Đường phố Jakarta. Ảnh: TTXVN
Theo ước tính của Liên hợp quốc (LHQ), dân số thế giới dự kiến sẽ đạt khoảng 8,1 tỷ người vào năm 2025 và 9,6 tỷ người vào năm 2050.
Đến năm 2025, dân số đô thị các nước đang phát triển có thể tăng lên hơn 4 tỷ người, còn dân số đô thị ở các nước phát triển có thể tăng lên hơn 1,1 tỷ người. Chính vì lẽ đó, quản lý đô thị luôn là vấn đề nan giải của các đô thị.
Theo các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), đối với các nước đang phát triển, quy hoạch vùng và quản lý đô thị là vấn đề vô cùng cần thiết để có thể mang đến cho cả khu vực không gian phát triển tốt và bền vững cũng như đáp ứng nhu cầu về việc làm, nhà ở, dịch vụ y tế... của các tầng lớp dân cư khác nhau trong đô thị.
*Hiện trạng phát triển
Tại phần lớn các nước phát triển, do quá trình công nghiệp hóa diễn ra sớm nên quá trình đô thị hóa cũng bắt đầu sớm.
Đặc trưng cho quá trình đô thị hóa ở đây là mức tăng tỷ lệ dân cư ở các thành phố tương đối cao và đẩy mạnh quá trình hình thành các thành phố cực lớn (cụm đô thị, siêu đô thị). Tuy vậy, nhịp độ gia tăng số dân thành thị ở các nước này trong thời gian gần đây đã bắt đầu chậm lại.
Trong khi đó, sự bùng nổ dân số đi liền với “bùng nổ đô thị hóa” ở các nước đang phát triển. Điểm nổi bật của quá trình này là sự thu hút cư dân nông thôn tới các thành phố lớn, trước hết là thủ đô.
Dòng người từ nông thôn đến các thành phố ngày càng đông, một mặt do nhu cầu sức lao động của các thành phố lớn, mặt khác người nông dân ra đi với niềm hy vọng tìm được việc làm có thu nhập khá hơn.
Cùng với nhịp độ đô thị hóa rất cao, sự phát triển không cân đối của thủ đô ở các quốc gia châu Á và châu Phi liên quan tới kiểu đô thị hóa, đặc biệt là người dân ở khu vực nông thôn đổ xô tới các thành phố để tìm kế sinh nhai.
Quá trình đô thị hóa diễn ra với tốc độ nhanh hơn công nghiệp hóa, cộng với số người nhập cư ngày càng tăng đã làm tăng số lượng lao động thất nghiệp và bán thất nghiệp ở các thành phố.
Tại các nước đang phát triển, quá trình đô thị hóa phát triển góp phần thúc đẩy sự tiến bộ của đất nước, song cũng gây ra sức ép đối với các vấn đề kinh tế-xã hội bên cạnh áp lực dân số.
Với sự gia tăng của đội ngũ lao động nông thôn thiếu kỹ năng nhập cư vào các đô thị thì bài toán tạo việc làm và nơi cư trú cho họ là một thách thức không dễ giải đối với chính quyền các đô thị.
Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), đến năm 2025, 1 tỷ việc làm mới cần được tạo ra để đáp ứng nhu cầu tìm việc làm của số cư dân tăng thêm tại các đô thị ở các nước đang phát triển.
Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh của các đô thị ở các nước đang phát triển đi kèm với ô nhiễm môi trường, thiếu nhà ở và nước sạch là những vấn nạn “kinh niên” ở các thành phố này.
Tại thành phố Sao Paulo, Brazil, số liệu thống kê cho thấy hàng triệu người dân đang sống trong những căn nhà tạm bợ.
Sự quá tải và phát triển quá mức ở khu vực trung tâm thành phố dẫn đến những hệ lụy về môi trường đô thị.
Thành phố Mexico là một dẫn chứng điển hình với hơn 90% không gian của thành phố là để xây dựng nhà cửa, trong khi không gian mở chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn.
Tỷ lệ “không gian xanh” ở thành phố này còn thấp hơn rất nhiều so với các thành phố có mật độ dân cư cao nhất ở châu Âu hay Bắc Mỹ.
* "Điểm sáng" từ Singapore
Xe buýt hai tầng chở khách du lịch trên một đường phố ở Singapore. Ảnh: AFP/TTXVN
Tất cả các thành phố đang phát triển cần phải xây dựng đường giao thông, cầu, cống, đường ống nước, nhà ở giá cả phải chăng và hệ thống xử lý chất thải rắn cũng như không gian xanh và giải quyết nạn ô nhiễm không khí.
Đây chính là một nhiệm vụ khó khăn cho các nhà quản lý đô thị ở bất kỳ quốc gia nào, đặc biệt tại các nước đang phát triển có dân số tăng nhanh.
Ví dụ, Ấn Độ đến năm 2020 sẽ có hơn 500 triệu người dân sinh sống tại các thành phố và tới năm 2030, Ấn Độ sẽ vượt Trung Quốc, hiện là quốc gia đông dân nhất thế giới, với khoảng 1,5 tỷ người.
Các nhà quản lý đô thị của Ấn Độ sẽ phải tìm ra các giải pháp đáp ứng được các nhu cầu về việc làm, nhà ở, dịch vụ y tế... của dân số ngày càng tăng.
Hiện nay trong quá trình phát triển, tất cả các đô thị trên thế giới đang hướng tới mục tiêu phát triển đô thị bền vững.
Đó là các thành phố hàng đầu về quy hoạch và quản lý đô thị tại Singapore, Nhật Bản, Hà Lan… Bài học kinh nghiệm từ các đô thị này sẽ giúp cho quá trình hoạch định chính sách và lập quy hoạch tạo ra một môi trường tốt hơn cho các đô thị trên thế giới.
Trong các cuộc điều tra khác nhau, Singapore đã liên tục được các chuyên gia hàng đầu thế giới xếp hạng là đô thị đáng sống, phát triển bền vững và sống tốt trên toàn cầu.
Đó là bài học về một quốc gia có tốc độ đô thị hóa nhanh, nhưng lại mang lại cho người dân một cuộc sống chất lượng, trong khi vẫn đảm bảo phát triển bền vững.
Các nhà quản lý đô thị Singapore quan niệm “đô thị hóa là quá trình tất yếu và là thách thức cho các doanh nghiệp tạo dựng nên hình ảnh đô thị thịnh vượng, chất lượng sống tốt, nhưng vẫn phải đảm bảo yếu tố bền vững với thời gian”.
Quy hoạch sáng tạo, thiết kế thông minh, quản lý và phát triển đô thị bền vững của Singapore là kinh nghiệm quý báu mà các nước trên thế giới có thể học hỏi.
Đưa thiên nhiên gần gũi với con người là chủ trương của quản lý đô thị. Tôn trọng thiên nhiên, hòa quyện thiên nhiên vào đô thị để giúp đô thị được “mềm hóa” các khía cạnh “thô cứng” của một khung cảnh đô thị với hàng loạt cao ốc.
Bằng cách áp dụng các chiến lược như “vườn trong phố"..., Singapore hiện đang có độ che phủ bằng cây xanh thuộc hạng cao nhất thế giới.
Singapore đã tìm cách phát huy tối đa tiềm năng của không gian công cộng bằng cách kết hợp hiệu quả giữa các hoạt động thương mại và giải trí để mang lại sự hài lòng cho người dân.
Ngay từ khi triển khai thực hiện quy hoạch chung phát triển Singapore (1960-1970), Chính phủ nước này đã có hàng loạt chương trình tuyên truyền cho người dân thực hiện nếp sống văn minh tại các khu công cộng, chung cư cao tầng, phân tích những mặt thuận lợi khi ở nhà cao tầng, từ đó tạo dần thói quen cho người dân sống trong chung cư cao tầng.
Tất cả nhà cửa, đường phố, cây cối, xe cộ… đều sạch sẽ, không có rác thải nhờ các quy định chặt chẽ của pháp luật và người dân nơi đây ý thức đến mức có thể gọi là văn minh tự giác trong mọi sinh hoạt đời sống.
Chính từ ý thức tự giác này mà Chính phủ Singapore tiết kiệm được rất nhiều chi phí để ngăn chặn ô nhiễm môi trường, xử lý rác thải hay vi phạm./.