“Mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy” đã trở thành nét đẹp truyền thống từ lâu đời mỗi dịp Tết đến, xuân về của người Việt. Bên cạnh việc thăm hỏi, chúc Tết cha, mẹ, “mùng ba Tết thầy” là dịp để học trò thể hiện sự tri ân với những người đã dạy dỗ, dìu dắt mình nên người.
* Truyền thống đẹp trong ngày đầu năm mới
Từ xưa đến nay, Tết Nguyên đán được coi là “Tết cả” và quan trọng nhất trong năm. Đây là khoảng thời gian để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau sau một năm dài làm việc vất vả. Đây cũng là dịp để mọi người thăm hỏi người thân, thầy cô, bạn bè, chúc nhau thêm một năm mới bình an và hạnh phúc.
Vì vậy, không biết từ bao giờ, trong dân gian đã có câu nói như một lịch trình để mọi người thực hiện thăm hỏi nhau trong ba ngày Tết đầu năm. Đó là “mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy”.
Theo quan niệm của người Việt, "cha" là đại diện của "họ hàng bên nội". Do đó, "mùng một Tết cha" có nghĩa là sáng ngày mùng một Tết, các thành viên trong gia đình sẽ tập trung ở bên nội để cúng bái gia tiên và chúc Tết ông bà, cha mẹ để tỏ lòng thành kính.
Ngày mùng hai Tết, sẽ "khởi hành" sang thăm hỏi và chúc Tết bên nhà ngoại. Các nghi thức "Tết mẹ" cũng trang trọng và thành kính như bên nhà nội. Con cháu chúc Tết ông bà và nhận mừng tuổi may mắn đầu năm.
Và sau đó mùng ba là Tết thầy, là ngày để người Việt bày tỏ sự biết ơn đến thầy cô, những người đã dạy dỗ, truyền thụ kiến thức, là những người đã lái đò đưa mình đến bến bờ của tri thức và sự thành công.
Thầy ở đây cũng không bó hẹp trong phạm vi thầy giáo dạy chữ mà cả những người thầy dạy nghề như nghề mộc, nghề may, nghề bốc thuốc..., thầy dạy các bộ môn nghệ thuật như đàn, hát, vẽ, múa...
Vào ngày này, các trò dù ở độ tuổi nào, địa vị ra sao, đều cố gắng tụ tập ở nhà trưởng tràng, cùng các bạn đồng môn tới thăm hỏi và chúc Tết thầy cô cùng gia đình. Đây vừa là dịp thăm hỏi, tỏ lòng biết ơn thầy cô đã dạy dỗ, vừa là thời điểm để bạn bè có cơ hội gặp gỡ, giao lưu và chúc nhau gặp nhiều điều may trong những ngày Tết đến, xuân về.
Lễ vật mang theo để dâng kính thầy cô khi xưa không nặng về vật chất. Không phân biệt chức vụ, vị trí xã hội, lũ học trò cứ tự phục vụ bánh kẹo, rồi ngồi quây quần tâm sự, nghe thầy cô hỏi chuyện và thông báo cho thầy cô về công việc, gia đình năm qua cũng như những dự định sắp tới…
Mùng ba Tết thầy trôi qua trong bầu không khí đầm ấm tình thầy trò như vậy và nó đã trở thành nét đẹp truyền thống không thay đổi trong tâm thức của những học trò năm xưa...
* Lưu giữ nét đẹp “Tết thầy''
Kể từ khi Nhà nước ta lấy ngày 20-11 hằng năm là Ngày Hiến chương các nhà giáo, “Mùng ba Tết thầy” dường như đã chuyển dần sang ngày này.
Và theo nhiều người, “Tết thầy” ngày nay đã có nhiều thay đổi, có vẻ như nó đã bị thương mại hóa.
Tuy nhiên, đó cũng chỉ là cá biệt. Bởi đa số học trò đến “Tết thầy” vẫn với cả tấm lòng, ý nghĩ tốt đẹp, trân trọng và biết ơn.
Với tinh thần “tôn sư trọng đạo”, người Việt luôn quan niệm “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” (một chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy) và người Việt cũng thường nhắc nhau “Không thầy đố mày làm nên” để nói về công lao dạy dỗ của các thầy, cô giáo trong cuộc đời mỗi con người.
Nhưng ở thời hiện đại “Tết thầy” cũng trở nên “đặc biệt” hơn. “Đặc biệt” là thay vì trực tiếp đến chúc Tết thầy, cô giáo, học sinh có thể gửi lời chúc thầy cô qua điện thoại hay qua Facebook.
Các thầy, cô giáo dù xưa hay nay vẫn vậy, món quà không tỷ lệ thuận với tấm lòng của học trò đối với thầy cô, dù theo thời gian hình thức Tết thầy đã có nhiều thay đổi.
Nếu ngày xưa trò đến thăm thầy với gói trà, lạng mứt... thì ngày nay món quà Tết thầy đã phong phú và đa dạng hơn, song bản chất tốt đẹp của việc Tết thầy vẫn không thay đổi vì luôn thể hiện tấm lòng, tình cảm và sự biết ơn của trò đối với thầy, cô giáo.
Theo đó truyền thống đạo lý đẹp “Tết thầy” sẽ mãi là dòng chảy không ngừng trong đời sống tinh thần của người Việt./.