Quản trị rủi ro trong huy động vốn cho doanh nghiệp

Đây là nội dung được trao đổi tại Hội nghị "Khung pháp lý và giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp" do Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) phối hợp cùng Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) tổ chức ngày 14/8.

Tiến sĩ Tạ Thanh Bình, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) nhận định, doanh nghiệp hiện nay có thể huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau, như nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng, từ tổ chức tài chính, huy động vốn qua kênh chứng khoán, từ quỹ đầu tư trong, ngoài nước… Sự phát triển của thị trường chứng khoán và xu hướng hội nhập tài chính quốc tế mở ra nhiều cơ hội tiếp cận nguồn vốn quy mô lớn, chi phí hợp lý hơn, nhất là đối với các doanh nghiệp có năng lực quản trị tốt và chiến lược phát triển rõ ràng.

Tuy nhiên, song hành với cơ hội là những thách thức không nhỏ. Doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn gặp khó khăn trong tiếp cận với nguồn vốn chất lượng. Việc Chính phủ ban hành Nghị quyết số 226/NQ-CP ngày 5/8/2025 đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cả nước năm 2025 đạt 8,3 - 8,5%, cao hơn mục tiêu trước đó. Do vậy, trong các tháng cuối năm 2025, nhu cầu huy động vốn của nền kinh tế để phục vụ sản xuất – kinh doanh, tái cơ cấu nợ, và triển khai các dự án đầu tư công lớn là rất cao.

Về khung pháp lý liên quan đến huy động vốn, trong thời gian qua, nhiều quy định, đặc biệt trong lĩnh vực chứng khoán đã có những điều chỉnh quan trọng. Những thay đổi này, một mặt tạo ra hành lang pháp lý minh bạch hơn, bảo vệ nhà đầu tư tốt hơn; mặt khác cũng đặt ra yêu cầu doanh nghiệp phải thích ứng nhanh, tuân thủ chặt chẽ và nâng cao năng lực nội tại để tận dụng cơ hội.

Từ góc độ cơ quan điều phối giải quyết tranh chấp, Luật sư Vũ Ánh Dương, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho biết, thời gian qua về số lượng, tỷ lệ tranh chấp trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng có dấu hiệu tăng khá nhanh, với tính chất cũng phức tạp hơn so với các loại tranh chấp khác do nhiều yếu tố đặc thù liên quan đến kỹ thuật, chuyên ngành; khối lượng dữ liệu, chứng cứ lớn; có yếu tố đa quốc gia và tác động dây chuyền, liên quan đến nhiều tranh chấp ở các lĩnh vực khác.

"Trong bối cảnh, chính sách phát triển kinh tế và pháp luật có nhiều thay đổi, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết222/2025/QH15 ngày 27/6/2025 về Trung tâm Tài chính Quốc tế tại Việt Nam – với khung pháp lý thuận lợi, phù hợp thông lệ quốc tế từ luật áp dụng, cơ chế giải quyết tranh chấp đến các chính sách ưu đãi được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ cho ngành tài chính. Tuy nhiên, khi thị trường tài chính sôi động cũng sẽ phát sinh nhiều vấn đề từ thực tiễn, số lượng tranh chấp trong lĩnh vực này sẽ còn tiếp tục tăng tròn thời gian tới", Luật sư Vũ Ánh Dương chia sẻ.

Phân tích về cơ hội, thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam khi tiến hành huy động vốn qua kênh chứng khoán, ông Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc quan hệ Khách hàng Công ty Cổ phần Chứng khoán MB (MBS) thông tin: Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang quan tâm đến huy động vốn từ thị trường chứng khoán thông qua phát hành cổ phiếu và trái phiếu. Xu hướng này xuất phát từ nhu cầu mở rộng sản xuất, đầu tư công nghệ, hay thâm nhập thị trường mới, các doanh nghiệp cần một lượng vốn lớn hơn, mà các kênh vay truyền thống sẽ khó đáp ứng. Hơn nữa, việc nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường "cận biên" lên thị trường "mới nổi" là sự kiện được kỳ vọng sẽ diễn ra trong tháng 9 tới đây. Quá trình này hứa hẹn sẽ mang lại những tác động tích cực như thu hút dòng vốn quốc tế lớn, gia tăng tính thanh khoản của thị trường và giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn từ nhà đầu tư nước ngoài với chi phí thấp hơn.

Qua thực tiễn các vụ tranh chấp gần đây liên quan đến huy động vốn qua thị trường chứng khoán, Luật sư Nguyễn Văn Hải, Công ty Luật TNHH Allen & Overy Shearman Sterling Việt Nam cho rằng, rủi ro bắt nguồn từ cả hai phía. Ở phía doanh nghiệp, sự thiếu minh bạch thông tin và năng lực quản lý còn hạn chế có thể dẫn đến nhiều vi phạm như sử dụng vốn sai mục đích, vi phạm cam kết về lợi suất, thời gian hoàn vốn hoặc quyền lợi khác của nhà đầu tư. Góc độ này, vừa qua một loạt quy định mới điều chỉnh nhiều nội dung cốt lõi như điều kiện chào bán ra công chúng, quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và cơ chế chào bán riêng lẻ,…đã được ban hành, hy vọng sẽ giúp minh bạch hóa thị trường.

Từ phía nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân, việc thiếu kiến thức và kinh nghiệm khiến họ có thể phải đối diện với rủi ro pháp lý khi không nắm rõ hoặc không hiểu đầy đủ các điều khoản hợp đồng, thậm chí rơi vào tình huống hợp đồng vô hiệu do vi phạm pháp luật. Để kênh chứng khoán phát huy vai trò huy động vốn hiệu quả, các bên cần đảm bảo tính minh bạch thông tin về tài chính, tuân thủ quy định về phát hành cổ phiếu, trái phiếu cũng như có chiến lược, kế hoạch sử dụng vốn, hoàn vốn sao cho phù hợp.

Liên quan đến huy động vốn từ các quỹ đầu tư và tổ chức tín dụng, bà Mã Thanh Loan, Giám đốc điều hành Auxesia Holdings, Phó Chủ tịch Thường trực Câu lạc bộ Doanh nghiệp Tư vấn TP . Hồ Chí Minh cho biết: Ngành quỹ Việt Nam đã có sự phát triển mạnh cả về quy mô và chất lượng. Tuy nhiên, nếu so sánh với các thị trường khác trong khu vực như Trung Quốc, Ấn Độ hay Singapore thì thị trường Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa để bứt phá.

"Hiện nay, nhà đầu tư cá nhân trên thị trường Việt Nam chiếm tỷ lệ lớn; trong đó, chủ yếu là tự đầu tư thay vì tham gia đầu tư vào các quỹ chuyên nghiệp. Điều này khiến thị trường quỹ chưa phát huy hết vai trò là kênh huy động vốn hiệu quả, đồng thời nhà đầu tư cá nhân dễ đối mặt với rủi ro do thiếu kiến thức phân tích chuyên sâu. Ở chiều ngược lại, ngày càng nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa có xu hướng tiếp cận nguồn vốn từ các quỹ đầu tư nước ngoài. Các quỹ này thường cung cấp khoản vay ngắn hạn hoặc giải pháp tài chính nhanh chóng, phù hợp với nhu cầu vốn tức thời", bà Mã Thanh Loan chia sẻ.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, mức lãi suất và chi phí vay từ các quỹ đầu tư thường cao hơn đáng kể so với vay ngân hàng, kèm theo nhiều điều khoản, điều kiện mà doanh nghiệp phải cam kết. Trong khi đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa lại thường khó đáp ứng các tiêu chuẩn mà các quỹ đầu tư đưa ra, điều này làm tăng khả năng phát sinh rủi ro. Doanh nghiệp, do đó cũng phải tính toán kỹ khả năng trả nợ, cân nhắc các chiến lược dài hạn.

Theo các chuyên gia, thị trường quỹ tại Việt Nam có tiềm năng tăng trưởng mạnh nếu có các chính sách hỗ trợ phù hợp. Nhà nước có thể xem xét ưu đãi thuế, phí cho cả nhà đầu tư cá nhân và tổ chức. Khuyến khích phát triển các sản phẩm quỹ đa dạng hơn, từ đó, hướng dòng tiền từ các kênh đầu cơ ngắn hạn sang các kênh đầu tư chuyên nghiệp, dài hạn; giúp thị trường quỹ trở thành một trụ cột quan trọng của thị trường vốn Việt Nam.