Tác động của việc Chính phủ Mỹ bãi bỏ các quy định về khí thải của bang California

Ngày 12/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã chính thức ký phê chuẩn 3 nghị quyết được Quốc hội thông qua nhằm chấm dứt các quy định khí thải nghiêm ngặt của bang California, đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc chiến lâu dài giữa chính quyền liên bang và tiểu bang này về chính sách môi trường.

Loạt nghị quyết bao gồm: Hủy bỏ kế hoạch của California cấm bán xe chỉ chạy bằng xăng từ năm 2035, bãi bỏ quy định giảm khí nitrogen oxide đối với xe tải hạng nặng, thu hồi quyền miễn trừ đã được Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) cấp năm 2023, cho phép California áp dụng tiêu chuẩn khí thải riêng nghiêm ngặt hơn.

Cùng tham dự buổi lễ ký sắc lệnh tại Nhà Trắng với Tổng thống Trump có Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy, Bộ trưởng Năng lượng Chris Wright, Giám đốc EPA Lee Zeldin, các thành viên Quốc hội và đại diện từ các ngành năng lượng, vận tải và sản xuất ô tô. Tổng thống Trump cho biết chính sách mới sẽ cân bằng thị trường, hỗ trợ người tiêu dùng và nhà sản xuất Mỹ.

Chính quyền bang California đã phản ứng gay gắt với quyết định của ông chủ Nhà Trắng. Thống đốc Gavin Newsom, một đảng viên Dân chủ, tuyên bố sẽ đưa chính quyền liên bang ra tòa vì cho rằng hành động này “vi phạm luật pháp” và có thể khiến người đóng thuế California gánh thêm 45 tỷ USD chi phí y tế do ô nhiễm không khí gia tăng.

Trước đó, Chánh văn phòng Thượng viện và Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) từng khẳng định rằng Đạo luật Xem xét của Quốc hội (CRA) không thể được dùng để bãi bỏ các quy định cấp tiểu bang, điều này tạo nên tranh cãi pháp lý nghiêm trọng xung quanh quyết định của Tổng thống Trump.

Theo giới quan sát, quyết định của Nhà Trắng là hồi chuông cảnh tỉnh cho thị trường xe điện (EV). Quy định Advanced Clean Cars II của California đặt mục tiêu đến năm 2035, 80% xe mới phải là xe điện hoàn toàn và 20% còn lại là xe hybrid sạc điện.

Mô hình này đã được 11 tiểu bang khác áp dụng, chiếm gần 1/3 thị phần ô tô tại thị trường Mỹ. Tuy nhiên, dữ liệu tháng 4/2025 từ Cox Automotive cho thấy xe điện mới chỉ chiếm dưới 7% doanh số xe mới và xe đã qua sử dụng, cho thấy thị trường vẫn còn yếu.

Trong khi đó, các ngành công nghiệp của Mỹ lại lên tiếng ủng hộ quyết định của Tổng thống Trump. Tập đoàn General Motors (GM) ra tuyên bố ủng hộ mạnh mẽ quyết định này, cho biết việc thống nhất tiêu chuẩn khí thải toàn quốc sẽ “giúp duy trì tính cạnh tranh và cung cấp nhiều lựa chọn cho khách hàng”. GM mới công bố kế hoạch đầu tư hơn 4 tỷ USD để tăng sản lượng xe xăng tại Michigan, Kansas và Tennessee, đồng thời chi thêm 888 triệu USD để sản xuất động cơ cho xe tải và SUV.

Hiệp hội Dầu khí Mỹ gọi đây là “chiến thắng lớn cho người tiêu dùng và an ninh năng lượng Mỹ”, còn Hiệp hội Vận tải bằng xe tải Mỹ (ATA) chỉ trích quy định của California là “mất kết nối với thực tế”. Giám đốc điều hành ATA, ông Chris Spear  tuyên bố: “Đây không phải là Hợp chủng quốc California”.

Các nhà phân tích cho rằng bằng việc ký lệnh bãi bỏ các quy định môi trường nghiêm ngặt của California, Tổng thống Trump đã tái khẳng định quyền lực của chính phủ liên bang, đồng thời đặt người tiêu dùng, công nhân, và doanh nghiệp Mỹ lên hàng đầu trong bối cảnh cuộc cạnh tranh năng lượng và sản xuất toàn cầu đang ngày càng khốc liệt.

Đánh giá về tác động của quyết định này đến thị trường xe điện Mỹ, giới phân tích cho rằng việc Tổng thống Trump ký lệnh hủy bỏ các quy định khí thải nghiêm ngặt của California không chỉ mang ý nghĩa chính trị mà còn gây tác động trực tiếp đến tương lai của thị trường xe điện tại Mỹ. Phân tích chuyên sâu từ góc độ kinh tế, chính sách và công nghệ cho thấy, quyết định của ông Trump có năm tác động lớn:

Một là, nhu cầu và tốc độ chuyển đổi sang xe điện: Cụ thể là giảm áp lực pháp lý đối với các hãng xe vì việc hủy bỏ yêu cầu bắt buộc 80% xe bán ra tại California là xe điện vào năm 2035 sẽ khiến các hãng xe như Ford, GM, Toyota giảm tốc độ chuyển đổi EV bắt buộc. Đồng thời, quyết định này cũng làm giảm cầu giả tạo.

Thị trường xe điện vốn đang phát triển dưới sức ép pháp lý và khi chính sách được nới lỏng, cầu sẽ trở về mức phản ánh đúng nhu cầu thực tế của người tiêu dùng.

Hai là, hỗ trợ thị phần xe động cơ đốt trong (ICE): GM đã công bố kế hoạch đầu tư hơn 4,8 tỷ USD trong năm nay để sản xuất thêm xe xăng và động cơ tại các bang công nghiệp chủ chốt như Michigan và Tennessee. Điều này thể hiện: niềm tin vào ICE chưa mất, đặc biệt tại vùng Trung Tây – căn cứ bầu cử truyền thống của ông Trump.

Ba là, tạo ra khoảng trống chính sách giữa các bang: 11 tiểu bang khác đang áp dụng quy chuẩn khí thải giống California sẽ gặp khó khăn khi tiêu chuẩn liên bang không còn ủng hộ. Hệ quả là các hãng xe phải phát triển chiến lược kép, bao gồm một dòng sản phẩm cho các bang “thân EV” và một dòng truyền thống cho thị trường còn lại.

Bốn là, tác động đến chuỗi cung ứng EV: Giảm sức ép sản xuất pin, trạm sạc, nguyên liệu như lithium và cobalt – vốn đang do Trung Quốc chi phối. Điều này có thể giúp Mỹ tái cân bằng chuỗi cung ứng năng lượng, giảm lệ thuộc vào nước ngoài.

Năm là, niềm tin thị trường: Theo Cox Automotive, EV chỉ chiếm dưới 7% thị phần xe mới quý trước. Sự suy giảm niềm tin vào EV khiến cổ phiếu nhiều hãng EV nhỏ như Rivian, Lucid Motors… tiếp tục sụt giảm.

Tóm lại, việc chính quyền Tổng thống Trump lật lại chính sách EV mang đến thông điệp rõ ràng: Ưu tiên kinh tế thực tế thay vì lý tưởng khí hậu.