Nhìn lại một năm căng thẳng thương mại Mỹ-Trung

Các côngtenơ hàng hóa từ Trung Quốc và các quốc gia khác chờ bốc dỡ tại cảng Los Angeles, California, Mỹ. Ảnh: AFP/TTXVN

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã kéo dài hơn một năm qua với những màn trả đũa theo kiểu “ăn miếng trả miếng” sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp dụng mức thuế quan mới đối với hai mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu.

Các cuộc đàm phán giữa hai bên vẫn đang tiếp tục diễn ra tại Thủ đô Washington trong bối cảnh căng thẳng leo thang trở lại.

*Washington châm ngòi, Bắc Kinh nhượng bộ

Ngày 8/3/ 2018 Tổng thống Mỹ Trump công bố sẽ áp mức thuế quan 25% đối sản phẩm thép và 10% đối với nhôm nhập khẩu trong nỗ lực nhằm cắt giảm thâm hụt thương mại giữa Mỹ và các nước.

Trung Quốc, nhà sản xuất lớn nhất thế giới đối với hai sản phẩm trên, cung cấp khoảng 2% sản lượng thép và 10% nhôm nhập khẩu của Mỹ.

Trước ngày áp dụng mức thuế quan mới đối với thép và nhôm nhập khẩu, Tổng thống Trump công bố hoãn việc áp mức thuế quan trên đối với một số quốc gia, nhưng không bao gồm Trung Quốc.

Đáp trả hành động trên của Mỹ, Bắc Kinh tuyên bố sẽ áp thuế 15-25% đối với danh sách 128 sản phẩm của Mỹ, bao gồm thịt lợn và trái cây, nếu đàm phán với Washington thất bại.

Ngày 3/4/2018 , Washington công bố danh sách hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc trị giá 50 triệu USD sẽ bị áp thuế của Mỹ, trong đó có mặt hàng điện tử, phụ tùng máy bay và thuốc với cáo buộc Trung Quốc ăn cắp sở hữu trí tuệ của Mỹ.

Mỹ cho rằng Washington đang chịu thua thiệt do Trung Quốc ép buộc các công ty và doanh nghiệp của Mỹ chuyển giao công nghệ và quyền sở hữu trí tuệ.

Về phía Trung Quốc, mặc dù khẳng định không muốn một cuộc chiến thương mại, nhưng Bắc Kinh cũng đáp trả với một danh mục các mặt hàng xuất khẩu chủ đạo của Mỹ như đậu tương, ô tô và máy bay hạng nhẹ tổng trị giá khoảng 50 tỷ USD sẽ chịu mức thuế nhập khẩu cao hơn khi vào thị trường Trung Quốc.

Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc trả lời phỏng vấn báo giới ở Washington, DC, Mỹ, ngày 9/5/2019. Ảnh: THX/ TTXVN

Tuy nhiên, hai nước đã công bố một thỏa thuận dự thảo vào ngày 19/5/2018, theo đó Bắc Kinh đồng ý giảm thặng dư thương mại "đáng kể" với Mỹ. Trung Quốc cho biết sẽ giảm mức thuế quan đối với hàng nhập ô tô, quần áo, đồ gia dụng, mỹ phẩm và cá.

Tới ngày 6/6/2018, Bắc Kinh đề nghị mua thêm gần 70 tỷ USD hàng hóa Mỹ nếu Washington không áp thuế quan đối với 50 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc.

Những đòn trả đũa thuế quan lẫn nhau đã tác động tới nền kinh tế của cả hai cường quốc này. Đối với Mỹ, các chuyên gia kinh tế nhận định kinh tế Mỹ sẽ phải gánh chịu tổn thất nghiêm trọng do tranh chấp thương mại giữa Washington và Bắc Kinh.

Trung Quốc đang đánh mất đà tăng trưởng vì phải đối mặt với cuộc chiến thương mại với Mỹ, gia tăng các khoản nợ lớn và đồng nội tệ giảm giá.

* Căng thẳng leo thang

Bất chấp những nỗ lực nhượng bộ từ phía Bắc Kinh, Mỹ vẫn tiếp tục thực hiện chính sách áp thuế của mình và ngày 6/7/2018, Mỹ đã áp mức thuế 25% đối với khoảng 34 tỷ USD hàng máy móc, thiết bị điện tử và thiết bị công nghệ cao của Trung Quốc.

Đáp lại, Bắc Kinh lần lượt áp dụng mức thuế quan với quy mô và phạm vi tương đương đối với hàng nông sản, xe hơi và thủy sản của Mỹ.

Trung Quốc đã khiếu nại việc Mỹ đánh thuế tại WTO và cho rằng Mỹ đã vi phạm những quy định đã thống nhất của tổ chức quốc tế này. 

Ngược lại, Trung Quốc áp dụng mức thuế 25% đối với 16 tỷ USD hàng hóa của Mỹ, bao gồm xe máy Harley-Davidson, rượu bourbon và nước cam.

Khoảng một tháng sau đó, Washington đã đánh thuế 10% đối với 200 tỷ USD hàng nhập khẩu của Trung Quốc và Bắc Kinh cũng áp thuế quan đối với hàng hóa trị giá 60 tỷ USD của Mỹ.

*Thỏa thuận "đình chiến"

Ngày 1/12/2018, Tổng thống Mỹ Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đồng ý với một thỏa thuận đình chiến thương mại bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Argentina.

Washington trì hoãn việc tăng mức thuế quan từ 10% lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc trong ba tháng, bắt đầu từ ngày 1/1/2019. Trung Quốc cũng đồng ý mua một lượng hàng hóa "rất đáng kể" của Mỹ.

Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc (trái) trong cuộc gặp Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer (phải) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin (giữa) ở Washington, DC, Mỹ, ngày 9/5/2019. Ảnh: Kyodo/ TTXVN

Vài tuần sau đó, Trung Quốc thông báo sẽ trì hoãn việc áp thuế quan thêm đối với ô tô và phụ tùng ô tô do Mỹ sản xuất trong ba tháng, bắt đầu từ ngày 1/1/2019, đồng thời cho phép nhập khẩu gạo của Mỹ. Tháng 1 và tháng 2/2019, Bắc Kinh và Washington bắt đầu tiến hành các vòng đàm phán thương mại.

Ngày 25/2/2019, Tổng thống Trump hoãn kế hoạch áp thuế bổ sung đối với các mặt hàng của Trung Quốc dự kiến bắt đầu ngày 1/3 do tuyên bố hai bên đạt được những tiến bộ.

Việc Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận ngừng tăng thuế, tiếp tục đàm phán nhằm giải quyết căng thẳng thương mại không chỉ là tín hiệu tích cực đối với quan hệ Mỹ-Trung mà còn là một tín hiệu tích cực đối với nền kinh tế thế giới.

Tuy nhiên, những phản ứng từ Nhà Trắng lại cho thấy thâm hụt cán cân thương mại và lợi ích kinh tế không phải vấn đề duy nhất khiến mối quan hệ hai nước bất đồng, bởi lâu nay Mỹ vẫn yêu cầu Trung Quốc phải có những thay đổi quyết liệt về mặt cấu trúc.

Do đó, thỏa thuận “đình chiến thương mại” này được cho không phải là một giải pháp dài lâu, các vấn đề sâu xa, phức tạp cản trở hai bên “bắt tay hòa hoãn” vẫn còn nguyên vẹn. Đó là lý do mà tranh chấp thương mại Mỹ-Trung cho tới nay vẫn luôn là câu chuyện dài kỳ và phức tạp.

*Cuộc chiến thương mại lại "nóng" lên

Ngày 5/5/2019, vài ngày trước khi các cuộc đàm phán thương mại vòng 11 bắt đầu tại Washington, Tổng thống Trump tuyên bố sẽ tăng mức thuế quan lên 25% đối với 200 tỷ USD hàng hóa Trung vào ngày 10/5, đồng thời đe dọa sẽ "sớm" áp thuế 25% đối với 325 tỷ USD hàng hóa khác của Trung Quốc khi cho rằng quá trình đàm phán vẫn "tiếp diễn, nhưng quá chậm” và Trung Quốc tìm cách đàm phán lại những cam kết đạt được trong các cuộc đàm phán trước đó.

Phía Bắc Kinh lên tiếng cảnh báo họ sẽ không chịu áp lực trước các cuộc đàm phán sẽ diễn ra vào ngày 9/5 và sẽ đưa ra các biện pháp đối phó cần thiết.

Ngày 9/5 vừa qua, Washington và Bắc Kinh tiếp tục vòng đàm phán thương mại có tính chất quyết định “được ăn cả, ngã về không” nhằm đạt được một thỏa thuận trong tình cảnh “ngàn cân treo sợi tóc” sau tuyên bố sẽ áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc từ ngày 10/5.

Đặc phái viên Thương mại của Trung Quốc, Phó Thủ tướng Lưu Hạc, đã quay trở lại bàn đàm phán diễn ra tại thủ đô Washington trong bầu không khí căng thẳng với sức ép lớn khi các nhà đàm phán Mỹ cáo buộc Trung Quốc "quay lưng" lại các cam kết đã đạt được trong các vòng đàm phán trước đây.

Ngày 9/5 các quan chức Mỹ và Trung Quốc đã kết thúc ngày đàm phán đầu tiên trong kế hoạch 2 ngày của vòng tham vấn kinh tế và thương mại cấp cao lần thứ 11 diễn ra tại Washington và hai bên sẽ gặp lại nhau trong ngày 10/5. Tuy nhiên, cả hai bên đều không tiết lộ thông tin với báo giới khi rời phòng họp.

Quyết định của Tổng thống Mỹ áp thuế 25% đối với 200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc chính thức có hiệu lực từ ngày 10/5.

Có thể nói hai bên đang bước vào “cuộc đọ sức” quyết liệt để thăm dò “điểm giới hạn” của nhau và chắc chắn rằng những bất đồng, khác biệt trong những “vấn đề gai góc” giữa hai cường quốc kinh tế thế giới này khó có thể giải quyết được trong một sớm một chiều./.