩm hữu cơ đã được chứng nhận và đạt tiêu chuẩn.
Để tạo ra hành lang pháp lý cho nông nghiệp hữu cơ phát triển, Thứ trưởng Trần Thanh Nam kiến nghị Chính phủ giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng Đề án phát triển nông nghiệp hữu cơ giai đoạn 2018-2025, xây dựng hành lang pháp lý để công nhận, chứng nhận sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, đảm bảo sự minh bạch trong sản xuất nông nghiệp hưu cơ.
Ngoài ra, Chính phủ cần ưu tiên chính sách về đất đai, tín dụng cho phát triển nông nghiệp hữu cơ, ban hành các chính sách đột phá thu hút đầu tư của xã hội trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất hữu cơ, phân bón hữu cơ, phân sinh học, vi sinh, chế phẩm thuốc bảo vệ thực vật sinh học; tăng cường tuyên truyền, phổ biến về sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Đồng thời, nâng cao năng lực của các tổ chức chứng nhận và đội ngũ sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp theo hướng xã hội hóa.
Đề cập về định hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Nguyễn Nam Hải cho biết, trong năm 2017, Tổng cục sẽ tổ chức soát xét sửa đổi tiêu chuẩn quốc gia TCVN 11041:2015 cho phù hợp với các bên tham gia sử dụng tiêu chuẩn trong thực tiễn, đồng thời tổ chức xây dựng, công bố tiêu chuẩn quốc gia TCVN hướng dẫn về chương trình chứng nhận sản phẩm nông nghiệp hữu cơ trên cơ sở của nguyên tắc chứng nhận được quy định tại ISO/IEC 17065 và các yêu cầu đặc thù của lĩnh vực.
Bên cạnh đó, Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng cũng xác định cần tiếp tục xem xét, tổ chức xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia TCVN nhằm hướng dẫn chi tiết quá trình sản xuất hữu cơ trong một số lĩnh vực cụ thể như sản xuất hữu cơ trong trồng trọt hay sản xuất hữu cơ trong chăn nuôi, đồng thời gắn việc xây dựng tiêu chuẩn quốc gia TCVN về sản phẩm hữu cơ đối với một số sản phẩm cụ thể có tiềm năm xuất khẩu lớn như gạo, cà phê, tôm... với mục tiêu phát triển sản phẩm nông nghiệp mang thương hiệu quốc gia./.